ხუთშაბათი, მარტი 28, 2024
28 მარტი, ხუთშაბათი, 2024

როცა გეოგრაფია იცი

ახალგაზრდა თაობის პატრიოტული აღზრდა ყოველთვის იყო თანამედროვე საზოგადოების ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი ამოცანა. ბავშვობა და მოზარდობა ყველაზე ნაყოფიერი დროა სამშობლოსადმი სიყვარულის განცდის ჩამოსაყალიბებლად. პატრიოტული განათლება გულისხმობს მოსწავლისთვის სამშობლოს სიყვარულის ეტაპობრივ ჩამოყალიბებას, მისი დაცვისთვის მუდმივი მზადყოფნას.

სამშობლო უზარმაზარ ხეს ჰგავს, სადაც ფოთლები ჩვენ ვართ ჩვენი საქმეებით, ჩვენი გამოცდილებით, სიხარულითა და პრობლემებით.  ყველა ხეს აქვს ფესვები, ისინი კვებავენ, უკავშირებენ მას მიწას. ფესვები ისაა, რაც გუშინ, ერთი წლის წინ, 70 წლის წინ, საუკუნის წინ იყო და ვიყავით. ეს არის ჩვენი ამბავი. ერი, რომელსაც ასეთი ფესვები არ აქვს, ღარიბი ერია.

მე-20 საუკუნეში საქართველოს ისტორია-გეოგრაფია საბჭოთა კავშირის ნაწილია. მოგვწონს თუ არ მოგვწონს – ეს ჩვენი ქვეყნის ისტორიაა, რომლის ანალიზის გარეშე შეუძლებლად მიმაჩნია გზის გაგრძელება. რატომ დავინტერესდი ამ საკითხით? მოგეხსენებათ, გეოგრაფიის ერთ-ერთი მიმართულება სამხედრო გეოგრაფიაა. ამ თემას ერთი სტატია მივუძღვენი, რომლითაც ჩემი მოსწავლეები ძალიან დაინტერესდნენ და შევპირდი, ამ საკითხს კიდევ მივუბრუნდებით-მეთქი. აი ამიტომ, გადავწყვიტე მოგიყვეთ იმის შესახებ, თუ რა როლი შეასრულა მეორე მსოფლიო ომში გეოგრაფიამ, როგორც მეცნიერებამ.

1941 წლის 22 ივნისს, დილის 4 საათზე, გერმანიამ ომის გამოუცხადებლად შეუტია საბჭოთა კავშირის ტერიტორიას. საბჭოთა კავშირს თავს დაატყდა ყველაზე სასტიკი და ყველაზე რთული ომი –  ასე გვასწავლიდნენ ჩვენ.

შუადღის 12 საათზე ქვეყნის ყველა რადიოსადგურმა გადასცა საბჭოთა მთავრობის მოწოდება ხალხისადმი სამშობლოს დასაცავად.

პირველ კვირასვე დაიწერა და შესრულდა სიმღერა „წმინდა ომი“.

ჩვენ გვახსოვს და ვიხსენებთ მათ, ვინც იარაღით ან თავდაუზოგავი შრომით მოიპოვა გამარჯვება. მეორე მსოფლიო ომის თაობაზე ბევრი დაწერილა, სხვადასხვა საბრძოლო შეიარაღების, ეკონომიკური სექტორების, მეცნიერთა და სპეციალისტთა მიერ შეტანილი წვლილის შესახებ.

გეოგრაფების როლი ომის წლებში დიდი იყო როგორც ფრონტის წინა ხაზზე, ასევე ზურგში.

ომში გეოგრაფებმა თავიანთი წვლილი შეიტანეს მტრის დამარცხებაში:

– ტოპოგრაფებმა მოამზადეს სამხედრო-გეოგრაფიული აღწერილობები;

– მეტეოროლოგებმა ჩაატარეს ამინდის პროგნოზი სპეციალურ დანაყოფებში;

– ჰიდროლოგებმა იწინასწარმეტყველეს წყლის საზღვრების მდგომარეობა;

– ზურგში, გეოგრაფებმა მონაწილეობა მიიღეს წარმოების ადგილმდებარეობის საკითხების მოგვარებაში;

– მიწის და წყლის რესურსების იდენტიფიკაციაში;

– მინერალების ძებნაში ქვეყნის აღმოსავლეთ რეგიონებში – ურალში, ციმბირში, ვოლგის რეგიონში, ყაზახეთსა და შუა აზიაში.

