დარდი ვიცი ხოლმე, აი ათასი წელიც იყოს გასული, ამბავი
გულზე თუ მომხვდა, ისე მედარედარდება, როგორც რომ გუშინ მომხდარიყოს. საქმე გამოგლევიაო,
იტყვის მავანი, აბა, რა ვუყო, ეგრე კი არი და, განა მე მინდა. ჰოდა დღესაც ეგ გადავწყვიტე
დარდისა უნდა მოგიყვეთ. ამბები სხვათა და სხვათა, ზოგის ჩვენებურისა და ზოგის კიდევ
გადამთიელისა. იყო ერთი ფრანგი ოფიცერი, მეთვრამეტე საუკუნის ბოლოს, დიდი ნიჭი როდი
მოსდგამდა ჯარისკაცობისა, ჯარისკაცობისა–მეთქი, თორეპოეტობისა იმდენი ჩამოებერტყა,
რა ვიცი. და იყო ისე, სხვისი ნაცვამი ხალათი რომ მოგირგია თანზე და არ მოგხდომია, ხელი
კი ჩაგიქნევია მაინც, რა არის, სხვა ტანისამოსი არ გეშოვება და იმიტო. იყო ეს ოფიცერი
კარგი, ფრანგული ოჯახიდან, გვარიშვილიც დიდებული და ისეც, შესახედავადაც, სრულიად არაშემაწუხებელი.
სანამდი აცალა წუთისოფელმა, იმსახურა თავის რაზმში მშვიდად, აი რევოლუცია და კაცის
კვლა რო ატყდა ქვეყანაზე, ადგა ეს პატიოსანი კაცი, დატოვა სამსახური. აღარ მიუდგა აღარც
ერთს, სულაც დაკრა ფეხი და წავიდა საფრანგეთიდან, ჰე, ჰე, ამერიკაში წავიდა. იცხოვრა ერთ ხანს. რად მოვყევი ეხლა ამოდენა ამბავი, მეფე
რო დაიჭირეს, საგილიოტინოთ რო გაწირეს, გულმა აღარ გაუძლო იქა, ჩამობრუნდა უკან და
მონარქისტებს შეუერთდა. თოფი დაიჭირა ისევ ხელში. სულ ეგ მაინტერესებს, რამ აიძულა
ოკეანის გაღმა ცხოვრებააწყობილი კაცი დანგრეულ, შინა ომით განაწამებ საფრანგეთში წამოსულიყო,
ან რა გულით ქნა ეგა და ან რამ წაახალისა. ბიოგრაფები ბევრნი აღნიშნავდნენ, მეფის დამხობა
ვერ აიტანაო, მისი დაჭერაო, მოკვდინებაცო.
დეპეშის ამბავი ხო იცით, რუსეთიდან გამოგზავნილის, მთავრობაძე გარდაიცვალაო, აი სულ
ორი დღე იქნებოდა ალბათ გასული ე მაგ ამბოდან, მაგდენიც არა კიდე და რკინიგზის სადგურზე,
ფოშტის გზასთან ერთი ახალუხიანი ნათავადარი მოდიოდა ფეხით, ან ეხლა რაა იმერეთის სადგურები
და მაშინ რა უნდა ყოფილიყო, ეხლაც მერცხლის ბუდეებადაა მთის წირებში მიდგმული, მაშინაც,
ოღონდ განსხვავებით დღეისდღისაგან, ფიცრით ნაკეთები. ჰოდა იმას გიყვებოდით, მოდის ეს
ნათავადარი, პაპის მამა ჩემი, გაზაფხულის პირი დგება უკვე, თოვლი დათხელებულია და სატალახოდ
თუ გამოდგება, თორემ სამარხილედ და საწვალებლად აღარ, მოდის და კაცი შეეყარა თავისოფლელი,
ბევრნიც შეეყარნენ და ის ერთიც იმათთან ერთად. ერთი ფორიაქი შესდგომოდა მაშინ ქვეყანას,
ვინ ვის იწონებდა, ვინ ვის ემდუროდა, ძნელი სარჩევი იყო. შეხვედრიან კარგი მოკითხვით,
სალმით, ჰოდა, იმ ერთს, თედო რო ერქვა, უხარებია პაპაჩემის მამისთვის, ლადიკოო, ეგრე
ერქვა ცხონებულს, გაიგე, ნიკოლოზა ჩამოაგდესო, უცინოდა სახე თურმე, მეფეო კი არა თქვა,
ნიკოლოზაო. ამან კიდე არც აცია, არც აცხელა და სილა გაუშალა. დიდედაჩემი, ცოლი იმისი,
სულგანათლებულისა, ასე მიყვებოდა, რბილი კაცი იყო, დავიდარაბა და გაწევ–გამოწევა კი
არა, ხო ოცდაათი წელი მოვათიეთ ცოლ–ქმრად, ერთი არ უთქვამს, წინ ზიხარ, უკან დაჯექიო.
