გენიალური ლეონარდო და ვინჩი მეხსიერების გასაუმჯობესებლად იღებდა რაიმე საგანს, ყველა მხრიდან შეისწავლიდა და მის ჩანახატს აკეთებდა; ძილის წინ ან დილით ადრე თვალებს დახუჭავდა და წარმოსახვით დიდხანს ათვალიერებდა ამ საგანს, მერე ჩანახატს შეადარებდა და ასე აგრძელებდა, ვიდრე მის წარმოსახვაში პროექცირებული გამოსახულება მაქსიმალურად არ მიემსგავსებოდა ჩანახატს.
მეხსიერების გასაუმჯობესებლად მასწავლებელსაც შეუძლია მსგავსი სავარჯიშოს შესრულება: ვიღებთ ნებისმიერ საგანს, მაგალითად, მობილურ ტელეფონს. ვათვალიერებთ და ვსწავლობთ 7-დან 10 წამამდე. ვცდილობთ რაც შეიძლება მეტი დეტალის დამახსოვრებას. მერე გადავდებთ და წარმოსახვაში აღვადგენთ ყველა დეტალს, არა უმეტეს 30 წამის განმავლობაში. ამის შემდეგ კვლავ ვიღებთ ტელეფონს, ჩვენთვის მოვინიშნავთ, რა ვერ დავიმახსოვრეთ, ისევ განზე გადავდებთ და წარმოსახვით ვცდილობთ დეტალების დანახვას. ამას 3-4-ჯერ ვიმეორებთ. თუ დავალებას თავს კარგად ვართმევთ, დასამახსოვრებელი ნივთების რაოდენობას 2-3-მდე ვზრდით.
მეხსიერება ადამიანის ტვინის ერთ-ერთი ყველაზე მნიშვნელოვანი ფუნქციაა. მის გარეშე შეუძლებელია საკუთარი თავის შეცნობა, სწავლა და განვითარება. მეხსიერების მხარდაჭერა და გაუმჯობესება განუწყვეტლივაა საჭირო. ამისათვის მრავალი მეთოდი და სავარჯიშო არსებობს.
უნდა ვიცოდეთ, რომ უფროსებს და ბავშვებს სხვადასხვანაირი მეხსიერება აქვთ. ბავშვის მეხსიერება უმეტესწილად ხანმოკლე და უნებლიეა, ანუ ის ინფორმაციას შედარებით ცოტა ხანს ინახავს. ბავშვი მას უნებურად, ყოველგვარი ძალისხმევის გარეშე იმახსოვრებს. უამრავ მოვლენას, განცდას, გრძნობას და ემოციას, რომელიც მთელი სიცოცხლის განმავლობაში გვიგროვდება და აისახება ჩვენს პიროვნებაზე, მეხსიერება ახარისხებს, ზოგჯერ ძალიან დიდი ხნით ინარჩუნებს, ზოგჯერ კი „არეფრეშებს“.
ტვინის განვითარებისა და ნეიროდისციპლინის მწვრთნელი, Nike-ის, General Electric–ის, Virgin Group-ის თანამშრომლების ქოუჩი, ნიუ-იორკის, ჰარვარდისა და სტენფორდის უნივერსიტეტების ლექტორი ჯიმ ქვიკი დარწმუნებულია, რომ ადამიანის ტვინის შესაძლებლობები უსაზღვროა. ამის შესახებ ის თავის წიგნში „უსასრულობა. ამუშავე ტვინი, დაიმახსოვრე უფრო სწრაფად“ წერს და გვასწავლის, სწრაფად როგორ ავითვისოთ წაკითხული მასალა. მისი რჩევები გამოადგებათ მასწავლებლებსაც, რომლებსაც, პროფესიიდან გამომდინარე, აქტიური მეხსიერება ძალიან სჭირდებათ.
