ფრანკფურტის წიგნის ბაზრობაზე წასვლის წინა კვირა საშინლად დაძაბული და დატვირთული გამოდგა. უამრავი საქმე დამეყარა თავზე – დილიდან გვიან საღამომდე ვიჯექი სამსახურში და მათგან ერთხელ და სამუდამოდ თავის დაღწევას ვცდილობდი. ერთიმეორისგან რომ გამერჩია და არც ერთი არ დამრჩენოდა უყურადღებოდ, თაბახის ფურცელზე ჩამოვწერე, დავნომრე და ამ ფურცელს ყველგან თან დავატარებდი, როგორც რუკას – უცხო ქალაქში ჩასული ტურისტი.
დიახ, მარტივი და გაცვეთილი შედარებაა. მერეც მარტივად უნდა განვითარებულიყო მოვლენები, მაგრამ მოგვიანებით, უკვე ფრანკფურტში ჩასულმა, სასტუმროს ნომერში აღმოვაჩინე ეს დანომრილი ქაღალდი, რომელიღაც რაღაც ბედად ჩარჩენილიყო საგულდაგულოდ გარეცხილ-გაუთოებული შარვლის ჯიბეში. ვერ დავიჩემებ, რომ ეს ამბავი განგებისგან ჩემთვის გამოგზავნილი ნიშანი იყო, მაგრამ გამომადგა კი: გადავწყვიტე, ქალაქში ხუთდღიანი ყოფა-ცხოვრების შთაბეჭდილებები იმავე ფორმით ჩამეწერა, როგორითაც წინა კვირის სამუშაო გრაფიკი. მაშ, ასე:
1) დამღლელი მგზავრობის შემდეგ, – თბილისი-კიევი-ფრანკფურტი, – როგორც იქნა, ჩამოვაღწიეთ „ბუხმესეს” ქალაქში. სასტუმრო – დიდი ვერაფერი, მაგრამ სასიამოვნოა, რომ ისევ იმ უბანში ვიქნები, სადაც სამი წლის წინ გავჩერდი. უზარმაზარი შენობები, ბიზნესდაწესებულებები და მათ გვერდით – წიგნის ინდუსტრია: ხვალ იხსნება გამომცემლების, მწერლების, წიგნის მოყვარულთა არენა, სადაც სხვადასხვა ქვეყნიდან ჩამოსულები შეერკინებიან ერთმანეთს – ვინ უფრო მეტ საავტორო უფლებას გაყიდის, ვინ უფრო მეტად გაუწევს თავისი ქვეყნის ლიტერატურას პოპულარიზაციას ისე, რომ საკუთარი ბიზნესიც ახეიროს.
2) ჩვენ უბანში რომაა, კოლორიტი, სანახაობა, აღებ-მიცემობა ეგეთი უნდა ინატრო. ყველაფერი ერთადაა თავმოყრილი. გასული საუკუნის ჩვენი 90-იანები გამახსენდა, მაგრამ, იმ დროისგან განსხვავებით, აქაური სურათი გაცილებით უწყინარია: ხელს არც ხულიგანი გიშლის, არც მეძავი, არც ნარკომანი; ახლა ხმაურმაც აღარ გაგაღვიძოს შუაღამისას?! შენი რა მიდის, დილაადრიან თუ სიცივისგან მობუზული და ღამისთევისგან ალეწილი ტიპები შეგეფეთებიან – გვერდს აუვლი და მორჩა! რაც მთავარია, სულ არ ანაღვლებთ, რას ფიქრობ მათზე, ამიტომაც არც აქეთ გვჩრიან თავიანთ არეულ ცხოვრებას.
3) პირველი დღე სტენდის აწყობას ვუნდებით, ახალი გამოცემების დალაგებას, ერთმანეთთან გამოლაპარაკებას. ცოტა ხანში ყოველი კუთხე წიგნებით, საგანგებოდ აქაურობისთვის მომზადებული ფლაერებითა და კატალოგებით აივსება. კარგია, რომ კულტურის სამინისტროც, წიგნის გამომცემელთა და გამავრცელებელთა ასოციაციაც და თავად გამომცემლებიც სულ უფრო მეტად ცდილობენ, უკეთ წარმოაჩინონ თანამედროვე ქართული წიგნი. ამ დღეებში რამდენიმე წარდგენაცაა დაგეგმილი. ერთ-ერთი მათგანი, „პოლიფონიური ქართული პროზა”, ავტორთა სიუხვით გამოირჩევა. ირაკლი სამსონაძე თავის წიგნზე საუბრისას იმ დროს იხსენებს, როცა „ყურთბალიშზე” მუშაობდა: ეს ერთწინადადებიანი რომანი უკვე დაწერილი მქონდა, ზაფხული იდგა, ჩემი მეუღლე სახლს ალაგებდა, პორტფელში ეს გადაშლილ-გადმოშლილი, გადაჯღაბნილ-გადმოჯღაბნილი ფურცლები რომ ნახა, გადაწყვიტა, თავიდან მოეშორებინა და ჩემი რვა თვის შრომა და ცხოვრება გაანადგურაო… აამის ჩამდენი ან უნდა მოკლა, ან აპატიო… ავდექი და ხელახლა დავწერე „ყურთბალიში” დეპეშური სტილით, ცოლს არ გავშორებივარო.