იმ დღეს რა ეტაკა რა ვიცი, ადგა თურმე, გაუშალა და სილა ტკიცა გზაში შეხვედრილ კაცს,
შენ რა გიხარია მერეო. გაშველებამდე არ მისულა საქმე, არ ვიცი, იმათ ვეღარ შეუბედავთ,
თუ რა იყო, იქნება გამოარიდეს კიდეც გაჯავრებულ თავადიშვილს სხვებმა. ზღაპრად მიყვებოდნენ
მე მაგ ამბავს, ოღონდაც ჩემსობას იმ სილის მიზეზი აღარ იცოდა უკვე აღარავინ, ჩავლილი
ამბავი იყო, საუკუნე შესრულდება სადაცაა მას აქეთ. მიზეზი აღარ ახსოვდათ–მეთქი. ყვებოდნენ
კია. დარდის კაცი ვარ, ხო ვთქვი თავში და ჩამრჩა და ჩამრჩა. ახლაც ხანდახან, თუ დავუფიქრდი
ცოტა, იმ შემოკრულის ხმა ყურებში მიდგას ხოლმე, მოზრდილობაში შემრცხვა მაგ სილისა და
იმიტომ. ჰე, ჰე, დანამდვილებით ვინ იტყვის მართალს, კაცის ფიქრს და მიზეზს ჩადენილისას
მით უფრო. ჩვენი ძველი თავადობისა, მოგეხსენებათ, ქვეყანას დიდად რო არ დაგიდევდნენ,
ეს ჩემი პაპის მამაც ეგეთი არ იყოს–მეთქი, ცუდად მიწიოდა გული. ამას წინათ, ორიოდე
წელიც არ გასულა მგონია იმის მერე, სიცილს შევესწარი ნაცნობისას, ნამეგობრალისას, ავს
ყვებოდა, ქალის საქმე იყო, ავს ყვებოდა და იცინოდა, ნიშნის მოგებით არა, ისე, სხვანაირად,
გვჩვევია კაცებს, ვიტყვით ხოლმე ერთმანეთში რაღაცას და ჩვენ წაცხებულ ლაფს ცხრა მდინარე
ვეღარ ჩამორეცხს მერე. ჰოდა, ავს ამბოდა–მეთქი ისიც, ქალზე ყვებოდა, ნანახი მყავდა
ის ქალი, ლამაზი ქალი იყო, იქნებ მქნელიც ნათქვამისა თუ დაბრალებულისა, ვუსმენდი და
მეკიდებოდა ცეცხლი, გავსკდი გულზე, ხმა არ კი ამომიღია. ვითომ ხო რაში მეხებოდა ეგ
სუყველაფერი, ყველა ალხანას თავისი ჩალხანა ყავსო, ხო ნათქვამია, ვფიქრობდი მაგასაც,
მაგრამ იმოტელა კი ვიყავი, მეგრძნო, ამის, ჩემი ნაცნობისა თუ ნამეგობრალის სიცილი რო
უფრო მაცოფებდა, ვიდრე ის მეორე. აბა, ნახვითაც ერთხელ მენახა ის ქალი იქამდე, და არ
იყო და სატრფო ჩემი და რად უნდა მწყენოდა ვითომ მოსმენილი. დღემდე მომდევს, სულ მართალი
საქმე რო იყოს, მდაბალის სიხარულის ვერ ვიტან, ვერც იმის გამარჯვებას და ვერც დროშის
ფრიალს მისას, კიდე ვიძახი, სულ მართალი საქმეც რო იყოს. ე მაგას რო მივხვდი, ის პაპაჩემის
მამაც გამახსენდა და იმ დღეზე ბედნიერი დღე თუ გამთენებია როდისმე, არ მგონია ახლაც.
