რა ასაკში აღვიქვამთ მოვლენებს ყველაზე მძაფრად? – რა თქმა უნდა, იმ დროს, როდესაც ვიწრო ქუჩები ჯერ კიდევ ძალიან ფართო გვეჩვენება და ჩვენი ქალაქი, დაბა, სოფელი – გალაქტიკისოდენა. სწორედ ეს დრო უდგას 12 წლის გროვერს, ამ დროის შემდეგი დროისთვის აკეთებს ახალ-ახალ, დიდურ აღმოჩენებს და აზრადაც არ მოსდის, რომ ისინი აღარასოდეს დასჭირდება – ამ დროის შემდეგი დრო აღარ დადგება, ყოველ შემთხვევაში, მისთვის.
ჩემთვის კი აღარასოდეს დადგება დრო, როცა ასეთ სევდიან ტექსტს წავიკითხავ. არა იმიტომ, რომ სევდიანი ტექსტები არ მიყვარს; უბრალოდ, ვიცი – ასეთი ნაღვლიანი და ამავე დროს არაპათეტიკური მოთხრობა ვეღარასოდეს დაიწერება. რატომ? – იმიტომ, რომ თანამედროვე ავტორები მშიშრები არიან. მათ, შესაძლოა, ბევრი კარგი რამ დაწერონ, მაგრამ დაკარგული ბიჭების შესახებ, პათეტიკის შიშით, ვერაფერს მოგვიყვებიან. “დაკარგულ თაობას” ამისი სულაც არ ეშინოდა, ეს ექსპერიმენტების თაობა იყო. აი, ამერიკელი თომას ვულფი, აი, მისი ემოციური და, ამავე დროს, სრულიად უბრალო თხრობა, აი, მისი პროზის პოეტიკა, აი, მისი ტექსტების ხმა, უწყვეტი რიტმი, აი, იმდროინდელი ამერიკის ხმა, აი, სენ-ლუი, აი, წუწურაქი კროკერები, აი, გროვერი, აი, დრო, აი, ხილული დრო.
თომას ვულფის “დაკარგული ბიჭი”, არა მგონია, მხოლოდ სინანულისა და მარადიული სევდის აღსაძვრელად დაწერილიყო. მრავალი კრიტიკოსის აზრით, ეს მოთხრობა გვიტოვებს კითხვას: საერთოდ, რატომ არსებობენ დაკარგული ბიჭები, “რა კანონზომიერებით, ბედის რა ირონიით იწირებიან?!” – და პასუხიც: “გროვერის მსგავსნი, იქნებ, ასე უდროოდ იმიტომაც მიდიან იმქვეყნად, რომ მათი დაკარგვით გამოწვეულმა განცდამ მოყვასის სიყვარული კიდევ უფრო გააღრმაოს”, – მეორეხარისხოვანი მგონია. აქ უფრო მნიშვნელოვანი სიკვდილის ტრაგიკული ფაქტი კი არა, რომელიც ყველაზე გულქვა ადამიანსაც აატირებს, არამედ შემეცნების პროცესია. სერიოზულობისა და სხვა დიდური თვისებების მიუხედავად, გროვერი ბავშვია და რადგან ბავშვია, ე.ი. ბევრი რამის დაკარგვა და ბევრი რამისვე შეძენა მოუწევს. ის აუცილებლად ბავშვურად, ვიტრინას ცხვირმიჭყლეტილი უნდა დადგეს ტკბილეულის მაღაზიასთან, მერე აუცილებლად ხელის კანკალით უნდა აუწონოს ცოლ-ქმარმა კროკერებმა სურნელოვანი ნუგბარი, მერე კი, ანგარიშისას, მეტი თანხა დასცინცლოს და ქურდობაც დასდოს ბრალად, მერე აუცილებლად უნდა დადგეს შადრევანთან და იგრძნოს, რომ სამყარო ვერასოდეს მისცემს უცვლელობის გარანტიას: “აი, დრო, აგერ, მოედანი, აგერ, მამას სახელოსნო, აი, მეც”. იმასაც აუცილებლად უნდა მიხვდეს, რომ ნებისმიერ ტკივილს გამოცდილება, ცოდნა მოაქვს.
გროვერი ამ ცვლილებას გრძნობს. რადგან ბავშვია, მხოლოდ გრძნობს და საჭირო სიტყვებს თავს ვერ უყრის; მისთვის, საერთოდაც, ჯერ კიდევ არ არსებობს “საჭირო სიტყვები”, საჭირო სიტყვების საჭიროება უფროსების საქმეა. გროვერისთვის განცდა სავსებით საკმარისია ამ განცდების მიერ მოტანილი ცვლილებების პრიმიტიულად გადმოსაცემად.
