დიდი ბრიტანეთი რჩება მსოფლიოს ერთ-ერთ ლიდერად განათლებაში. აქაური სკოლები განთქმულია ტრადიციებით, სწავლის მაღალი დონით. ბრიტანულ სკოლებში სწავლა შეუძლიათ როგორც ადგილობრივებს, ისე უცხოელებს. სწავლის საფასური წელიწადში საშუალოდ 30 ათას ფუნტამდეა და წარმატებულ მომავალში ჩადებულ ინვესტიციად მიიჩნევა. სკოლისა და უნივერსიტის დიპლომი ახალგაზრდებს ბევრ საოცნებო კარს უღებს. დიპლომის მფლობელს ყველა ქვეყნის დასაქმების ბაზარზე „მწვანე“ ენთება. თუმცა შექსპირის სამშობლოში სწავლასაც აქვს თავისი დადებითი და უარყოფითი მხარეები.
დადებითი:
პრესტიჟულობა. ბრიტანული სკოლა კარგი სკოლის ეტალონია. ყველაზე მოკრძალებული შეფასებით, ბრიტანეთის განათლების სისტემის ისტორია 10 საუკუნეს ითვლის. შექსპირის დროსაც კი ინგლისური განათლება ელიტარულად ითვლებოდა. ცოდნის მისაღებად აქ სხვადასხვა კონტინენტიდან ჩამოდიოდნენ. ამბობენ, რომ ინგლისურ სკოლაში სწავლისას ბავშვი საუკუნეების საგანმანათლებლო ტრადიციებს ისისხლხორცებს და ამით უპირატესობას იძენს ნებისმიერ უმაღლესს სასწავლებელში ჩაბარებისას ან დასაქმების პროცესში.
ხარისხი. დიდ ბრიტანეთში განათლებას უკიდურესად სერიოზულად უყურებენ, შეღავათების გარეშე: მილიარდერების შვილებს ისეთივე სიმკაცრით მოეკითხებათ, როგორც ბავშვებს ჩვეულებრივი ოჯახებიდან. ინგლისის სკოლაში დაუშვებელია სიზარმაცე, გაკვეთილების გაცდენა და ტყუილები. მკაცრი დისციპლინა წარმატებული სწავლის საფუძველია. ამავდროულად, სკოლაში სწავლა არ ჰგავს ჯარში მსახურებას, ნიველირება აქ წარმოუდგენელია – მასწავლებლები თითოეული მოსწავლისთვის ინდივიდუალურ მიდგომას ეძებენ, ცდილობენ მისი ნიჭიერი მხარეების გამოვლენას. ინგლისურ სკოლებში პედაგოგები ნამდვილი პროფესიონალები არიან, ბევრი მათგანი პრესტიჟულ უნივერსიტეტშიც ასწავლის. ბავშვს პატარობიდანვე აქვს საქმე დარგის საუკეთესო მცოდნეებთან და ექსპერტებთან. თუ ინგლისში ისწავლე, ეს ნიშნავს, რომ ფლობ არა მხოლოდ ლამაზყდიან დიპლომს, არამედ ნამდვილ ცოდნას.
ინგლისური ენის სწავლის შესაძლებლობა. დიდ ბრიტანეთში სწავლა, რა თქმა უნდა, ინგლისურ ენაზეა. თუ ბავშვს ინგლისური სხვა ქვეყანაში აქვს ნასწავლი, ერთი წლის შემდეგ ის თითქმის ისევე ისაუბრებს ამ ენაზე, როგორც საკუთარზე საუბრობს, აქცენტის და შეცდომების გარეშე. 14 წლიდან მოსწავლეები ერთვებიან პროგრამაში, რომელიც მათ ამზადებს საშუალო განათლების სერტიფიკატის GCSE მისაღებად. მასში შედის სავალდებულო საგნები – ინგლისური და მათემატიკა.
კავშირები. ბრიტანეთის კერძო სკოლების კურსდამთავრებულები განსაკუთრებულ „კასტას“ წარმოადგენენ. პრივილეგირებული მშობლების შვილები ნიჭიერები და მიზანდასახულები იზრდებიან და ხდებიან მსხვილი ბიზნესმენები, მსახიობები, პოლიტიკოსები, ეკონომისტები, იურისტები, მეცნიერები. ისინი თავინთი სკოლების მომავალი ინვესტორები არიან. ინგლისში სწავლა აფართოვებს ბავშვის ნაცნობობის წრეს. სკოლის მეგობრობა სიცოცხლის ბოლომდე გრძელდება, ისინი ინტერესდებიან ერთმანეთის წარმატებებით.
