პარასკევი, მარტი 29, 2024
29 მარტი, პარასკევი, 2024

მოსწავლეებში ასოციაციური კავშირების განვითარება მუსიკისა და  სახვითი ხელოვნების  საგნების ინტეგრირების  გზით

თანამედროვე განათლების სისტემის მთავარი ამოცანაა განათლებული, შემოქმედებითი, კომპეტენტური და კონკურენტუნარიანი პიროვნების ფორმირება და განვითარება.

ბოლო წლებში საქართველოს განათლების სისტემაში  მოხდა საგანმანათლებლო პროცესის ფუნდამენტური ცვლილებები, ვითარდება სასკოლო პედაგოგიური ტექნოლოგიები. ამავე დროს,  ყურადღება ექცევა სოციალურად წარმატებული პიროვნების ფორმირებას. ჩვენს დროში განხორციელებულმა ცვლილებებმა მეცნიერებაში,  სოციალურ ცხოვრებაში გამოიწვია სკოლის მოსწავლეების სწავლებისა და აღზრდის სისტემის ახალი მიდგომების შემუშავების აუცილებლობა. ამ მიზნით იქმნება ახალი გეგმები და პროგრამები, რომლებიც მოითხოვს გაკვეთილების ახალ ფორმებს.

სწავლებისა და აღზრდის  ინტეგრირება მნიშვნელოვანია და თანამედროვეა როგორც თეორიის, ასევე პრაქტიკისთვის. მისი აქტუალობა ნაკარნახევია ახალი სოციალური საჭიროებებით და მეცნიერებისა სფეროში ცვლილებებით.

ინტეგრირებული გაკვეთილები ხელს უწყობს ბავშვებში სამყაროს მთლიანობის სურათის ჩამოყალიბებას, ბუნების, საზოგადოების და  მსოფლიო მოვლენებს შორის კავშირების გაცნობიერებას. ინტეგრირებულ გაკვეთილზე უკეთესად  მიიღწევა დიდაქტიკური მიზნები: შემეცნებითი და საგანმანათლებლო.

ესთეტიკური საგნების ინტეგრირება  საშუალებას გვაძლევს მივაღწიოთ ურთიერთკავშირს: ადამიანი – საზოგადოება – ბუნება, რაც გავლენას ახდენს ამ კავშირის ზნეობრივ და ეთიკურ მხარეზე. საუბარია სახვით ხელოვნებასა და მუსიკის ინტეგრირებაზე.

ლადო გუდიაშვილის , ელენე ახვლედიანის, რუსუდან ფეტვიაშვილის  ლირიკული ნახატები უკეთესად აღიქმება გია ყანჩელისა და  ბიძინა კვერნაძის მუსიკაზე,

ბონავენტურა პიტერსის -,,გემის ჩაძირვა ამერიკის სანაპიროზე“  მხატვრული ნამუშევარი ავსებს ლუდვიგ ვან ბეთჰოვენის მუსიკას, რაც საშუალებას გვაძლევს შევიგრძნოთ  ხალხის ტრაგედიის სრული სიღრმე და სტიქიის მთელი ძალა.

ბონავენტურა პიტერსი -,,გემის ჩაძირვა ამერიკის სანაპიროზე“  

გაკვეთილზე მუსიკისა და სახვითი  ხელოვნების ინტეგრირება  მოსწავლეებს საშუალებას აძლევს არა მხოლოდ მოუსმინონ, განავითარონ ფანტაზია და გრძნობები, არამედ თავად ჩაერთონ შემოქმედებით პროცესში.

ინტეგრირება არის სისტემა, რომელიც გულისხმობს ცალკეულ საგანთა საგანმანათლებლო მასალის გაერთიანებას,  გაერთიანებას ერთ მთლიანობაში.  ინტერაქტიური სწავლება მიზანიც არის და სასწავლო საშუალებაც.  როგორც სასწავლო მიზანი, ინტეგრირება  ეხმარება მოსწავლეებს ერთიანობაში აღიქვან სამყარო , ბგერებისა და ფერების საშუალებით შეიცნონ სილამაზე  მთელი თავისი მრავალფეროვნებით.

