“ხევსურეთში ჟამიანობის დროს ავადმყოფები საკუთარი ფეხით მიდიოდნენ აკლდამებში და იქ ელოდებოდნენ სიკვდილს. აკლდამები და ადამიანების ჩონჩხები დღემდეა შემორჩენილი. “შემორჩენილია იქვე, კედლებზე, დატოვებული წარწერებიც.
თეთრად გავათენე. ფიქრმა, დარდმა, შიშმა და სინანულმა ერთად დამრია ხელი. დილით ძლივს ავწიე ტანი ჭილობიდან… ჩემთან ერთად თითქოს „ჩემს სახლს ასტკივდა კედლები და ღია ფანჯრები“. დაყოვნება აღარ შეიძლება… მეც უნდა წავიდე გაღმა სოფელში…
მივედი…
„გარეთ დავტოვე ცხენი. სახლი. ჩემი ბავშვობა“. სახლში კი „სიცოცხლის მძევლად ჩემი ცოლი დავტოვე“.
აქ ბევრნი დამხვდნენ. ბევრნი – ამ პატარა ოთახის კვალობაზე, თორემ კიდევ უფრო მეტი აღარ დამხვდა. თითებზე ჩამოთვლი სოფელში დარჩენილებს. ახლა უმეტესობა აქ ვართ ან უნდა ვყოფილიყავით. სინათლიდან შემოსულს ბნელ ოთახში ხედვა მიჭირს. „ვცდილობ, ფეხი არ დავაბიჯო მკვდარსა და ცოცხალს“.
თვალი ნელ-ნელა ეჩვევა ამ ახალ ყოფასა და სამყოფელს. უკვე სახეებსაც ვარჩევ, თუმცა გაბზარულ ხმებს ვეღარ ვცნობ. თავისუფალი კუთხე მოვხელე და ჩუმად ჩამოვჯექი სულის მოსათქმელად. „ჩემ გვერდით ჭირშეყრილი ქალი აკვანს არწევს – იქ კი გოგოა, წინა ზაფხულს დაბადებული“. მოშორებით „სხედან სიკვდილშეყრილი ქალები, ქსოვენ და ჩუმად ბუტბუტებენ“.
სიჩუმეს ფანდურის ხმა არღვევს… „რა გამღერებს, მინდიავ, სიკვდილს აშინებ?“ – ეკითხება ვიღაც. ეჰ, „მეც სიკვდილი ვარ, ფანდურითა და არყით ხელში“, – მოკლედ პასუხობს და დუმდება ისევ.
„აბა, როგორა ხართ?“ – ვკითხულობ სიჩუმისა და უხერხულობის გასაფანტავად. „სიკვდილში ვდგავარ, სიცოცხლეში – ვეღარ გავიგე“, – მპასუხობს ვიღაც, ბნელ კუთხეში მიწოლილი. „სიკვდილის მძევლები ვართ”, ძმობილო სიკვდილის მძევლები, – გვეხმაურება სხვა. და მე მაოცებს „ჩემი სიმშვიდე – უძირო ტბაში კლდესავით ჩაყუდებული“.
იქით ვიხედები, საიდანაც სინათლის სხივი შემოდის. „სხედან ბავშვები ვიწრო სარკმელთან და შემობერილ ნიავს თვალებით ეფერებიან“. „სარკმლის გარეთ ჰაერია, შიგნით – სიჩუმე“. „იხმაურეთ“, – ასე ვარიგებთ ბავშვებს, ბეღურებივით შემოსახლებულებს, სიკვდილშეყრილებს“.
„აღარ იტიროთ“, – ვამბობ, მაგრამ არავინ ტირის.
„მარტოკაი ხარ, დარეჯან?“ – ვეკითხები იმ სოფლის მეზობელს. „ჩემი შვილებიც აქ არიან. მე აღარ ვსუნთქავ, რომ ჰაერის მარაგი დარჩეს“, – მოკლედ მპასუხობს. თვალს ისევ იქით ვაპარებ, საიდანაც დღის შუქი ძლივს აღწევს. „ამ წვრილ სარკმელში ღმერთიც ვეღარ შემოეტევა“, ჰაერი როგორ შემოაღწევს.