- კონსპექტის შედგენა
დაკონსპექტება გვაძლევს იმის შესაძლებლობას, რომ დიდი მოცულობის ინფორმაცია სწრაფად და უკეთ დავიმახსოვროთ, გავზარდოთ წარმატების შანსი ჩვენს პროფესიულ და შემოქმედებით ცხოვრებაში. გასული საუკუნის შუა წლებში კორნელის უნივერსიტეტის პროფესორმა ვალტერ პაუკმა დაკონსპექტების ერთ-ერთი ყველაზე პოპულარული მეთოდი შექმნა:
- აიღეთ A4 და გაავლეთ ორი ჰორიზონტალური ხაზი: ერთი – ფურცლის ზედა ნაწილში, სათაურისა და თარიღისთვის, მეორე – ქვედაში, სადაც კონსპექტის შინაარსს შეაჯამებთ. ფურცლის შუა ნაწილი ვერტიკალური ხაზით გაყავით. მარცხენა სვეტი უფრო ვიწრო უნდა იყოს, ვიდრე მარჯვენა. მარჯვნივ თქვენთვის ჩვეული ფორმით გააკეთეთ ჩანაწერები, ხოლო მასალის მოსმენის ან წაკითხვის შემდეგ შეავსეთ მარცხენა სვეტი: გამოყავით ძირითადი იდეები, სახელები, თარიღები. რამდენიმე საათის შემდეგ, შეავსეთ ქვედა ველი: თავი მოუყარეთ ჩანაწერების ძირითად არსს.
ჯიმ ქვიკი დასძენს: „ჩანაწერის მთავარი უპირატესობა ისაა, რომ იგი გვიმარტივებს დასამახსოვრებელი მასალის აღქმას ჩვენთვის მისაღები ლექსიკისა და აზროვნების ფორმატში. თუ სწორად მიუდექით ჩანაწერებიან ინფორმაციას, ის მომავალშიც გამოგადგებათ“.
- მკითხველის დღიურის წარმოება
ზრდასრულთა უმეტესობისთვის მკითხველის დღიური სასკოლო წარსულთან ასოცირდება: არდადეგებზე წასაკითხი წიგნების სია, ფისოებით გაფორმებული ლამაზყდიანი რვეული, სდაც პირად განცდებს ვიწერდით… მაგრამ, აბა, ჰკითხეთ საკუთარ თავს: რამდენად დაგამახსოვრდათ იმ წიგნის სიუჟეტი, რომელიც ორიოდე კვირის წინ წაიკითხეთ? რამდენად ხშირად გსურთ გაუზიაროთ მეგობრებს წიგნში ამოკითხული საინტერესო ფაქტები, მაგრამ გადამწყვეტ მომენტში ვერაფრით იხსენებთ მათ? აქ მაშველ რგოლად მკითხველის დღიური გვევლინება.
ჩაინიშნეთ ის, რაც ყველაზე მეტად გჭირდებათ: იდეები, სტილებრივად უჩვეულო ადგილები, მოულოდნელი სიუჟეტური გადახვევები.
ჩაინიშნეთ წიგნის კითხვის დროს გაჩენილი აზრები. აკრიტიკეთ. მოძებნეთ სიმბოლოები, თუ საქმე მხატვრულ ნამუშევარს ეხება, გაავლეთ პარალელები და იპოვეთ ბმულები.
ჯიმ ქვიკი გვირჩევს, მკითხველის პრაქტიკა Teach ტექნიკით გავამდიდროთ: წარმოვიდგინოთ, რომ ამ წიგნის შესახებ დეტალურად უნდა ვუამბოთ ჩვენს მოსწავლეებს და ამისთვის დღიურის ჩანაწერები უნდა გამოვიყენოთ.
„თუ გსურთ, მკვეთრად შეამციროთ სწავლის მრუდი, ისე ისწავლეთ, თითქოს უკვე აპირებთ სხვისთვის თქვენი ცოდნის გაზიარებას, – წერს ჯიმი, – წარმოიდგინეთ, რომ რაღაც თემაზე პრეზენტაციის მომზადებას აპირებთ. საკითხს ისე უნდა მიუდგეთ და ისე ზედმიწევნით შეისწავლოთ, რომ შემდგომში ამის ახსნა აუდიტორიის წინაშეც შეძლოთ. ამ მიდგომით თქვენ უფრო ყურადღებით დაიწყებთ მასალის შესწავლას. უფრო დეტალურ ჩანაწერებს გააკეთებთ. უფრო გააზრებული კითხვები მოგივათ თავში. როცა ასწავლი, მასალას ორჯერ სწავლობ: ერთხელ -როდესაც თვითონ ეცნობი და სწავლობ და მეორედ – როცა სხვასაც უნდა წარუდგინო“.