უნდა აღინიშნოს, რომ  მხატვრობაში  ფერების და მუსიკაში ბგერების თანაარსებობა  მჭიდრო კავშირშია ერთმანეთთან . მუსიკაში ტემბრი და ფერწერაში ფერი- კოლორიტი ახლოსაა ერთმანეთთან, (გასაკვირი არ არის, რომ მუსიკათმცოდნეობაში არსებობს ცნება: “მელოდიური სურათი”).

XIX – XX  საუკუნეების მიჯნაზე მოხდა მუსიკის ფერწერული შესაძლებლობების მნიშვნელოვანი გაფართოება. მუსიკალური ექსპრესიული და ვიზუალური საშუალებების განვითარება ასოცირდება მრავალი კომპოზიტორის შემოქმედებასთან: კლოდ დებიუსი,  მორის რაველი, ნიკოლოზ რიმსკი-კორსაკოვი,  ალექსანდრე სკრიაბინი.

მუსიკის ფერადი ხედვის ფენომენი აღმოაჩინეს რამდენიმე გამოჩენილმა მოღვაწე მუსიკოსებმა . მაჟორისა და მინორის ყველა ტონალობა გარკვეულ ფერებში იყო ასახული. XX  საუკუნის ავსტრიელმა კომპოზიტორმა არნოლდ შონბერგმა ფერები შეადარა სიმფონიური ორკესტრის ინსტრუმენტების მუსიკალურ ტემბრებს. თითოეული გამორჩეული ხელოვანი   თავის ფერს მუსიკალური ხმების ჟღერადობაში ხედავდა.

თითოეულ ნოტს, ცისარტყელას ფერების მიხედვით, საკუთარი ფერი ენიჭება: დო – წითელი, რე – ნარინჯისფერი, მი- ყვითელი, ფა – მწვანე, სოლ – ლურჯი, ლა – ლურჯი, სი – მეწამული.

ხელოვნების სამყარო სავსეა საიდუმლოებებით და უჩვეულო ფენომენებით, ერთ-ერთი მათგანია ბგერების დანახვის უნარი. ძველ ინდოეთში საუბრობდნენ მუსიკისა და ფერების  განუყოფელ კავშირზე.  ეს დაადასტურა არისტოტელემაც, რომელიც ამტკიცებდა, რომ ბგერების თანაფარდობა მუსიკალური ჟღერადობის მსგავსია.

პითაგორელებმაც გაითვალისწინეს ეს კავშირი,  მათ სპექტრის ფერები შვიდი ტონად გაათანაბრეს .  გერმანელი ფიზიკოსი ერნესტ ხლადნი ბგერის შესწავლით იყო დაკავებული და ელემენტარული აკუსტიკის ფუძემდებლად ითვლება.  ის მრავალი აღმოჩენის ავტორია  ფიზიკისა და აკუსტიკის სფეროში,რხევითი ფირფიტის ზედაპირზე სამეცნიერო ექსპერიმენტების დახმარებით მან დაამტკიცა ამ ორი ცნების ურთიერთკავშირი და აჩვენა, თუ როგორ შეგვძლია დავინახოთ მუსიკა.

“ფერადოვანი სმენის” შესაძლებლობის წყალობით, ალექსანდრე სკრიაბინმა შექმნა ფერების ტონალობის საკუთარი სისტემა: დო მაჟორი -წითელი, რე მაჟორი – ყვითელი, სოლ მაჟორი – ნარინჯისფერ- ვარდისფერი და ლა მაჟორი – მწვანე. კომპოზიტორის სპეციალურ ცხრილში პირველი ტონალობები მთლიანად იმეორებს ცისარტყელას ფერის მასშტაბს, დანარჩენზე მითითებულია მიღებული ფერები.

ნიკოლოზ რიმსკი-კორსაკოვს კი   იგივე ტონალობები წარმოდგენილი ჰქონდა თეთრი, ღია  მწვანე და ღია ყავისფერ ფერებში.

სკრიაბინმა, რომელიც ცდილობდა ბგერების მისეული ხედვა   მიეწოდებინა მსმენელისთვის, 1910 წელს წარმატებით მოახერხა ხელოვნების სინთეზის იდეის განსახიერება მუსიკალურ პოემაში “პრომეთე” (“ცეცხლის პოემა”), რომელიც გახდა პირველი ფერადი-მუსიკალური ნაწარმოები მსოფლიო ისტორიაში. პარტიტურაში შუქის სტრიქონი ცალკე სტრიქონშია ჩაწერილი.

