პარასკევი, მარტი 29, 2024
29 მარტი, პარასკევი, 2024

ის, რაც შვილებს აუცილებლად უნდა ვასწავლოთ

იუვალ ნოე ჰარარი ერთ-ერთი ყველაზე ცნობილი და პოპულარული თანამედროვე მეცნიერი, ისტორიკოსი, სამეცნიერო ფორუმების გამორჩეული სპიკერი და ბესტსელერების ავტორია. 2004 წლიდან ის რეგულარულად გამოსცემს ნაშრომებს. თუმცა ნამდვილი პოპულარობა მისთვის 2014 წელს გამოცემულ წიგნს – „Sapiens: კაცობრიობის მოკლე ისტორიას“ მოაქვს, შემდეგ 2016 წელს გამოცემულ „Homo Deus: ხვალინდელი დღის მოკლე ისტორიასა“ და ბოლოს 2018 წელს წიგნს სახელწოდებით „21 გაკვეთილი XXI-ე საუკუნისთვის“. ამ უკანასკნელ გამოცემაში მწერალი-ფუტუროლოგი განათლების სფეროში არსებულ გამოწვევებზეც საუბრობს და გვირჩევს, რა და რატომ უნდა ვასწავლოთ ბავშვებს.

 

გაურკვეველ სამყაროში გარკვევა 

იუვალ ნოე ჰარარი დარწმუნებულია, რომ მომავალში ადამიანები სულ უფრო მეტად მიენდობიან ხელოვნურ ინტელექტსა და ალგორითმებს. მილიარდობით მომხმარებელი ისედაც ჩართულია ამ პროცესში – ბოლომდე ენდობიან Facebook-ს, რომელიც გეგმავს მათ დღეს, სჯერათ Google-ით გავრცელებული ინფორმაციის, ფილმების არჩევაში მათ Netflix-ი, საყოფაცხოვრებო პრობლემების მოგვარებაში კი Amazon-ი ეხმარება.

ჰარარის თქმით, უახლოეს მომავალში ალგორითმები ისე „გაიწაფებიან“, რომ ადვილად შეძლებენ პროგნოზირებას, თუ რამდენად ვარგისიანია ადამიანი სამსახურში, რამდენად მოახერხებს იღბლიან ქორწინებას და სხვ. ერთი სიტყვით, მოვა დრო, როდესაც ადამიანი გადაწყვეტილებებს უბრალოდ არ მიიღებს.

როგორია ობიექტური სამყარო და რა სჭირდება შვილებს ამ სამყაროში გადასარჩენად? ჰარარი ამბობს, რომ ადამიანებმა დროთა განმავლობაში ობიექტურ, არსებულ რეალობას გამოგონილი რეალობაც დააშენეს. გამოგონილ რეალობაში ის გულისხმობს ერებს, ფინანსებს, კორპორაციებს. ადამიანს უწევს ორშრიან, სწრაფცვალებად რეალობაში ცხოვრება.

ამიტომ დღის წესრიგში დგება კითხვა: რა აქვთ აუცილებელი სასწავლი ჩვენს შვილებს პროგრამირების გარდა? რომელ უნარებს უნდა ფლობდნენ კარგად? ჰარარის თქმით, ჩვენ გაურკვეველ სამყაროში ვცხოვრობთ. ის იმდენად ბუნდოვანია, რომ გაუგებარია რისთვის უნდა ვიყოთ მზად, რაც მთავარია, როგორ მოვამზადოთ ამისათვის ჩვენი შვილები? ბოლოს და ბოლოს, რა უნდა ვასწავლოთ მათ? ჰარარის აქვს პასუხი ამ კითხვაზე, ალბათ ყველასათვაის არცთუ მისაღები. ის არ ამბობს, რომ ყოველდღიურ ცხოვრებაში მათემატიკისა ან ჩინური ენის სრულყოფილი ცოდნის გარეშე ვერ ვიარსებებთ. ის სხვა რეცეპტებს გვთავაზობს.

 

რა არის აუცილებელი  

აუცილებელია ისწავლო სწავლა – ყველაზე მნიშვნელოვანი, რაც შეგვიძლია ვასწავლოთ შვილებს სწავლის სწავლაა. მრავალტირაჟიანი, უამრავ ენაზე ნათარგმნი წიგნია „21 გაკვეთილი XXI საუკუნისთვის“ ავტორი წერს, რომ ოდითგანვე ცხოვრება ორ ნაწილად იყოფოდა: სწავლის პერიოდი და მუშაობის პერიოდი. პირველ ნაწილში ჩვენ ვაგროვებდით ცოდნასა და განვავითარებდით უნარებს, მეორეში – ვიყენებდით მათ.

