ლექსი
1958 წელს დაიწერა. მოდით, ერთად აღვიდგინოთ ის განწყობა:
ღამე,
განათებულ ოთახში სართულებად დაწყობილი წიგნები და ფიქრში გარბენილი დრო. ოდესღაც
გაცნობილი უცნობი სახეები, სიხარულიც და ტირილიც რაღაცის გამო. მძიმე, უცნაური სიყვარული
– უამრავი სიყვარულები. გაქანების წყურვილი და მაინც უძრაობა. სადღაც დაკარგული
ლექსების რვეული და ფიქრი: ლექსებიც ქათმებივით მოამრავლო. მერე სტუდენტობა,
„გარეშე” წიგნების კითხვა, არშესვლა აუდიტორიის კარებში, კიროვის ბაღი და
ზოოპარკი, ვერამოვსებული ვარაზის ხევი. საუბარი, კამათი, ლაპარაკი.
და
უცებ:
„აღმფრთოვანებელი
ფილმები ჰოლივუდის,
იტალიური
ფილმები,
მათ
ერთ ფილმს ჩვენი ორი უდრის,
მაინც
ჩვენია პირველი”.
მთავარი
წინაა, უფრო სწორად, შემდეგ სტრიქონშივე:
„მათი
გმირების გადმოსვლა ეკრანიდან,
პარტერის
პირველ რიგში დასხდომა,
ფილმის
დამთავრება, დავა მეკარესთან,
თბილისის
ქუჩებში გასხლტომა.
და
მერე მათგან თბილისის მოწონება,
აღარ
დაბრუნება ეკრანზე.
თბილისის
ქუჩებში მათი წოწიალი,
ფიქრი:
თბილისში ვერ გავძლებ”.
გმირები
კი ბატონო, მაგრამ მეც მასეთი ვარო, – არ მალავს ლექსის ავტორი, – ეკრანის
ერთ-ერთი გმირი ვარ, ეკრანზე საქმოსანი მოვკალი (იგრძნობა, რომ საბჭოთა კავშირში
ცხოვრობს ავტორიც და პერსონაჟიც), მისი ასული მიყვარდა და ვიცი, არ შემრთავდა,
თუმცა კი მასთან საქმროსავით ვიყავიო. მოკლედ, ეს საქმე მკვლელობით დამთავრდა,
დამნაშავე ვიყავი, და მკვლელობისთვის რომ პასუხი არ მეგო, სასწრაფოდ გადმოვედი
ეკრანიდან.
დასკვნა
შთამბეჭდავია, – მე ეხლა სასჯელს ვერავინ მომისჯის, ვერავინ გაბედავს რაიმე
დამწამოსო, – და ალბათ მართალიცაა, რადგან პერსონაჟმა ეკრანული, გამოგონილი და
დადგმული სივრცე მიატოვა და რეალურ სივრცეში ითხოვა თავშესაფარი.
„კაიროს მეწამული ვარდიც” (1985 წ.) იმაზეა,
თუ როგორ შეიძლება გადაიკვეთოს რეალური და გამოგონილი სამყარო. ფილმის მთავარი პერსონაჟის
– სესილიას ცხოვრება ერთფეროვანი და მოსაწყენია. მთელ დღეს მიმტანად მუშაობს, რომ
თავიც ირჩინოს და უმუშევარ, სმასა და ბანქოს თამაშს გადაყოლ ქმარსაც ჩაუთვალოს
გროშები. დროდადრო შეურაცხყოფის მოთმენაც უწევს და როცა ერთხელაც, შინ დაბრუნებული,
ქმარს ვიღაც ქალთან ერთად შეუსწრებს, გადაწყვეტს წავიდეს.
სესილიას
ერთადერთი შვება და სიხარული კინოსეანსებზე სიარულია. იქ განცდილ შთაბეჭდილებებს
თავის მეგობარს უზიარებს და მერე ისე მოხდება, რომ ამ განცდებისგან აღტაცებული და
დაბნეული, საქმეს თავს ვერ გაართმევს – კლიენტთან შეკვეთა დროულად ვერ მიაქვს,
ჭურჭელი ემტვრევა, და სამსახურსაც კარგავს.
ამ
დროს კინოთეატრში ახალ ფილმს – „კაიროს მეწამულ ვარდს” უჩვენებენ. ცხელ გულზე,
გაბრაზებული, დათრგუნული და დამცირებული სესილია მთელ დღეს ეკრანთან გაატარებს. ქალის ემოცია და თავგამოდება შეუმჩნეველი
არ დარჩება მისი კუმირის – ტომ ბაქსტერისთვის, რომელიც გადაწყვეტს სესილიას გამო მიატოვოს
ფილმი და გადმოვიდეს შავ-თეთრი სივრციდან ფერად სამყაროში.
„კი
მაგრამ, შენ ხომ იქ უნდა იყო?!”– გაოცებული და აღტაცებულია სესილია. „არა, მეყოფა, ეს მოსაწყენი ფილმი უკვე
2000-ჯერ ვითამაშეო”, – უკან არ იხევს ტომი.