 

თითოეულ კომპოზიტორს  ჰქონდა  მუსიკის საკუთარი “შეფერილობის” სისტემა.

მუსიკის გავლენა დამოკიდებულია არა მხოლოდ შესრულებული მუსიკალური ნაწარმოების თვისებებზე, არამედ მისი აღქმის ხასიათზე. მუსიკის აღქმა კი  ნიშნავს მისი ხასიათის გარჩევას, ინტონაციის და ხასიათის ცვალებადობის დაკვირვებას.

დაწყებით საფეხურზე   მუშაობის პროცესში მიზანშეწონილია,  მოსწავლეებმა   გამოიყენონ სხვა გაკვეთილებზე მიღებული შთაბეჭდილებები, ცოდნა და უნარები. ამრიგად, სახვითი ხელოვნების გაკვეთილებზე ბავშვები ნაწარმოების ესთეტიკური აღქმისას იძენენ გამოცდილებას; მათ უვითარდებათ შესაძლებლობა, აღიქვან  სამყაროს სილამაზე , შეამჩნიონ ბუნების თავისებურებები წელიწადის სხვადასხვა დროს;  გრძნობენ განწყობას ბუნებაში (მხიარული, სევდიანი, მშვიდი, ცოცხალი); მოსწავლეები ეცნობიან ზღაპრულ-ფანტასტიკური გამოსახულების თავისებურებებს; ეცნობიან ხალხურ შემოქმედებას – ეს ყველაფერი კი ხელს უწყობს მუსიკის სრულყოფილ აღქმას.

მელოდია, როგორც წესი, გარკვეულ აზრებსა და გრძნობებს აღძრავს მსმენელში, ავითარებს წარმოსახვის უნარს, განაწყობს ფიქრისთვის,  შემოქმედებისთვის, შეიძლება დახატო კიდეც. კარგ მხატვართან კი თავად ნახატი მუსიკალურობას იძენს, მის მიერ დაწერილი ტილოდან თითქოს მუსიკა ჟღერს.

 

 

ტემბრების მუშაობისას საღებავების გამოყენებით  თემას ვუკავშირებთ   სახვით ხელოვნებას.

ორმხრივი კავშირია სმენით და ვიზუალურ აღქმას შორის. მუსიკას შეუძლია მსმენელში ნათელი ვიზუალური გამოსახულებების გაღვივება, რაც კომპოზიტორებს საშუალებას აძლევს შექმნან  “მუსიკალური ნახატები” (ე. გრიგის “დილა”; კ. დებიუსის “მთვარის შუქი”).

ბავშვების ნახატებში მუსიკის მოსმენით აღძრული  განწყობა უფრო ხშირად გადმოცემულია ფერების კოლორიტის საშუალებით: ჟღერადობის სიძლიერე  სურათის სიდიდის საშუალებით, ტემპი კი მოძრაობების დინამიკის საშუალებით.

მუსიკასა და მხატვრობას შორის ბევრი საერთო გვხვდება , თუნდაც მუსიკოსებსა და მხატვრებს შორის გამოყენებული ტერმინებითაც კი. ორივე საუბრობს ტონალობის, ფერსა და მუსიკალური კომპოზიციების ბრწყინვალებაზე.

მუსიკოსებმა თავიანთი საკუთრება გახადეს სიტყვები, რომლებიც ადრე ითვლებოდა მხატვრების ექსკლუზიურ საკუთრებად: მასშტაბი, ტონი და ნახევარტონი, ჩრდილი და ნიუანსი, მუსიკალური საღებავი, ფერი, ცივი და თბილი ტემბრი, მსუბუქი და პირქუში მელოდიები.

რა საერთო აქვთ მუსიკასა და მხატვრობას?


