ხელისუფლების მიმართ გამოთქმული კრიტიკისთვის თითქმის ყოველდღიურ წნეხს განვიცდი. თავად პოლიტიკოსები აღარ მავიწროებენ – უმეტესად გულწრფელი და დაიმედებული მოქალაქეების მოგერიება მიწევს. ჩემზე გაბრაზებულთა უმრავლესობას ერთი და იგივე აკერია პირზე: ისინი უმადურებასა და მმართველთა საქმიანობის დაუფასებლობაში მადანაშაულებენ. მათ სიტყვებში ალბათ სიმართლის მძიმე მარცვალიც არის, მაგრამ მაინც დარწმუნებული ვარ, რომ ჩვენს საზოგადოებაში ფესვგადგმულ ნამდვილ, საყოველთაო უმადურებას სხვაგან უნდა ვეძებდეთ და ვებრძოდეთ.
ერთი წლის წინ მსოფლიოში სახელგანთქმული რამდენიმე ქართველი მკვლევარი განათლების რეფორმების სახელმწიფო კომისიაში გაერთიანდა. უცნაურია, მაგრამ კომისია თავიდანვე არაფორმალური გახლდათ და სამართლებრივი სტატუსი არც კი გააჩნდა. გამოცდილ მკვლევართა ჯგუფს პრემიერ-მინისტრმა განათლების სახელმწიფო კონცეფციის შემუშავება სთხოვა. შესანიშნავი მოქალაქეები და კომპეტენტური მეცნიერები უსასყიდლოდ, უანგაროდ შეუდგნენ ახალ დოკუმენტზე მუშაობას. გია დვალმა, ზაალ კოკაიამ, დავით ლორთქიფანიძემ და ვაჟა ბერეჟიანმა უმოკლეს დროში ჩამოაყალიბეს თავიანთი ხედვები. მათ საუკეთესო და წარმატებული საერთაშორისო გამოცდილების ელემენტარულ, ანბანურ დებულებებს მოუყარეს თავი და განათლების სისტემის უმართავ, მოუწესრიგებელ გზებზე შუქნიშნების დადგმა შემოგვთავაზეს.
რა პრინციპებს დაეფუძნა ექსპრემიერის მიერ მოწონებული, აღიარებული და მხარდაჭერილი პროექტი?
კონცეფცია აქცენტს აკადემიურ თავისუფლებასა და მიუკერძოებლობაზე სვამდა. მაშასადამე, ავტორებმა განათლების სისტემაში (სკოლაშიც და უნივერსიტეტშიც) ადამიანის მუშაობისა და წარმატების მთავარ ფაქტორად ცოდნა, მაღალი კვალიფიკაცია, პროფესიული კომპეტენტურობა გამოაცხადეს. მკვლევართა ჯგუფმა პრიორიტეტად მასწავლებლებისა და მეცნიერების პოლიტიკური, სოციალურ-ეკონომიკური, ეთნიკური, რელიგიური, გენდერული თუ სხვა ნიშნით დისკრედიტაციისგან გათავისუფლება მიიჩნია.
დოკუმენტის კიდევ ერთი ფუნდამენტური დებულება აკადემიური ხარისხის უზრუნველყოფა გახლდათ. გია დვალმა და მისმა პარტნიორებმა სწავლებისა და კვლევის ერთიანობა, მეცნიერებაზე დაფუძნებული განათლება სისტემის სრულყოფის აუცილებელ წინა პირობად აღიარეს. ვგონებ, იოლი მისახვედრია, რომ თუ საგანი ძირფესვიანად არ შეისწავლე, თუ პრობლემა მრავალი კუთხით არ შეაფასე, ცოდნის გადაცემის პროცესი მაინცდამაინც წარმატებული ვერ იქნება.
ბევრმა შესაძლოა იფიქროს, რომ აკადემიურ თავისუფლებაზე საოცნებოდ და მის ღირსებათა ხაზგასასმელად სახელმწიფო კომისიის შექმნა და მეცნიერთა შეწუხება არც ღირდა – დასავლური საგანმანათლებლო დაწესებულებებისთვის ხოტბის შესხმა ხომ ისედაც ყველას შეუძლია. თუმცა დაკვირვებული თვალი იმასაც შეამჩნევდა, რომ კონცეფცია მიზნის მიღწევის კონკრეტულ გზებსა და პროცედურებზეც მიგვანიშნებს.
ცნობილმა პროფესიონალებმა გარე რეფერირების მექანიზმის დანარგვა გვირჩიეს. უშინაარსო ცვლილებებით გადაღლილ საზოგადოებას კი უცხო ტერმინების შეეშინდა. არადა, აღნიშნული მექანიზმი მხოლოდ იმას გულისხმობს, რომ სასწავლებელთა მართვის უფლების მქონე, ცენტრალურ აკადემიურ გადაწყვეტილებათა მიმღები პროფესორები (ტენუარები) უცნაური საკონკურსო კომისიების ნაცვლად მსოფლიოში აღიარებულმა მეცნიერებმა შეარჩიონ.
კონცეფციის განხორციელებას იმთავითვე სერიოზულმა პრობლემებმა შეუშალა ხელი, რაც მოსალოდნელიც გახლდათ. ცხადია, ერთბაშად საუკეთესო სისტემის შექმნა შეუძლებელია. სახლს ჯერ საძირკველი უნდა ჩაუყარო და კედლები მერე ამოაშენო. ჩვენი ტრაგედია ის არის, რომ დღმდე საძირკვლის ჩაყრაზეც კი არავინ ფიქრობს. “ქართული ოცნების” განათლების მინისტრებმა რეფორმის კონკრეტული გეგმა, განათლების სფეროს გარდაქმნის დეტალურად გაწერილი სტრატეგია ვერ (ან არ) წარმოგვიდგინეს. მეტიც – 2014 წლის ბიუჯეტის პროექტის მიხედვით, უარი ითქვა მეცნიერების დაფინანსების რეალურ ზრდაზე. კომისიის მიერ შემუშავებული დოკუმენტი მტვრის სქელ ფენაში ჩაიძირა. აი, ნამდვილი უმადურება!
რას აკეთებს ამ დროს საზოგადოების “ელიტური” ნაწილი?
ინტელექტუალებიც და ფსევდოინტელექტუალებიც რელიგიურ შეუწყნარებლობაზე, მომძლავრებულ ჰომოფობიასა და ანტისემიტიზმზე, სამოქალაქო საზოგადოების სუსტ სტრუქტურაზე ამახვილებენ ყურადღებას. ხანდახან მოსახლეობის უკიდურეს გაჭირვებაზეც წამოსცდებათ ერთი-ორი სიტყვა. სამაგიეროდ, ყველას ავიწყდება იმის აღნიშვნა, რომ პრობლემათა უმრავლესობის სათავე მოქალაქეთათვის ხარისხიანი გაანათლების ხელმიუწვდომლობა გახლავთ.
განათლების ხარისხისა და ხელმისაწვდომობის მისაღწევად კი ბრძოლაა საჭირო.