4) არც ჩვენი სამეზობლოსკენ გახედვა გვაწყენდა, მით უმეტეს, საპრეზენტაციო სივრციდან ორ ნაბიჯზე არიან. აზერბაიჯანული სტენდის ნახევარზე მეტი მამა-შვილი ალიევების ღვაწლისა და დამსახურების წარმოჩენას ეძღვნება. ითქვას სიმართლე: მათი გადიდებული ფოტოებითა და მათ შესახებ დაწერილი უმაღლეს პოლიგრაფიულ დონეზე გამოცემული წიგნებით ყურადღების მიქცევა არ გაუჭირდებათ. სკეპტიკოსებმა შესაძლოა იკითხონ: კი მაგრამ, სჭირდება ეს დანარჩენ მსოფლიოს? ფაქტია: მწერლებზე მეტად პოლიტიკოსებს ვენდობით, ვუჯერებით და, რაც მთავარია, ვირჩევთ, გამორჩეულ ადგილს მივუჩენთ, რომ მათგან ისევე გაგვიჭირდეს თავის დაღწევა, როგორც მწერებს – დროზერას ბუსუსებისგან.
5) შუადღისას გამომცემლობა „ბონიერის” საავტორო უფლებათა აგენტს, გუსტავ ბონდეს ვხვდებით. მათგან უკვე შევიძინეთ ტომას ტრანსტრომერის პოეტური კრებულისა და ზლატან იბრაჰიმოვიჩის ავტობიოგრაფიული წიგნის საავტოროები. ახალი წინადადებაც გვაქვს. სიმპათიური და გულისხმიერი მასპინძელი არაერთ ახალ გამოცემას გვიჩვენებს თავის სტენდზე, ღიმილით გვიყვება თითოეულ მათგანზე. ვხედავ, არც ჩვენი გვანცა ჯობავაა გულგრილი, თვალებში შესციცინებს და მის ყოველ ჟესტსა და სიტყვას ისრუტავს. „გაციებული კი ვარ, მაგრამ თქვენისთანა ხალხთან შეხვედრა მშველის, რომ ამ მდგომარეობას თავი დავაღწიოო”, – ამბობს გუსტავი და გახედვაც არ მინდა, ისედაც ვგრძნობ, როგორ დატკბება და დადნება გვანცა.
6) პირველად მესმის ქართველი პოეტისგან უცხო ენაზე წაკითხული საკუთარი ლექსი – ეს ზვიად რატიანია. ერთი-ორგან კი წაიბორძიკა, მაგრამ მთლიანობაში კარგად ისმინებოდა მის მიერ გერმანულად წარმოთქმული სტრიქონები. მოგვიანებით ერთად მოვხვდით მიღებაზე, ფურშეტთან. პლასტმასის თეფშზე გადავიღე ძეხვიანი პური და რატომღაც ზვიადის ის ლექსი გამახსენდა: „ჩვენ, ვინც არასდროს გამოვალთ გარეთ და ხმას არასდროს შევუერთებთ მშიერ რაინდებს”. უცებ დამაინტერესა, ვკითხე, ამ რაინდებში ვის გულისხმობდი-მეთქი. გაეღიმა, ოთხნი არიან: მერაბ კოსტავა, ზვიად გამსახურდია, გია ჭანტურია და ირაკლი წერეთელიო, მითხრა.
7) საღამოს ჰოლანდიელ დისტრიბუტორებს ვხვდებით, საქმიანი ვახშამი და საინტერესო საუბარი, ახალი გეგმები, სივრცის გაფართოება… კითხვა ჩვენც ბევრი გვაქვს და იმათაც, აინტერესებთ წიგნის ბაზრის რეალური მდგომარეობა საქართველოში. უცებ დათო გოცირიძე ეკითხება ერთ მათგანს, რომელწლიანი ხარო. გავჩუმდით ყველა. 1973-იანი, – არ დაიბნა ის. ე, ტო, ამას ემახსოვრება ის ამბავი, ჩვენმა „დინამომ” რომ დაადო „ფეიენოორდს”, – იღიმება დათო.
