ბოლო ხანს ერთი უცნაურობა დამჩემდა – ნეოფობია. მუდამ სიახლეები მიზიდავდა, ახლა კი ყოველივე ახალს და უცხოს გავურბივარ. მიჭირს თაროდან ისეთი წიგნის ჩამოღება, რომელიც ამ დრომდე არ წამიკითხავს (არადა, პირად ბიბლიოთეკაში ასეთი მრავლად მაქვს) ან საღამოობით, ძილის წინ, ისეთი ფილმის ყურება, რომელიც ჯერ არ მინახავს. რამდენიმე თვეა, კინოშიც აღარ ვყოფილვარ – ვიმიზეზებ, ამ მოსაწყენი ჰოლივუდური ფილმების დიდ ეკრანზე სანახავად ფულის დახარჯვა არ ღირს, ერთ თვეში ინტერნეტში პირატული ვერსიები გაჩნდება-მეთქი, უარით ვისტუმრებ მეგობრებს, რომლებიც ახალი სპექტაკლის სანახავად მეპატიჟებიან, თუმცაღა, დარწმუნებული ვარ, ამ შემთხვევაში იმედგაცრუების ალბათობა ნაკლებია – თუ კრიტიკოსთა რეცენზიებს ვენდობით, დღეს საქართველოს თეატრებში ბევრი საინტერესო სპექტაკლის ნახვაა შესაძლებელი.
ყველაზე ცნობილი თანამედროვე ჩეხი რომანისტის, მილან კუნდერას, უკანასკნელი რომანი “შეუცნობელი”, რომელიც ამ რამდენიმე თვის წინ თარგმნა ნანა იაშვილმა, ჩემი აზრით, ბოლო ხანს ქართულად თარგმნილი ერთ-ერთი საუკეთესო წიგნია.
მილან კუნდერა 1929 წელს ბრნოში დაიბადა. უნივერსიტეტში ჯერ ფილოსოფიას სწავლობდა, მოგვიანებით – კინოს. 1968 წელს ჩეხოსლოვაკიაში საბჭოთა ჯარების შესვლის საწინააღმდეგო გამოსვლებში მიიღო მონაწილეობა, რის გამოც მისი წიგნები ბიბლიოთეკებიდან ამოიღეს, თავად მას კი ბეჭდვა აუკრძალეს. 1979 წელს კუნდერას ჩეხოსლოვაკიის მოქალაქეობა ჩამოართვეს. მას შემდეგ მწერალი საფრანგეთში ცხოვრობს.
“შეუცნობელი” სწორედ სწორედ ემიგრაციასა და ნოსტალგიაზე დაწერილი წიგნია. მისი გმირები მწერლის ბიოგრაფიის დეტალებს იმეორებენ.
რომანი ორი ემიგრანტის ამბავს მოგვითხრობს. ირენა და იოზეფი ერთი შეხედვით სრულიად სხვადასხვანაირი პიროვნებები არიან, მათი თვალთახედვა, სამშობლოსადმი, ემიგრაციისადმი, ყოველდღიური ცხოვრებისადმი დამოკიდებულება ხშირად რადიკალურად განსხვავდება ერთმანეთისგან, მაგრამ მათ სამშობლო – ჩეხეთი აერთიანებთ.
საკუთარი ქვეყნისგან, ნათესავებისგან, მეგობრებისგან ემიგრანტების გაუცხოება “შეუცნობელის” მთავარი თემაა. მწერალი ხშირად ავლებს პარალელებს ჰომეროსის ნაწარმოებებთან. ემიგრაციაში წასვლიდან 20 წლის შემდეგ სამშობლოში დაბრუნებული ირენი პოულობს მთავარ განსხვავებას საკუთარ თავსა და ჩეხეთში დარჩენილ მეგობრებს შორის. მას ახსენდება, რომ “ოდისევსის არყოფნის ოცი წლის მანძილზე ითაკეს მაცხოვრებლები მასზე ბევრ რამეს იხსენებდნენ, მაგრამ ნოსტალგიას არ განიცდიდნენ, ოდისევსი კი, პირიქით, ნოსტალგიით იტანჯებოდა, მაგრამ არაფერს იხსენებდა”. მას ხელახლა უწევს თავის დამკვიდრება, საამისოდ ახალი არგუმენტების პოვნა, ისევე როგორც ოდესღაც საფრანგეთში, სადაც, ახალ მეგობრებზე შთაბეჭდილების მოსახდენად, ხშირად იმეორებდა: “რაც უნდა საშინელი იყოს ფაშისტური დიქტატურა, ის დიქტატორთან ერთად ემხობა, ამასთან, ხალხს შეუძლია იმედის შენარჩუნება, კომუნიზმი კი, პირიქით, უზარმაზარ რუსულ ცივილიზაციას ემყარება და პოლონეთისა და უნგრეთისთვის (ესტონეთზე რომ აღარაფერი ვთქვათ) ერთი გრძელი გვირაბია, რომელსაც ბოლო არ უჩანს. დიქტატორები იხოცებიან, რუსეთი კი უკვდავია. სწორედ იმედის არქონაა იმ ქვეყნების მთავარი უბედურება, საიდანაც ჩვენ მოვდივართო”. ახლაც რამე მსგავსი უნდა მოიფიქროს. სხვაგვარად ბავშვობის მეგობრებისთვის უცხოდ დარჩება – უკვე ოცი წელი გავიდა…
იოზეფიც განიცდის სამშობლოსთან გაუცხოებას. ის ფიქრობს: “საბჭოთა იმპერია დაეცა, რადგან აღარ შეეძლო იმ ერების მოთვინიერება, რომლებსაც დამოუკიდებლობა სურდათ, მაგრამ ახლა ეს ქვეყნები ყველაზე ნაკლებად დამოუკიდებლები არიან, ვიდრე ოდესმე. მათ არც ეკონომიკის მიმართულების განსაზღვრა შეუძლიათ, არც საგარეო პოლიტიკისა, არც საკუთარი ბანერის სლოგანისა”. ქალაქში განთავსებულ ბანერებზე ხომ ორი ერთმანეთზე გადაჭდობილი ხელია გამოსახული – შავი და თეთრი. ასეთი მრავლად უნახავს, მაგალითად, როგორ ართმევს ხელს ჩეხი მუშა რუს ჯარისკაცს, ან გერმანელს, მაგრამ შავი ხელი… დედამისი ხომ ისე გარდაიცვალა, შავკანიანისთვის თვალიც არ მოეკრა…
