პატარა მშიერი ბიჭის ცრემლიანი თვალები

სამოცდაათი
წლის წინ, 1944-ში, რაჭაში იდგა საოცრად უხვთოვლიანი ზამთარი, დედამიწაზე კი მეორე
მსოფლიო ომი მძვინვარებდა.

ერთი მხრივ –
სოფელში დარჩენილი ბავშვები, დედაბრები, ბერიკაცები; მეორე მხრივ – ომში გაწვეული ახალგაზრდები…

ბერიკაცები ყოველ
ზამთარს საცალფეხო ბილიკს ჭრიან ბავშვებისთვის, სკოლამდე მისასვლელ გზას
უკვალავენ. სკოლა შორსაა, დიდი აღმართი უნდა აიარო და მერე გაივაკო.

აღმართს ყოველ
დილით ოთხი და-ძმა მიუყვება. მიაბიჯებენ სიმაღლის მიხედვით დამწკრივებულები. მათი მამა
ომშია, დედა ავადაა. მწკრივის ბოლოს მიმავალს, ყველაზე პატარას, დახეული
ქალამნიდან და წინდიდან შიშველი ქუსლი მოუჩანს. ქუსლი ჯერ წითლდება, მერე ლურჯდება,
ბოლოს შავდება.

სკოლას ათი
წუთის სავალზე რომ მიუახლოვდებიან, გზად ღობე შეხვდებათ – უნდა გადააბიჯონ. და ის,
პატარა, სწორედ იქ ატირდება. ყოველდღე ერთსა და იმავე ადგილას – იმ ღობესთან,
სკოლიდან ათი წუთის სავალზე – დადგება და ტირის.

ამბის
მთხრობელს, რომელიც დიდი ხნის შემდეგ წიგნში შეიტანს თავისი ბავშვობის ამ
უმნიშვნელოვანეს ეპიზოდს, უკვირს პატარა ბიჭის საქციელი. ერთხელაც ვეღარ მოითმენს
და ჰკითხავს: რატომაა, რომ მაინცდამაინც აქ მორთავ ტირილსო.

– ჭადი მითავდება,
– ეს ის პასუხია, გულსაც რომ ჩაგწყვეტს და ბიჭის ცრემლებზეც დაგაფიქრებს, რომელთა მიზეზიც
თურმე სიცივე კი არა, დედის მომჭირნე ხელით მკაცრად მოზომილი მჭადის ნატეხი ყოფილა,
რომელიც გყოფნის, მაგრამ შიმშილს ვერ გიკლავს.

გეთანხმებით,
კარგად ნაცნობი და ახლობელია ეს ამბავი, ჩვენს ყოველდღიურობასთან სისხლხორცეულად
შეზრდილი, მაგრამ მაინც უცხო, ისეთი, წიგნში ამოკითხული გულს რომ გვიჩუყებს, რეალობაში
კი გამუდმებით ვცდილობთ, თავი ავარიდოთ. თითქოს გადამდები სენი იყოს
ან ბაბუაწვერას ყვავილი, სულის ერთი შებერვით რომ გავაქროთ, როცა მოგვინდება.

კარგად
ნაცნობი და ახლობელია ეს ამბავი… ისევე როგორც მთხრობელი ამ ამბისა. და ალბათ
ასე ჯობს – იქნებ ბაჩანა ბრეგვაძემ თავისი ბავშვობისა და მშობლიური სოფლის გახსენებით
ერთხელ კიდევ მოგვაბრუნოს ჩვენი თავისკენ, დაგვარწმუნოს, რომ პატარა მშიერი ბიჭის
ცრემლიანი თვალებიც უნდა გვაწუხებდეს და გვაღელვებდეს ამქვეყნად.

ეს ძველი
ამბავია, ერთი ბრძენკაცის ბავშვობის ამბავი. და ვიდრე ჩვენ რაჭის სოფლიდან
წამოსული იმ ბავშვის მიერ ბრწყინვალედ თარგმნილი დიდი მოაზროვნეები – პლატონი, მარკუს
ავრელიუსი, ბლეზ პასკალი, ნეტარი ავგუსტინე, ნიკოლო მაკიაველი, ხოსე ორტეგა ი
გასეტი – გვაფორიაქებენ, ბაჩანა ბრეგვაძე 1944 წლის უხვთოვლიან ზამთარსა და სკოლისკენ
მიმავალ ბავშვებზე წერს, რომელთაგან ერთს გზად მჭადი უთავდება და ტირილს იწყებს. ყოველდღე
ერთსა და იმავე ადგილას, სკოლიდან ათი წუთის სავალზე – დადგება და ტირის.

ნეტავი რა
ბედი ეწია იმ ბავშვსო? – ჩემსავით, ალბათ, თქვენც იკითხავდით.

ამ კითხვის
პასუხსაც იპოვით წიგნში „ბოლო წლების ჩანაწერები”:

„მაინც დავაჟკაცდა, პატიოსანი მუშაკაცი დადგა. დაზარდა შვილები, მოესწრო შვილიშვილებსაც. დღეს ცოცხალი აღარ არის. მე კი სამუდამოდ დამიტოვა მწუხარე მოგონება: ზამთარი, ყინვა და პატარა მშიერი ბიჭის ცრემლიანი თვალები“.