გეოგრაფია ომის სამსახურში

ომის პირველ წლებში სსრკ მეცნიერებათა აკადემიაში შეიქმნა რამდენიმე სპეციალური კომისია, რომლებიც მალე გაერთიანდა საბჭოთა არმიის გეოლოგიურ და გეოგრაფიულ სამსახურთა კომისიაში. კომისიის ერთ-ერთი ლიდერი იყო ა.ე. ფერსმანი.

ომის წლებში გეოგრაფიის ძირითადი ამოცანები იყო:

* ფრონტზე სამხედრო ოპერაციების განვითარების, გზების გამტარუნარიანობის, ამინდისა და კლიმატური პირობების განსაზღვრა; სამხედრო ოპერაციების შეფასება, ბუნებრივი და კულტურული ლანდშაფტის შესწავლა.

* ზურგში ბუნებრივი და ეკონომიკური რესურსების ყოვლისმომცველი აღრიცხვა და ანალიზი; ზურგში არსებული ტერიტორიების ეკონომიკური განვითარების პერსპექტივების შესწავლა და შეფასება.

ალბათ ყველას ესმის გამოთქმა „ტოპოგრაფები ჯარის თვალები არიან”. არანაირი სამხედრო ოპერაცია არ ჩატარებულა რუკების გარეშე, რომელიც არის ინფორმაციის აუცილებელი წყარო რელიეფის შესახებ, ორიენტაციისა და ჯარების მართვისა და კონტროლის საშუალება. ომის წლებში სამხედრო გეოდეზისტების, ტოპოგრაფთა და კარტოგრაფთა რაზმები თავდაუზოგავად მუშაობდნენ ჯარისთვის რუკების მიწოდებაზე. სამხედრო ოპერაციების სამოქმედო არეალები გადაჭიმული იყო უზარმაზარ ტერიტორიაზე – ბარენცის ზღვიდან შავ ზღვამდე. მხოლოდ 1941 წლის ივლისიდან დეკემბრის ჩათვლით, გეოდეზისტებმა, ტოპოგრაფებმა და კარტოგრაფებმა 500 ათასი კმ²-ზე მეტი ფართობი შეისწავლეს, შეადგინეს და გამოაქვეყნეს სხვადასხვა მასშტაბის 2 ათასზე მეტი რუკა.

განსაკუთრებით უნდა აღინიშნოს ალყაშემორტყმულ ლენინგრადში (პეტერბურგში) დარჩენილი ტოპოგრაფების გმირული შრომა. ყველაზე მწვავე ბლოკადის პირობებში, გერმანული არტილერიის ცეცხლის ქვეშ, შიმშილისა და სიცივის პირობებში, ლენინგრადელებმა შექმნეს, დახატეს, დაბეჭდეს რუკები.

სამხედრო-გეოლოგიური რაზმები მოქმედებდნენ ყველა ფრონტზე. მათი მთავარი ამოცანა იყო არმიისთვის ინფორმაციის მიწოდება რელიეფის, ნიადაგების, მიწისქვეშა წყლების გაჩენის, წყალმომარაგების წყაროებისა და ადგილობრივი სამშენებლო მასალების შესახებ.

საომარი მოქმედებები ტარდებოდა სხვადასხვა ადგილას – ტუნდრაში, ტაიგაში, ტყის შერეულ ზონაში, ტყის სტეპში, სტეპებსა და ნახევრად უდაბნოებში და მთის სისტემებში.

ტყეების, ტბებისა და ჭაობების სიმრავლემ დიდი სირთულეები შეუქმნა ჯარებს სამხედრო ოპერაციებისას. სამხედრო-გეოლოგიურმა რაზმებმა დაუყოვნებლივ მიაწოდეს ინფორმაცია ქანების თვისებების, ტბისა და ღვარცოფების ხარისხის, მონაცემები გზების, ხიდებისა და გადასასვლელების მდგომარეობის შესახებ და განსაზღვრეს სამშენებლო მასალები, რომლებიც აუცილებელია გზის შეკეთებისთვის.

