თანამედროვე ფსიქოლოგიაში მოტივაციასა და კრეატიულობას შორის ურთიერთმიმართების შესწავლა მეცნიერების მიერ ფართოდ განხილვის საკითხია.
მოტივაციაზე საუბრისას მკვლევრები ხშირად ხაზს უსვამენ მოტივაციის როგორც გარეგან, ისე შინაგან ტიპს და განიხილავენ მას სხვადასხვა ცვლადთან მიმართებაში.
ზოგიერთი ავტორი კრეატიულობას განსაზღვრავს როგორც ინდივიდის შემეცნებით უნარს, რომელიც მოითხოვს სამ განსხვავებულ და ამასთან, ურთიერთდაკავშირებული მახასიათებლის თანაარსებობას ინდივიდში.
ეს მახასიათებლებია: კოგნიტური (ინტელექტი და ცოდნა); პიროვნული (პიროვნება, მოტივაცია და ემოციები) და გარემო ფაქტორები (Sternberg, Lubart 1995).
დღესდღეობით მეცნიერები კრეატიულობას სხვადასხვა ფორმით განმარტავენ და სხვადასხვა მნიშვნელობას ანიჭებენ მას.
მრავალი მკვლევრის თანახმად, კრეატიული გარემოს არსებობა ნებისმიერი სკოლის სისტემის აუცილებელი ნაწილია, გამომდინარე იქედან, რომ ის მოსწავლეებს სხვადასხვა შესაძლებლობებს სთავაზობს.
მეცნიერებმა რიგი კვლევის შედეგად დაადგინეს, რომ შინაგანი მოტივაცია, არის მოტივაციის ყველაზე მეტად მნიშვნელოვანი ტიპი, რომელიც დადებითად ზემოქმედებს ინდივიდის კრეატიული აზროვნების განვითარებაზე. ხოლო გარეგანი მოტივაცია, პირიქით ამცირებს მისი გამოხატვის შესაძლებლობებს (Amabile, 1988).
საგანმანათლებლო მიმართულების მიხედვით მოტივაცია არის მრავალგანზომილებიანი სტრუქტურა, რომელიც დადებითად კორელირებს ინდივიდის სასწავლო და აკადემიურ მოტივებთან (Mohamadi, 2006).
დღესდღეობით მოტივაციის უამრავი განმარტება არსებობს, რომელიც მოიცავს სხვადასხვა ტიპის დისციპლინას. მათ შორის არის საგანმანათლებლო დისციპლინაც, რომლის მიხედვით მოტივაცია განიმარტება, როგორც სამი განზომილებისაგან შემდგარი ფენომენი, სადაც გაერთიანებულია, ერთი მხრივ, ინდივიდის რწმენა, რომ მას აქვს უნარი წარმატებით გაართვას თავი სპეციფიკურ დავალებებს; მეორე მხრივ, ინდივიდის მიზნები, რომელიც დაკავშირებულია კონკრეტული დავალების შესრულებასთან. დაბოლოს ის ემოციური პასუხები, რომლებსაც ადგილი აქვს პიროვნების მხრიდან კონკრეტულ მომენტში, კონკრეტულ სიტუაციაზე (Hassanzadeh, Amuee, 2001).
ერთ-ერთი კვლევა, რომელიც 2015 წელს საფრანგეთში ჩატარდა, მიზნად ისახავდა, ფსიქოლოგებს შეესწავლათ სკოლის გარემოს გავლენა მოზარდის კრეატიულობის პოტენციალზე, მოტივაციასა და ცხოვრებით კმაყოფილებაზე (Maud Besançon, 2015).
კვლევაში ავტორები განიხილავენ სხვადასხვა საკითხს, სადაც განმარტავენ, რომ კრეატიულობა არის პიროვნების ყოველდღიური ცხოვრების განუყოფელი ნაწილი, რომელიც თითოეულ ჩვენგანს როგორც უნარი ისე გააჩნია, თუმცა მისი განვითარების ნაირსახეობა დამოკიდებულია სხვადასხვა პიროვნულ თუ გარემო ფაქტორების ზემოქმედებაზე.
მოცემულ სტატიაში ავტორები იკვლევენ სხვადასხვა მნიშვნელოვან ცვლადს. კერძოდ: გარემოს, პიროვნულსა და კოგნტიურს, რომლებიც გავლენას ახდენენ მოზარდის კრეატიულობის ხარისხზე, მოტივაციასა და ცხოვრებით კმაყოფილებაზე.