გროვერის პრიმიტივიზმი, დედის გამოუთქმელი სევდა, დის კითხვის ნიშნები და ძმის, იუჯინის დასკვნა: “საბრალო ბავშვი, ცხოვრებიდან გარიყული და ცხოვრებიდან განდევნილი, ყველა ჩვენგანივით დაკარგული, დიდი ხნის წინათ ბნელ ლაბირინთებში არარაობად ქცეული, – დაკარგული ბიჭი ადამიანის მეხსიერების უღრანი, ჯადოსნური ტყიდან სამუდამოდ გაქრება და აღარ დაბრუნდება”. ვულფის ოთხ მთხრობელს შორის ყველაზე “უფროსი” მაინც იუჯინია, რადგან მან არა მხოლოდ განიცადა ყველაფერი, არამედ საჭირო სიტყვებიც იპოვა. ეს ის იუჯინია, რომელიც ამერიკული ცხოვრების მოჩვენებით სისავსეზე ისევე ადვილად ლაპარაკობს, როგორც მე – ბებიაჩემის უწყლო მიწასავით დაფშხალულ ხელებსა და საყვარელ ნაოჭებზე. თავად იუჯინისთვისაც ხომ ასევე ძვირფასია ამერიკა: სენ-ლუი, “მდინარის პირას გაშენებული ერთი დიდი, ცხელი, ნოტიო, სულშემხუთავი ქალაქი, სადაც გულისწამღები და სევდისმომგვრელი სიცხის ბუღი ტრიალებს… სიცარიელე და გარიყულობა ბატონობს, გახურებული მაღალი ცის მარტოობა და სევდა”.
გროვერი, რაღა თქმა უნდა, ამ მარტოობას სასოწარკვეთილების ჟამსაც კი ვერ იგრძნობდა, ერთი უბრალო “თვისების” – ბავშვობის გამო. ეს თავისთავად არ ნიშნავს უთვისებობას, ინდივიდის არარსებობას, თავად თომას ვულფი კი, ამ სევდიანი ამბის ავტორი, მთელი ცხოვრება გარიყულად გრძნობდა თავს იმ საზოგადოებისგან, რომელზეც მისი საყვარელი ასე გატაცებით საუბრობდა ხოლმე. ვულფს ეს საზოგადოება სძულდა, რადგან ის ფუღუროიან ხესავით ფუყე იყო, ერთი მნიშვნელოვანი განსხვავებით: ასეთი ხიდან, დროდადრო, შესაძლოა, ციყვი გამოხტეს, ასეთი საზოგადოებიდან კი – არც ერთი საღი აზრი. თომას ვულფი, უბრალო მასწავლებელი, ისეთ ხორციელ და არაამაღლებულ რამეებს ამბობდა ხოლმე, მაღალი საზოგადოების წევრები ხშირად ყურებზე თითებს იჭერდნენ და ახშობდნენ ამ მაღალკალორიულ სიტყვებს. “თხზვისას არ არსებობს ღვთაებრივი ზეშთაგონება, – ეს უმძიმესი სამუშაოა, ოფლი უნდა დაღვარო”, – ამბობდა ვულფი და თან თავისი გოლიათური სხეულის გამო კომპლექსებით იტანჯებოდა. ტექსტებსაც ისეთს წერდა, ფიზიკური პროპორციების მსგავსს, და რედაქტორები უმოწყალოდ ჭრიდნენ. მისი ყველა რომანი და ყველა მოთხრობა ავტობიოგრაფიულია და გოლიათის ნაბიჯებს მიაგავს, იმ განსხვავებით, რომ ეს “ტერფები” ნგრევას არ იწვევს: “უსასრულოდ უბრუნდება მშობლიურ სამხრეთს; მისი შემოქმედება თევზის ლაყუჩივითაა, გზადაგზა რომ ყლაპავს მის ოჯახს, ქუჩებს, მოქალაქეებს, ომის, ბრძოლების, სამხედრო სასამართლოების სურათებს, ევროპას, ამერიკას, ის მეტისმეტად ბევრ გიგანტურ რაფსოდიას, ნაკადს მოიცავს, მკითხველს მრავალ ახირებას სთავაზობს. მთვრალი წიგნები აქვს, – ზუსტად ისეთი, როგორიც თვითონ იყო, როდესაც შუაღამის ქალაქში დაეხეტებოდა. და მაინც, მისი წიგნები გვატყვევებს, რადგან ისინი დაწერილია მდიდარი, ნაყოფიერი ენით, უეცარი, ბრწყინვალე სახეებით, უჩვეულო უნარით, გზად შემხვედრი ყველა და ყველაფერი სიტყვებად აქციოს” (ელიზაბეტ ჰარდუიკი).
სიტყვები კი ხშირად ისეთივე სევდიანია, როგორიც სტატიკური კადრი – ტკბილეულის ვიტრინას ცხვირმიჭყლეტილი გროვერი.