- დაეუფლეთ სწრაფ კითხვას
კონცენტრაციასთან, სწავლასთან, გაუმჯობესებულ მეხსიერებასა და კრიტიკულ აზროვნებასთან ერთად, ჯიმ ქვიკის აზრით, სწრაფი კითხვაც ხსნის ჩვენი ტვინის უსაზღვრო შესაძლებლობებს. ის დარწმუნებულია, რომ ჩქარ კითხვას თუ დაეუფლებით, ყველაფერი თავისთავად მოხდება. ჩქარი კითხვა აიძულებს ტვინს, იმუშაოს. ის აუმჯობესებს კონცენტრაციის უნარს, გაძლევთ საშუალებას, მოცულობითი ინფორმაცია მოკლე დროში აღიქვათ.
ჯიმ ქვიკი გვთავაზობს ვარჯიშს, რომლისთვისაც დაგჭირდებათ მსუბუქი ლიტერატურა, – ვთქვათ, რომანი, – ფანქარი და საათი ან ტაიმერი. იკითხეთ ტექსტი 4 წუთის განმავლობაში. წაიკითხეთ ჩვეული ტემპით. დროის ამოწურვისას მონიშნეთ ის სტრიქონი, რომელზეც მოგიწიათ გაჩერება – ეს იქნება თქვენი ფინიში.
ახლა დააყენეთ ტაიმერი 3 წუთზე. თქვენი მიზანია ფინიშამდე მანამდე მიხვიდეთ, ვიდრე სიგნალს არ გაიგონებთ. კითხვის დროს დაეხმარეთ თქვენს თავს სტრიქონების გასწვრივ თითის გაყოლებით.
დააყენეთ ტაიმერი 2 წუთზე. ტექსტის გააზრებაზე არ ინერვიულოთ. სცადეთ, ფინიშამდე მანამდე მიხვდეთ, ვიდრე ტაიმერი სიგნალს გამოსცემს. ტექსტს თითი გააყოლეთ, თითს კი – თვალი, რაც შეიძლება სწრაფად.
დაბოლოს – დააყენეთ ტაიმერი 1 წუთზე და იგივე გააკეთეთ.
შეისვენეთ. შემდეგ დააყენეთ ტაიმერი 2 წუთზე. დაიწყეთ იქიდან, სადაც შეჩერდით და წაიკითხეთ ტექსტის ახალი მონაკვეთი. წაიკითხეთ თქვენთვის მოხერხებული სიჩქარით და გაითვალისწინეთ ტექსტის მნიშვნელობა. დაითვალეთ წაკითხული სტრიქონების რაოდენობა, გაამრავლეთ თითო სტრიქონში სიტყვების რაოდენობაზე, მერე კი ეს რიცხვი გაყავით ორზე. ეს არის თქვენი კითხვის ახალი სიჩქარე.
- სქემატური დამახსოვრება
თანამედროვე დასავლურ პრაქტიკაში ერთ-ერთი ყველაზე პოპულარული მეთოდია mind map („მენტალური რუკა“). ჩვენი აზრები არაწრფივად ვითარდება: ჩვენ შეგვიძლია განვავითაროთ ნებისმიერი იდეა უსასრულოდ ყველა მიმართულებით და უფრო ვიწრო დასკვნებამდე მივიდეთ.
განათავსეთ ცენტრში მთავარი იდეა, საიდანაც იწყებთ აზროვნებას. ძირითადი კონცეფცია წარმოშობს რამდენიმე დიდ კონცეფციას, რომელთაგან თითოეულს უფრო და უფრო აკონკრეტებთ. ასე მიიღება რუკა: დიდი და მცირე იდეები, რომლებიც ერთმანეთთან ხაზებით არის დაკავშირებული.
ჯიმ ქვიკს მიაჩნია, რომ ინტერვალური გამეორება მასალის დამახსოვრების ერთ-ერთi ყველაზე ეფექტიანი ტექნიკაა. ალბათ, გიღირთ, შეისწავლოთ მასალა დილით ადრე და გადაიმეოროთ ვახშმის წინ. ასე გააგრძელეთ ზედიზედ ორი კვირის განმავლობაში, მერე კი გადადით სხვა მოცულობითი ინფორმაციის შესწავლაზე ანალოგიური ინტერვალების გამოყენებით.
ინტერვალური გამეორება ყველაზე ეფექტიანია მაშინ, როცა მასალას თანაბარი ინტერვალებით სწავლობთ. ამიტომ მნიშვნელოვანია, ამას საკმარისი დრო დაუთმოთ.