ვასწავლი ბავშვებს შეადარონ მუსიკალური და ფერწერული ნაწარმოებები დინამიკის თვალსაზრისით, რათა მოსწავლეებისთვის გასაგები გახდეს ნახატის წინა პლანზე,  რომელი  ობიექტი “ჟღერს” უფრო ხმამაღლა, უფრო რელიეფურად, რომელია  ფონი. მხატვრობის თვალსაზრისით, რელიეფი წინა პლანზეა წამოწეული , ფონი კი – უკანა პლანზე.   ტერმინოლოგიის შესასწავლად ვიყენებ მუსიკალურ ანბანს:  ”ფერები სურათზე, გამოსახულება ხაზს უსვამს შტრიხის სიზუსტეს”.

 

მუსიკა მხატვრობა
ფელიქს მენდელსონის – სავიოლინო კონცერტი N1.

სოლოს ასრულებს ვიოლინო , რომელიც წინა პლანზეა , ხოლო ორკესტრი  წარმოადგენს მსუბუქ თანხლებას -ფონია.

https://www.youtube.com/watch?v=r92ZMCxTMRs

კლოდ მონეს ნახატი  ,,თივის ზვინი ჟივერნიში”.

თივა წინა პლანზეა , ხოლო სახლები, ყვავილები, ტყე კი უკანა პლანზე,  რომელიც წარმოადგენს ფონს.

 

ეს სივრცითი ცნებები მნიშვნელოვან როლს თამაშობს როგორც მუსიკაში, ასევე გამომსახველობით ხელოვნებაში.

 

მუსიკა კილო-წყობა მაჟორი-მინორი ტემპი ჩქარა- ნელა რეგისტრი მაღალი – საშუალო – დაბალი დინამიკა
მხატვრობა ტონი ცივი-თბილი ფერი ნათელი-მუქი მასშტაბი დიდი-მცირე დინამიკა

 

მნიშვნელოვანია კონტრასტი, რომელიც  თითქმის ყველა ნაწარმოებშია

 

მუსიკა მხატვრობა
დინამიკური კონტრასტი

ბეთჰოვენი მე-8 სონატა

https://www.youtube.com/watch?v=M_124D_7KoU

სახეობრივი კონტრასტი 

რობერტ შუმანი. საფორტეპიანო ციკლი ,,კარნავალი“  არლეკინი და პიერო

1.       არლეკინი-მგზნებარე, მხიარული

https://www.youtube.com/watch?v=QLK1nmKmEjs

2.       პიერო-მშვიდი

https://www.youtube.com/watch?v=RUg2PJK-2a8

 

გუსტავ კლიმტი ,, ყვავილების ბაღი“.

 

კონტრასტი ასევე არის  იმპრესიონიზმის მიმართულების კომპოზიტორების და მხატვრების უამრავ “პეიზაჟურ ” ნაწარმოებში.

მოსწავლეებს ვესაუბრები კლოდ დებიუსის შემოქმედებაზე , თუ როგორ  უყვარდა კომპოზიტორს  ბუნება, რომელიც მისი შთაგონების  წყარო იყო.

დებიუსის პრელუდიების მოსმენისას მოსწავლეების ამოცანაა – მოუსმინონ “ბუნების სტიქიას” , გაყვნენ ამ სურათს მთელი ნაწარმოების განმავლობაში.  მოსწავლეები ადვილად აღიქვამენ ამ მიმართულების მუსიკალურ, მხატვრულ და ვიზუალურ ნაწარმოებებს.

 

მუსიკა

მხატვრობა
კლოდ დებიუსი, პრელუდია ,, იალქნები“

https://www.youtube.com/watch?v=Xl_R_JQH4MU

ვინსენტ ვან გოგის ნახატი ,, სან მარინის ზღვა“

 

ასეთი სახის გაკვეთილები ხელს უწყობს მოსწავლეების ადეკვატური თვითშეფასების ჩამოყალიბებას და  მოტივაციის  დონის ამაღლებას.   მოსწავლეები  ინტერესდებიან მუსიკის გაკვეთილით, იყენებენ  მუსიკის და სახვით ხელოვნების გაკვეთილებზე მიღებულ  ცოდნას.