ასეთი სამუშაოები ყველა ფრონტზე სხვადასხვა ბუნებრივ პირობებში ხდებოდა.

ომის ისტორიაში არსებობს ჰიდროლოგიური მდგომარეობის გამოყენების ბრწყინვალე მაგალითები.

ჰიდროლოგები დიდი სამამულო ომის დროს არმიას მდინარეებისა და ჭაობების გადალახვაში დაეხმარნენ.

სწორედ ჰიდრომეტეოროლოგიურმა სამსახურმა უზრუნველყო ლადოგას ტბაზე „სიცოცხლის გზის” გაჭრა ლენინგრადის ფრონტისა და ლადოგის სამხედრო ფლოტილიისთვის. იგი ერთადერთი კავშირი გარესამყაროსთან და სასიცოცხლო არტერია იყო, საიდანაც შედიოდა მცირე რაოდენობით სურსათი. ზამთარში, როცა ის გაიყინა, გადაადგილება უფრო გაადვილდა და ხალხის ნაწილმა დატოვა ქალაქი, ბავშვები გაიყვანეს. ლადოგის ტბის გავლით „სიცოცხლის გზამ” შესაძლებელი გახადა მოსახლეობის ნაწილის ევაკუაცია და გადარჩენილ ადამიანთა საკვებით ნაწილობრივ უზრუნველყოფა.

შეტევითი მოქმედებების დროს ჯარებმა გადალახეს ფართო მდინარეები – დნეპრი, დნესტერი, დუნაი, ბერეზინა, ვისტულა, ოდერი. ჰიდროლოგებმა მისცეს ინფორმაცია მდინარის სიგანეზე და სიღრმეზე, ფიორდების არსებობაზე, დინების სიჩქარეზე, ნაპირებისა და ფსკერის ბუნებაზე, ჭალის ჭაობებზე და ა.შ.

ყველა მეზღვაური არსებითად გეოგრაფიასთან არის დაკავშირებული ამა თუ იმ ხარისხით. წყალზე მდინარეებსა და ტბებზე თავდაცვითი ხაზების შესაქმნელად გამოიყენეს აზოვის, დუნაის, პინსკის, ჩუდსკაიას, ლადოგას, ონეგას, ვოლჟსკაიას ფლოტილიები, გემების რაზმი ილმენის ტბაზე და ა.შ.

ომის პირველი დღიდან ბოლო ზალპამდე საბჭოთა ფლოტი განუწყვეტლივ აწარმოებდა აქტიურ ოპერაციებს ზღვებზე, ტბებსა და მდინარეებზე.

ომი მიმდინარეობდა არა მხოლოდ ვაკეზე, არამედ მაღალ მთაში. ალპინისტებმა, რომლებიც სასტიკ ბრძოლებს აწარმოებდნენ უღელტეხილებზე, თავიანთი წვლილი შეიტანეს გამარჯვებაში.

ნაცისტებს სჭირდებოდათ კავკასიის ხელში ჩაგდება ნავთობის მისაღებად, სამხრეთ საზღვრამდე მისასვლელად. 1942 წლის 21 აგვისტოს გერმანელები იალბუზის ორივე მწვერვალზე ავიდნენ და დროშა აღმართეს. ხეობებში, უღელტეხილებზე, მწვერვალებზე, რომლებიც ალპინისტებისთვის მშვიდობიანი ლაშქრობიდან იყო ნაცნობი, სამხედრო ოპერაციები ვითარდებოდა.

1943 წლის თებერვალში, სიმაღლის, სიცივისა და ქარბუქის მიუხედავად, საბჭოთა ალპინისტებმა შეასრულეს ბრძანება – მათ კავკასიონის მწვერვალიდან ჩამოხსნეს ფაშისტური ალმები და აღმართეს საბჭოთა კავშირის სახელმწიფო დროშა.

მეორე მსოფლიო ომში გეოგრაფიის წვლილზე კიდევ ბევრი მაგალითის მოყვანა შეიძლება.

 

გამოყენებული ინტერნეტგვერდები: https://urok.1sept.ru

კომენტარები

მსგავსი სიახლეები

ბოლო სიახლეები

ვიდეობლოგი

ბიბლიოთეკა

ჟურნალი „მასწავლებელი“

შრიფტის ზომა
კონტრასტი