მოულოდნელად ფრთების ფრთხიალი არღვევს სიჩუმეს. „შემოფრენილმა გულწითელამ თითქოს სიცოცხლე შემოიტანა, ისე ავღელდით“.
სანამ მთლად ჩამობნელდება, ფეხმოთრევით მივდივარ კედელში დარჩენილ ღიობთან, ფანჯრის როლს რომ ასრულებს. გარეთ ვიხედები… მომეჩვენა, რომ „გაღმასოფელში ასკილი ყვავის“. „სარკმლიდან მოჩანს შემოდგომის ჭრელი ხეები, მდინარის აქეთ ყველაფერი შავ-თეთრია“. კი, ასეა, აქ „შავ-თეთრი სოფელი მაქვს“. ვუცქერი მზის ჩასვლას და ვხედავ, რომ „ჩემ სოფელში მზე ორჯერ ჩადის“.
ქვევით მდინარეს ჩავხედე. „ჩემი სწორფერი მდინარის პირას დგას და არ სუნთქავს“, რომ იქნებ როგორმე ჩვენი ხმა მისწვდეს მის ყურს. „ყვავილები [ც კი უთანაგრძნობენ და] არ საუბრობენ“. „ჩვენთან ცოლები სახალხოდ ქმრებს ვერ იტირებენ, ეძებენ ადგილს ბნელს, მივარდნილს“, რადგან ჩვენ „აქ უსაფლავოდ ვარ[თ] დარჩენილი.“
„წყალგაღმა მოჩანს საფლავების თეთრი ლოდები და მათი ჩრდილი აკლდამაშიც გვწვდება და გვფარავს“. იქ „მკვდრებიც სუნთქავენ“, აქ ცოცხლებსაც გვიჭირს სუნთქვა. იქ, იმ სასაფლაოზე, „მკვდრებიც დგებიან და წვებიან, როგორც ჩრდილები“, აქ კი ადგომა და კართან მისვლა ბევრს ენატრება უკვე…
საღამოს „ცისფერთვალება ბიჭს წამოსცდა: „ღმერთო“. ჩავაცვით“. მერე „დედა ტიროდა: „ნეტავ, სიკვდილს მისცა შვილიო…“ პირზე სიტყვაშემშრალი ვუცქერდი ხან ერთს, ხან მეორეს „მე – ორჯერმკვდარი“.
ვცდილობ, იმედი არ დავკარგო, თუმცა „მკვდარი რწმენა ვარ“.
დაღამდა… როგორც ამბობენ, „დედის ტკივილით გაჟღენთილი ღამეებია“ აქ.
„მე და სიკვდილი ერთ საწოლში ვწევართ და ძილი არ გვეკარება…“ „რა სიჩუმეა, სიჩუმესაც კი ვეღარ ვისმენ“. აღარც გათენებას დაადგა საშველი. „ქალაქისოდენი ღამეა“.
მერე „მესიზმრა, თითქოს ამოვიდა მზე და გავედით“. „სიზმარში ვხედავ გაღმადარჩენილებს, მოდიან და სახეზე მკოცნიან, მეფერებიან…“
„წუხელ წყალგაღმა დედაჩემმა ცოცხალი დამიტირა“. „შენ გამაჩინე, დედაჩემო, – შენი ტკივილი“. შენა ხარ „ჩემი მარტოდყოფნის ღმერთი“.
„ვწევარ და სიკვდილს ველოდები, როგორც გაღვიძებას“.
თენდება… „დღეს მგონი ვკვდები. ვეღარ ვსუნთქავ, ვეღარც ვიცინი…“
„…აქ გაღმერთებაც შეიძლება, ოღონდ მოვკვდები“.
მინაწერი:
ასე გაღმერთდა ბოლო ანატორელი და დაიბადა თავად ანატორი .
ეს მოხდა სულ ცოტა ხნის წინ, დედაქალაქიდან ხელის გაწვდენაზე, პატარა სოფელში, რომლის მკვიდრთა უმეტესობას ქალაქი თვალითაც არ ენახა, მაგრამ ჰქონდა უმაღლესი მოქალაქეობრივი შეგნება, თანაც ისე, რომ ამისთვის არც სკოლის მერხი და არც ტრენერები თუ მასწავლებლები დასჭირვებია.