ინტეგრირებული გაკვეთილის მიზანი:

  • მუსიკალური და სახვითი ხელოვნებისადმი ინტერესის გაღვივება;
  • შეძლონ ფერწერისა და მუსიკალური ნაწარმოების შედარება;
  • გააანალიზონ მრავალფეროვანი კავშირები მუსიკასა და სახვით ხელოვნებას შორის;
  • ასოციაციური კავშირების მოძებნა მუსიკის მხატვრულ გამოსახულებებსა და ხელოვნების სხვა ტიპებს შორის;
  • განასხვაონ ხელოვნების ფორმების დამახასიათებელ ნიშნები ;
  • შეძლონ მუსიკისა და ვიზუალური სურათების საშუალებით გადმოსცენ ადამიანის შინაგანი სამყარო.
  • სხვადასხვა მუსიკალური ინტონაციის აღქმა და შედარება მუსიკის მოსმენის პროცესში.
  • აზროვნებისა და წარმოსახვის უნარის განვითარება;
  • მხატვრული უნარების განვითარება ანალიზი;
  • დამოუკიდებელი შემოქმედების გააქტიურება.

ამრიგად, ინტეგრირებული გაკვეთილის ჩატარებისას, აშკარად შეიმჩნევა  რომ სისტემა წარმოადგენს სწავლების ეფექტურ საშუალებას , რომელიც დაფუძნებულია უფრო თანამედროვე (ახალი) მეთოდების, ტექნიკის, ფორმების, ტექნოლოგიების საფუძველზე.  და რაც მთავარია, ინტეგრირების საფუძველზე იბადება ხარისხიანი  ახალი ცოდნა, რაც წარმოადგენს სამყაროს მთლიანობაში ხედვას.

ინტეგრირება საშუალებას აძლევს მოსწავლეებს დაინახონ სასწავლო და შემოქმედებითი თვითრეალიზაცია.

მიღებული შედეგები საშუალებას გვაძლევს დავასკვნათ, რომ მოსწავლეების უმრავლესობას უვითარდებათ კრეატიულობა, ინიციატივა, ახლებურად აზროვნების უნარი, თვითნებურად მიიღებენ არასტანდარტულ გადაწყვეტილებებს.  გარდა ამისა, ინტეგრირებული გაკვეთილებზე ბავშვებს ფორმირდებიან  და  სამყაროს აღიქვამენ  ერთ  მთლიანობაში .

გამოყენებული ლიტერატურა:

  1. ეროვნული სასწავლო გეგმების პორტალი

https://ncp.ge

  1. დაწყებითი საფეხურის ახალი ეროვნული სასწავლო გეგმა 2018-2024

Click to access %20-%20წლიური%20-%20დაწყებითი%20საფეხური.pdf

  1. ახალი სკოლის მოდელის პედაგოგიური პრინციპები

https://www.youtube.com/watch?v=OPi6qqS33zw

  1. Arnold Schoenberg: “Farben” from Five Pieces for Orchestra https://www.toddtarantino.com/hum/schoenberg_farben.html
  2. Bonaventura Peters

https://artuk.org/discover/artists/peeters-i-bonaventura-16141652

  1. Claude Debussy

https://www.thespectrum.com/story/life/2015/03/06/debussy-composer-color-light/24518545/

  1. The Colorful of Maurice Ravel

https://www.circeinstitute.org/blog/colorful-usic-maurice-ravel

  1. Как Александр Скрябин открыл миру светомузыку

https://www.audiomania.ru/content/art-6285.html

  1. Искусство раскрашивать звуки

https://colormusic.ru/books/article/page06.htm

  1. СОЗДАНИЕ ЭКСПЕРИМЕНТАЛЬНОЙ АКУСТИКИ. ХОЛОДНО

https://alexandr4784.narod.ru/4_7.htm

  1. კლოდ მონე

https://sites.google.com/a/sps.tsu.edu.ge/impressionism/impresionisti-mkhatvrebi/klod-mone

  1. Gustav Klimt

https://www.klimtgallery.org

  1. ვინსენტ ვან გოგი

https://www.vangoghmuseum.nl/en/art-and-stories/art/vincent-van-gogh

 

 

 

 

 

კომენტარები

მსგავსი სიახლეები

ბოლო სიახლეები

ვიდეობლოგი

ბიბლიოთეკა

ჟურნალი „მასწავლებელი“

შრიფტის ზომა
კონტრასტი