უცხო უნივერსიტეტების ხელმისაწვდომობა. 16 წლიდან სკოლაში იწყება A-Level-ი – უნივერსიტეტში სწავლის გაგრძელების მოსამზადებელი პროგრამა. ის მოიცავს სავალდებულო საგნებს და დამატებით ორ-სამ არჩევით დისციპლინას. ოქსფორდის, სორბონის, იელის და ბრიტანეთის სხვა კერძო სკოლების დიპლომი კარგი სამსახურის დაწყების საწინდარია.
სხვა კულტურულ გარემოში ჩაძირვა. ინგლისში სწავლის დროს ბავშვი ურთიერთობს არა მხოლოდ მკვიდრ ბრიტანელებთან. ეს აფართოვებს მის კულტურულ ჰორიზონტს.
უარყოფითი:
სტრესი. ჩვეულებრივ, სხვა ქვეყნებში მცხოვრები ბავშვები დიდ ბრიტანეთში სასწავლებლად 12-14 წლის ასაკში ჩადიან. ეს ის პერიოდია, როდესაც მოზარდები ცდილობენ გახდნენ დამოუკიდებლები. ეს საკმაოდ რთული ასაკია. ბევრის უჭირს ოჯახის გარეთ ცხოვრება, ადაპტირება ახალ რეალობასთან, ახალ მეგობრების მოძიება, ცდილობს შეეჩვიოს მშობლის მზრუნველობის გარეშე ყოფნას. ერთი მხრივ, ეს სასარგებლოა და ხელს უწყობს პიროვნულ განვითარებას, მეორეს მხრივ კი დიდი სტრესია.
ფასი. ბრიტანული განათლების ყველა უპირატესობა გავლენას ახდენს სწავლის საფასურზე. სწავლა ძვირი სიამოვნებაა. ამის შესაძლებლობა ყველა ოჯახს არ გააჩნია.
დაძაბული გრაფიკი. ინგლისურ სკოლაში მოსწავლეს ძალიან ცოტა თავისუფალი დროა აქვს. მას უწევს მუდმივად სწავლა – საკლასო ოთახში თუ კლასის გარეთ. აღსანიშნავია, რომ კლასგარეშე აქტივობები ინგლისში ნებაყოფლობით-სავალდებულოა, ანუ, სხვანაირად რომ ვთქვათ, მოსწავლეს შეუძლია აირჩიოს ის, რაც მას მოსწონს – სპორტი, ხელოვნება, მუშაობა სოციალურ პროექტებზე – მაგრამ ამ არჩევანაის გაწკეთება აუცილებელი პირობაა.
კერძო თუ საჯარო სკოლა?
უმეტეს შემთხვევაში, ასეთი არჩევანის წინაშე ვერ დგები, რადგან ბრიტანეთში საჯარო სკოლებში სწავლა შეუძლიათ მხოლოდ ქვეყანაში დაბადებულ ბავშვებს და მათ შვილებს, ვისაც აქ მუდმივად ცხოვრების უფლება აქვთ. თუ მშობლები გრძელვადიანი ვიზით ცხოვრობენ ბრიტანეთში, ბავშვს შეუძლია სკოლაში იაროს. მაგრამ უცხოელ ბავშვებს, ვისი მშობლებიც სხვა ქვეყანაში ცხოვრობენ, მხოლოდ კერძო სკოლები იღებენ (არსებობს გამონაკლისები).
კერძო და საჯარო სკოლების სტანდარტები და სასწავლო პროგრამა ძალიან ჰგავს ერთმანეთს. მაგრამ კერძო სკოლა მუნიციპალურ სკოლასთან შედარებით გაცილებით კომფორტულია და არჩევითი საგნების სიმრავლითაც გამოირჩევა.