შემდეგ
ასე ვითარდება სიუჟეტი: ორივენი გამოიქცევიან კინოთეატრიდან, მიდიან საცეკვაოდ, ტომი
შამპანურზე პატიჟებს, სიყვარულს ეფიცება, თუმცა მისი ყოველი საქციელი, მის მიერ
ნათქვამი ყველა სიტყვა მხოლოდ ფილმის სცენარით საზრდოობს და შორს დგას რეალობისგან
– ომისშემდგომ კრიზისსა და უმუშევრობაში ჩაძირული ნიუ ჯერსის ყოფისგან.
ამ
დროს კინოთეატრში პანიკაა – პერსონაჟები უსაქმოდ არიან, მაყურებელი ბილეთებში
გადახდილი ფულის დაბრუნებას მოითხოვს.
კინოთეატრის დირექტორი ფილმის პროდიუსერს თხოვს დახმარებას (ამასობაში, ტომ
ბაქსტერი ჯერ ჩიკაგოს, შემდეგ კი სენტ ლუისის, დენვერისა და დეტროიტის
კინოთეატრების ეკრანებიდან უჩინარდება). საქმეში ბაქსტერის როლის შემსრულებელი გილ
შეპარდიც ერთვება (აქაოდა, ჩემმა პერსონაჟმა რეპუტაცია არ შემილახოსო). ეცდება, სესილიას
დაუახლოვდეს, რათა ტომი ჩამოაშოროს და უკან, ფილმში დააბრუნოს.
ბოლოს
ასეც ხდება: ქალი არჩევანს გააკეთებს რეალურ შეპარდსა და გამოგონილ ბაქსტერს შორის
რეალურის სასარგებლოდ იმ
იმედით, რომ მსახიობი მას
ჰოლივუდში წაიყვანს. მაგრამ შინიდან
ჩემოდნით წამოსულს კინოთეატრთან ეტყვიან: როგორც კი გმირი (ბაქსტერი) „კაიროს
მეწამულ ვარდში” შებრუნდა, იმწამსვე ფილმის მთელი სამუშაო ჯგუფი პროდიუსერიან-შეპარდიანად
ჰოლივუდისკენ გაემართაო.
ხომ
ენათესავება ერთმანეთს ეს ორი შესანიშნავი ნაწარმოები – შოთა ჩანტლაძის 1958 წელს
დაწერილი ლექსი და ვუდი ალენის „კაიროს მეწამული ვარდი”, რომელიც ეკრანებზე 1985
წელს გამოვიდა?! შესაძლოა, ეს ნათესაობაზე მეტიც იყოს და საქმეში ჩახედულმა
ადამიანებმა გავლენებსაც დაუწყონ ძებნა, მაგრამ ამის გასაბათილებლად რამდენიმე ობიექტური
მიზეზი არსებობს: ჯერ ერთი – საფუძვლიანი ეჭვი გვაქვს, რომ ამერიკელ რეჟისორს არ ეცოდინებოდა
ქართველი პოეტის შემოქმედება; მეორეც – ლექსის წერის დროს არც შოთა ჩანტლაძისთვის იქნებოდა
ხელმისაწვდომი ვუდი ალენის ფილმები თუნდაც იმის გამო, რომ რეჟისორის პირველი ფილმი
„ჩარლზ ფელდმანი” 1965 წელს გამოვიდა.
თუმცა
საქმეში უფრო ღრმად ჩახედულმა ადამიანებმა შეიძლება ამ ორი ნაწარმოების ორი
მეტისმეტად საინტერესო წინაპარი შემახსენონ. ჩვენთვის უცნობია, რა გახდა შოთა
ჩანტლაძისთვის ამ ლექსის შთაგონების წყარო, ვუდი ალენი კი არ მალავს, რომ „კაიროს
მეწამული ვარდი” ლუიჯი პირანდელოს მოდერნისტული კომედიით – „ავტორის მაძიებელი
ექვსი პერსონაჟი” (1921) და ბასტერ კიტონის უხმო კომედიური ფილმით – „შერლოკი
უმცროსითაა” (1924) ინსპირირებული.
მაგრამ
მთავარი მაინც ის ძალა, იდუმალი კავშირები და უხილავი ძაფებია, რომელიც სრულიად
განსხვავებულ ორ ხელოვანს ისე ანათესავებს ხოლმე, რომ წარმოდგენაც არა აქვთ
ერთმანეთის შესახებ.
„მე
იძულებული ვარ აქ ლექსი დავამთავრო, ჰოლივუდის ფილმზე მაგვიანდებაო”, ამბობს შოთა
ჩანტლაძე ფინალში და ჩვენ ეჭვი გვიპყრობს, ვინც იცის, იქნებ ახლაც დადის ჰოლივუდური ფილმიდან გადმოსული პერსონაჟი თბილისის
ქუჩებში, ან უახლოეს ხანებში აპირებს ეკრანის დატოვებას.
წარმოიდგინეთ,
რა მოხდება, ერთ დღესაც, ვარაზისხევში, „დიდი გეტსბიდან” გადმოსული ლეონარდო
დიკაპრიო რომ გამოჩნდეს!..