სტატიაში მეცნიერების მიერ დამატებით შესწავლილია სასკოლო გარემოს გავლენა ზემოთ ხსენებულ საკვლევ ცვლადებთან მიმართებაში და საუბარია პედაგოგიურ ფაქტორზე, როგორც სასკოლო კლიმატის ერთ-ერთ განუყოფელ ნაწილზე.
კვლევაში მონაწილეობა მიიღო საფრანგეთის კონკრეტული რეგიონის, კერძოდ, ვალდორფისა და საჯარო სკოლის მოსწავლეებმა. კვლევის განხორციელებამდე მკვლევრები ვარაუდობდნენ სხვადასხვა შინაარსის ჰიპოთეზებს მოცემულ საკითხთან დაკავშირებით.
მათი აზრით, პედაგოგიური სწავლების ტიპი, გავლენას ახდენს მოსწავლის როგორც კრეატიულობის ხარისხზე, ასევე მოზარდის მოტივაციისა და ცხოვრებით კმაყოფილების დონეზე. გარდა ამისა, მეცნიერები ვარაუდობდნენ, რომ კრეატიულობა დაკავშირებულია მოსწავლის კონკრეტული მოტივაციის ტიპთან და ცხოვრებით კმაყოფილების გარკვეულ დონესთან.
კვლევის შედეგად აღმოჩნდა, რომ არ ვლინდება განსხვავებული შედეგები კერძო და საჯარო სკოლების პედაგოგიური სწავლების ტიპსა და კონკრეტული სკოლის მოსწავლის ცხოვრებით კმაყოფილების მაღალ და/ან დაბალ ხარისხს შორის.
გარდა ამისა, მიმდინარე კვლევის შედეგად დადგინდა, რომ არის ნეგატიური კავშირი კრეატიულობასა და მოზარდის გარეგანი მოტივაციის ტიპს შორის და მაღალი გარეგანი მოტივაცია მოზარდებში განსაზღვრავს დაბალ კრეატიულ შედეგებს.
დასკვნის სახით შეიძლება ითქვას, რომ წინამდებარე კვლევის შედეგად ვალდორფის სკოლის მოსწავლეებში, განსხვავებით საჯარო სკოლებისაგან, დადასტურდა დაბალი გარეგანი მოტივაციის ტიპი და მაღალი კრეატიულობის დონე, ხოლო საჯარო საშუალო ასაკის სკოლის მოსწავლეებში მაღალი გარეგანი მოტივაციის ტიპი და დაბალი კრეატიულობის ხარისხი. შესაბამისად, დადგინდა, რომ მაღალი შინაგანი მოტივაცია სასკოლო საშუალო ასაკის მოზარდებში განსაზღვრავს მაღალ კრეატიულ შედეგებს.
მიმდინარე კვლევიდან გამომდინარე სასურველია, მოხდეს შინაგანი მოტივაციის გაძლიერება საშუალო სასკოლო ასაკის მოზარდებში სხვადასხვა შემეცნებითი აქტივობით, რათა მომავალში მივიღოთ მაღალი კრეატიულობის უნარის მქონე ინდივიდი.
მოცემულ კვლევას გააჩნდა რიგი შეზღუდვა, სადაც საუბარია ცხოვრებით კმაყოფილებაზე, როგორც ერთ-ერთი ცვლადის გაზომვის შესახებ და მეცნიერების მიერ გამოთქმულია მოსაზრება, რომლის თანახმადაც სასურველია, სამომავლოდ ეს ცვლადი მოსწავლეებში შესწავლილ იქნას სხვა კომბინირებული ინსტრუმენტით, სადაც მკვლევრებს მიეცემათ საშუალება, გაითვალისწინონ მოსწავლეების არამარტო მიმდინარე ცხოვრებით კმაყოფილების დონის ინდექსი, არამედ ჯანმრთელობასთან დაკავშირებული სხვა წარსული გამოცდილება.
გამოყენებული ლიტერატურა:
- ჩირგაძე, უ. (2020); სამაგისტრო ნაშრომი ,,სკოლის სასწავლო გარემოს გავლენა, მოსწავლის კრეატიულობის ხარისხსა და მიღწევის მოტივაციაზე’’;
- Maud Besançon, F. F. (2015, October ). Influence of school environment on adolescents’ creative potential, motivation and well-being. Learning and Individual Differences, 43, 178-184.