კერძო სკოლის კლასში მოსწავლეთა რაოდენობა ნაკლებია, რაც ბავშვებისადმი ინდივიდუალური მიდგომების საშუალებას იძლევა. და ბოლოს, კერძო სკოლებში მოსწავლეთა სოციალური დონე უფრო მაღალია – სწავლის მაღალი საფასურის გამო, აქ მხოლოდ შეძლებული ოჯახიშვილები სწავლობენ. ბევრი ბრიტანელი, რომელსაც შეუძლია შვილის საჯარო სკოლაში ტარება, უპირატესობას მაინც კერძო სკოლას ანიჭებს.
რადგან ბრიტანეთის სკოლებში სწავლა მხოლოდ ინგლისურ ენაზე მიმდინაწრეობს, ბავშვი მას კარგად უნდა ფლობდეს. დონე upper-intermediate-ეზ დაბალი არ უნდა იყოს. ამიტომ ინგლისში გამგზავრებამდე ერთი წლით ადრე სასურველია ენის ინტენსიური სწავლება. ამ მიზნით ბავშვებისათვის შეძლებული ოჯახები ხშირად იწვევენ ინგლისიდან ძიძებსა და პედაგოგებს.
დღის სკოლა თუ პანსიონი?
უცხოელ მოსწავლეებს ევროპაში სწავლისა და ცხოვრების ორი არჩევანი აქვთ: დღის სკოლები, სადაც მხოლოდ სწავლობენ, მაგრამ ცხოვრობენ მიმღებ ოჯახებში, სკოლის მახლობლად მდებარე სახლებში და სკოლა-პანსიონები, სადაც მოსწავლეები სწავლობენ და ცხოვრობენ კიდეც. სკოლა-პანსიონში ბავშვები მუდმივად ცხოვრობენ (სპეციალურ საერთო საცხოვრებლებში). ასეთი შენობებში ბევრი პატარა ოთახია, 3-4 ადამიანისთვის განკუთვნილი.
თითოეულ კორპუსს აქვს საერთო მისაღები ოთახი, სადაც ბავშვებს სწავლა და ურთიერთობა შეუძლიათ. ისინი სკოლის კაფეტერიაში იკვებებიან. პანსიონის მოსწავლეებს წელიწადში ორჯერ სახლს სტუმრობენ – ზაფხულის და საშობაო არდადეგებზე.
სკოლა-პანსიონების კამპუსების ტერიტორიებს საგანგებოდ იცავენ. ბევრგან 15 წლამდე ბავშვებს პედაგოგების გარეშე ტერიტორიის დატოვება ეკრძალებათ. უფროსკლასელებს ქალაქში სასეირნოდ უშვებენ ,ხოლოდ იმ პირობით, თუ კონტაქტზე იქნებიან და დათქმულ დროს დაბრუნდებიან. ბრიტანეთის კერძო სკოლების უცხოელ მოსწავლეთა უმეტესობა ასეთ პანსიონებში ცხოვრობს.
ორივე სისტემას აქვს თავისი უპირატესობა: პანსიონში დისტიპლინა და მუდმივი კონტროლი, სახლის პირობებში კი უფრო მეტი სულიერება, უფროსი თაობის უშუალო ჩართულობა ბავშვის ცხოვრებაში.
ევროპაში დღემდე არსებობს სკოლები ცალკე ვაჟებისთვის და ცალკე გოგონებისათვის. მიჩნეულია, რომ ორი სქესის განცალკევებით სწავლება პოზიტიურად ზემოქმედებს აკადემიურ მოსწრებაზე. ასეთი სკოლები ისტორიულად უფრო ელიტარულად მიიჩნეოდა და კლასებში, სადაც ცოტა ბავშვი სწავლობდა, ინდივიდუალური მიდგომაც მეტად იყო გარანტირებულია.
ერთ-ერთი ასეთი ცნობილი და პრესტიჟული ქალთა სკოლაა Badminton School, ბრისტოლში. სკოლა დაარსდა XIX საუკუნის შუა ხანებში. სკოლის საკუთრებაშია უზარმაზარი მიწის ნაკვეთი, რომელზეც განთავსებულია სასწავლო და საერთო საცხოვრებლის შენობები, უამრავი სპორტული მოედანი – აქ სპორტული ტრადიციები საკმაოდ მძლავრია. თითქმის ყველა მოსწავლე დაკავებულია ცხენოსნობით, საბრძოლო ხელოვნებით, ჩოგბურთით ან ცურვით.