დღეს ამ მიდგომამ დრო მოჭამა. „ჩვენ წარმოდგენაც არ გვაქვს, რა უნდა ვისწავლოთ 20 წლის მერე. ერთადერთი, რაც ზუსტად ვიცით ისაა, რომ რაღაც ახლის შესწავლა მოგვიწევს,“ – დარწმუნებულია ჰარარი. ამიტომ საუკეთესო გამოსავლად მიაჩნია ბავშვების შემზადება ცოდნისა და უნარების მუდმივი განახლებისთვის.

აუცილებელია შეაკავო დარტყმა – კიდევ ერთი საჭირო უნარი – საკუთარი მარცხის ატანის უნარი. „თანამედროვე საგანმანათლებლო სისტემა წარმატებას უდიდეს ყურადღებას უთმობს, მაგრამ საერთოდ არ ასწავლის დარტყმის ატანას. ეს მნიშვნელოვანია, რადგან, როგორც ვთქვი, ეკონომიკაში მომხდარი ცვლილებების გათვალისწინებით, ბევრს ხელახლა სწავლა მოუწევს. ისინი იძულებულნი იქნებიან დაეთანხმონ, რომ ის რაც მათ 20 წლის წინ იცოდნენ, აღარაა ღირებული. ასე რომ, მათ მოუწევთ წარუმატებლობის წინაშე დადგომა და არდანებება, არამედ მუშაობის გაგრძელება“.

აუცილებელია სტრესთან ბრძოლა – ტექნოლოგიებისა და ხელოვნური ინტელექტის განვითარება კაცობრიობას ტოტალური მეთვალყურეობის საფრთხის ქვეშ აყენებს. ჰარარის სჯერა, რომ ღირს შვილების მომზადება იმისთვის, რომ იცოდნენ – ბევრი სირთულე შეხვდებათ, ამიტომ უნდა ისწავლონ სტრესთან გამკლავება.

„სტრესის დონე უკვე ისედაც ძალიან მაღალია და კიდევ უფრო გაიზრდება მუდმივი ცვლილებებისა და ტოტალური მეთვალყურეობის გამო. ყველაფერი, რასაც აკეთებ, სისტემაში „შედის“. და თქვენ იგრძნობთ შფოთვას, რომ ისინი გმეთვალყურეობენ, მთელ თქვენს ცხოვრებას ერთ დიდ გასაუბრებად აქცევენ“, – გვაფრთხილებს მწერალი.

„2050 წლისთვის „უსარგებლო“ ადამიანთა კლასი გაიზრდება არა მხოლოდ სამუშაო ადგილებისა ან ადეკვატური განათლების დანაკლისის გამო, არამედ ფსიქიკური გამძლეობის არარსებობის გამო… სავარაუდოდ, ჩვენ უფრო და უფრო მეტი ცვლილებების კასკადი გველის, იმის გათვალისწინებით, რომ ხელოვნურმა ინტელექტმა ჯერ ბოლომდე არ გაშალა ფრთები. სამუშაო ადგილები გაქრება, გაჩნდება ახალი, მაგრამ შემდეგ ეს სამუშაოც შეიცვლება და გაქრება. თუ ადრე ადამიანები ექსპლუატაციის წინააღმდეგ იბრძოდნენ, XXI საუკუნეში მათ უსარგებლობასთან გაბრძოლება მოუწევთ. და ბევრად უარესია იყო უსარგებლო, ვიდრე ექსპლუატირებული. ამ ბრძოლაში დამარცხებულები უსარგებლო კლასის რიგებში აღმოჩნდებიან. რა თქმა უნდა, ისინი არ იქნებიან უსარგებლონი ოჯახის წევრების და მეგობრების თვალში, არამედ უფრო ეკონომიკური და პოლიტიკური სისტემის თალსაზრისით. უსარგებლო კლასი გამოეყოფა მზარდი უფსკრულით  უფრო ძლიერ ელიტას,“ – ასეთია ჰარარის პროგნოზი.

როგორ შეგიძლიათ გაუმკლავდეთ სტრესს? თავად ჰარარი უპირატესობას მედიტაციას ანიჭებს. „მაგრამ ეს არ არის უნივერსალური რჩევა, ის ჩემთვისაა გამოსადეგი. თქვენ თუ სპორტი გირჩევნიათ, ახლავე დადექით სარბენ ბილიკზე“.