ოცდაერთი არ შესრულებოდა მაშინ ჯერ, ოცდაერთი წლის კაცს კიდე სისხლი სულ შხუილით დაუდის
ტანში. იმასაც დაუდიოდა. რატო უნდა დასწყვეტოდა ნიკოლოზაზე გული ვითომ, რა ჩინ–მენდლებს
ელოდებოდა, ჯინჯილები, ეგრე გამოვიდა, რომ მამას არ კეთებია მისას, პაპას და პაპის
პაპას. რუსული ჩექმა ეცვა ფეხზე და ფოშტის გზას ადგა, სად მიდიოდა ეგ კი აღარ ვიცი,
ვისაც რო ვკითხე, არც იმათ იცოდნენ. ჰოდა, ბედნიერი დილა გამითენდა მეთქი ამ ორი წლის
წინ, ნამუსი მოვწმინდე იმ ჩემი ცოდვით სავსე წინაპარს თითქოს, ის დღეა და ის დღე, ეგრეც
მჯერა, მჯერა რომელია, გზად შეხვედრილების სიცილი ვერ აიტანა ეტყობა, პატარა კაცის
სიხარული, ხო უცნობის, მაგრამ თავისზე უკეთესის, თავისზე დიდის, თავისზე ძლიერის დამრცხებას
რო აღტაცებაში მოეყვანა, იმ პატარა კაცისა. ვიფიქრე ეგა და თითქოს ლოდი ჩამომეგდოს
მხრებიდან. თუმცა ვინ იცის, გულში რა უდევს ადამის შვილს, თავში რა უტრიალებს, ეგება
სულ სხვაგვარადაც იყო საქმე. ეჭვიც ხო არი მაინც, ეჭვიც, არი და ჰა, სულ შერჩენილი
მექნება და ვერც მოვიშორებ ალბათ ვერასდიდებით, მაგრამ როცა რომ აი ტალახის გუბე შემხვდება
ხოლმე გზად და თავს ზემოთ ძალა არ არი, წელამდე უნდა შევტოპო შიგნით, სულ ის საუკუნის
უკან შემოკრული მახსენდება და მშველის დიდად. ფეხი თუ არ მეშლება ხოლმე დღეს არა, უფრო იმ ხსოვნის მადლით, იმის მადლით
და ჩემი სიჯიუტით.
ხანძთელს ვსწავლობდით წელს, აი სახლიდან გაქცეული მღვდლისა და მისი ძმაბიჭების ამბავს.
ჰოდა, წერია იქა, ქართლად ფრიადი ქვეყანაი აღირაცხების, რომელსაცა შინა ქართულითა ენითა
ჟამი შეიქირვის და ლოცვაი ყოველი აღესრულებისო. კირილეისონზეც წერია. მივდექ–მოვდექით
მე და ჩემი მეათეები, სულ წაღმა უკუღმა ვატრიალეთ ეს ერთი ბეწო საქართველო, აბა საზღვარი
სად გადის, აბა, რატო თქვა დალოცვილმა ასე და სხვა მისთანები. ბოლოს ვკითხე, ხანძთა
საქართველოა–მეთქი? მაშო, გაიკვირვეს. დახედეთ–მეთქი რუკას. შეცბნენ ერთი, ჩვენი იყო
და წაგვართვესო . წაგვართვეს ჰო, მაგრამ დღეს თუ არი–მეთქი. აიბნენ, გაწყრნენ კიდეც
ყმაწვილურად ერთი გაწრომა, ვერა თქვეს საზღვრის ამბავი. მერე ავდექი და შატობრიანისა
მოვუყევი, რენესი, მეფე შეუპყრიათო, რო გაიგო და ნახევარი დედამიწა უკან გადმოიარა,
ქვეყანას ხელში მე ამათ ვერ დავუტოვებო. ეშორათ. ჩემიც მოვაყოლე, სილის გარტყმისა.
მეთქი ჩემთვის არა, აი ეს ქართლად ფრიადი ქვეყანაი აღირაცხების იმ გაქნეული ხელიდან
იწყება, იმიტო რო ეს ოხერი ქვეყანა ტკივილადაც ხოა და შვებადაცაა, შვებად უფროა. ჰოდა,
თუ ხანძთის მონგრეული ქვები ოდესმე დაგენანოთ, ფიქრად მოგრჩეთ, არ გეზედმეტოთ, მოკვდომია
პატრონი ყველა სახელმწიფოს, თქვენი წილი ქართლის საზღვარი ისევ იქა, მარტო თქვენ რო
იცით სადაც, გავლებული–მეთქი. კარგი დღე იყო ის დღე. არ გვზედმეტებია. ჩემი ამბისა
კი რა ვთქვა, სახლში რო ჩავალ ხოლმე არა, ნაგაზაფხულარზე, იმისი, ახალუხიანი, პირგაპარსული,
ულვაშიანი პაპაჩემის მამისა და გალეული, კნაჭა, თალხკაბიანი დიდედაჩემის სურათი კედელზე
დამხვდება. გვერდიგვერდ დგანან იმ სურათში, დგანან და მოღლილი მზერით იცქირებიან, ფოტოგრაფმა
თუ გააწვალა თავის დროზე.