სკოლის განსაკუთრებული სიამაყეა ახლად აშენებული ხელოვნების ცენტრი. ინტენსიური კლასგარეშე აქტივობები არც აკადემიურ მოსწრებას უშლის ხელს – ბადმინტონის სკოლის კურსდამთავრებულების უმეტესობა პრესტიჟულ უნივერსიტეტებში იოლად აბარებს. სასწავლო პროგრამა საკმაოდ რთულია, აქცენტით ზუსტ მეცნიერებებსა და ხელოვნებაზე.
სკოლა დიდი არაა (120 მოსწავლე), რაც ქმნის მეგობრულ, თითქმის ოჯახურ ატმოსფეროს. ის ინგლისში ერთ-ერთი ყველაზე მყუდრო დაწესებულებაა. აქ დიდ ყურადღებას აქცევენ მოსწავლეთა კომფორტს. სკოლამ რამდენჯერმე მიიღო სპეციალური ჯილდოები ადგილობრივი შეფ-მზარეულების სამაგალითო მუშაობისთვის.
მეორე მაგალითად სკოლების ჩამონათვალში შეგვიძლია დავასახელოთ დორსეტის საგრაფოში, შერბორნში მდებარე ნიჭიერ ვაჟთა კერძო სკოლა-პანსიონი, სადაც 600-მდე მოსწავლე სწავლობს. აქ ბავშვებს 13-დან 18 წლამდე ასაკში იღებენ. მოსწავლეთა უმეტესობა ბრიტანელია, ცოტაც უცხოელი. სკოლა სამართლიანად ამაყობს თავისი კურსდამთავრებულებით: მსახიობი ჯერემი აირონსი, MI6 ხელმძღვანელი დევიდ სპედინგი, სვაზილენდის მეფე მსვატი III, გამოჩენილი კრიპტოლოგი და მათემატიკოსი ალან ტიურინგი და ხელოვნების, პოლიტიკისა და მეცნიერების მრავალი სხვა წარმომადგენელი.
შერბორნის სკოლა მდებარეობს ძველი მონასტრის შენობაში. მასზე დიდი გავლენა იქონიეს ტრადიციებმა (დაარსდა მე-16 საუკუნეში), თუმცა მისი ამჟამინდელი დირექტორი კრის დევისი უპირატესობას სწავლების ინოვაციურ და არაკონფორმისტულ მიდგომებს ანიჭებს. პირველ რიგში, მას სურს ასწავლოს მოსწავლეებს აზროვნება და საკუთარი რესურსების გამოყენება. ამისათვის გამოჩენილ ფსიქოლოგ გაი კლასტონთან თანამშრომლობით სკოლაში შეიქმნა სპეციალური სასწავლო გეგმა. მიუხედავად იმისა, რომ შერბორნს ძირითადად აღებული აქვს ჰუმანიტარული გეზი, ასევე აქვს ძალიან ძლიერი მათემატიკური განყოფილება, სადაც ძალიან ნიჭიერი ბავშვები სწავლობენ.
კინგჰემ ჰილის სკოლა-პანსიონი, რომელიც ოქსფორდშირის ერთ-ერთ ულამაზეს ადგილას მდებარეობს, 1886 წელს დაარსდა. აქ 11-დან 18 წლამდე ბავშვებს იღებენ, უცხოელებს – 14 წლიდან. დღეს კინგჰემ ჰილში 280 ბავშვი, ვაჟები და გოგონები. 70%-ზე მეტი მუდმივად ცხოვრობს სკოლაში. ეს საგანმანათლებლო დაწესებულება არ არის შერჩევითი, ანუ არ ახორციელებს შერჩევას აკადემიური მოსწრების საფუძველზე. კინგჰემ ჰილის მისიაა ნიჭიერი ბავშვების განვითარება და ამავდროულად საშუალო შესაძლებლობის მქონე მოსწავლეების დახმარება, რათა მათ სწავლაში ახალ სიმაღლეებს მიაღწიონ.
აკადემიური გაგებით, სკოლა იცავს სტანდარტულ სასკოლო სასწავლო გეგმას, რომელიც გთავაზობთ ძალიან მრავალფეროვან კლასგარეშე ღონისძიებებს, აქცენტით სპორტზე – ცხენოსნობა, რაგბი, საბრძოლო ხელოვნება, ჰოკეი, ასევე ცეკვა და ბალეტი.