აუცილებელია იყო მოქნილი – გაურკვევლობა XXI საუკუნის ახალი ჰიტია. „როგორ მოვიქცეთ, როცაც უჩვეულო სიტუაციაში აღმოვჩნდებით? როგორ მოვიქცეთ, თუ  უზარმაზარმა ინფორმაციამ დაგვტბორა და მისი გააზრებისა და ანალიზის საშუალება არ გაგვაჩნია? როგორ ვიცხოვროთ სამყაროში, სადაც გაურკვევლობა შეცდომა კი არა, არამედ მისი მახასიათებელია?“ – კითხულობს ავტორი.

იმისათვის, რომ ასეთ პირობებში წარმატებულები, კონკურენტუნარიანები ვიყოთ, ჩვენ და ბავშვებს კიდევ ორი ​​უნარი გვესაჭიროება: მოქნილი გონება და განვითარებული ემოციური ინტელექტი. „თქვენ მუდმივად მოგიწევთ საკუთარი თავის აღმოჩენა, მორგება შრომის ბაზრის საჭიროებებზე, რომლებიც სულ უფრო და უფრო ცვალებადი გახდება. ამიტომ ძალზე მნიშვნელოვანია გონების მოქნილობისა და ემოციური ინტელექტის განვითარება“, -აღნიშნავს ჰარარი.

რაც შეეხება სკოლებს, კარგი იქნება, თუ ისინი შეცვლიან ტექნიკური უნარ-ჩვევების განვითარებას და აქცენტს „ცხოვრებისეული“ უნარების განვითარებაზე გადაიტანენ. ჰარარი წერს: „მრავალი განათლების ექსპერტი პედაგოგიკაში მხარს უჭერს სკოლების გადასვლას „ოთხი C“ (Critical thinking, communication, collaboration, creativity) სწავლებაზე: კრიტიკული აზროვნება, კომუნიკაცია, თანამშრომლობა და შემოქმედება“.

 

რა არ არის უცილებელი  

თქვენ ნამდვილად აღარ გჭირდებათ მეხსიერების ვარჯიში – ოდესღაც, წერს ჰარარი, ინფორმაციის დამახსოვრება საჭირო იყო. 200 წლის წინ, მსოფლიოს მოსახლეობის უმეტესი ნაწილი შეიძლება დაკმაყოფილებულიყო კერძო ბიბლიოთეკებში თავმოყრილი მწირი მონაცემებით. დღეს დედამიწის შორეულ ადგილებშიც კი არის სმარტფონები ინტერნეტით, ვიკიპედიის წასაკითხად კი ორი სიცოცხლეც არაკმარისი იქნება… ჩვენს გარშემო უამრავი ინფორმაციაა, რომლის გონებაში შენახვა საჭირო არ არის. ჰარარის აზრით, ბევრად უფრო მნიშვნელოვანია „ინფორმაციის გაგება, მნიშვნელოვნის უმნიშვნელოსგან გარჩევა და რაც მთავარია, ინფორმაციის ფრაგმენტების გაერთიანება სამყაროს თანმიმდევრული სურათის შესაქმნელად“.

პროგრამირების სწავლა ნაკლებად აუცილებელია – ბევრს ჰგონია, რომ პროგრამირების და უცხო ენების ცოდნა ყოველთვის მოთხოვნადი იქნება. სინამდვილეში, ჰარარის სჯერა, რომ 2050 წლისთვის, როდესაც ახლახან დაბადებულები იმ დროისთვის 30 წლის ასაკს გადაცილდებიან, ასეთი უნარების საჭიროება გაქრება. ხელოვნური ინტელექტი თვითონ მოახერხებს დაპროგრამირებას და თარგმნას, ამისათვის მხოლოდ შესაფერისი აპლიკაციის გადმოწერა იკმარებს.

როგორც აღვნიშნეთ, დაფასდება ცხოვრებისეული უნარ-ჩვევები, უპირველეს ყოვლისა „ცვლილებებთან ადაპტაციის, ახლის სწავლებისა და უჩვეულო სიტუაციებში სიმშვიდის შენარჩუნების უნარი“. როგორც ისტორიკოსი წერს, „2050 წლის სამყაროს მოდელთან მისაახლოებლად თქვენ არა მხოლოდ ახალი იდეებისა და პროდუქტების შეთავაზება დაგჭირდებათ, არამედ, პირველ რიგში, თქვენი საკუთარი თავის მუდმივად განახლება.

 

უფროსებისთვის ყველაფრის დაჯერება ცუდი რჩევაა – ჰარარი წერს, რომ ადრე უფროსების მოსმენა და მათი გამოცდილების გაზიარება შედარებით უსაფრთხო იყო,  სამყარო პროგნოზირებადი იყო: 1019 წელს ჩინეთში ყველამ არ იცოდა, რომელი დინასტია იქნებოდა მმართველი 30 წლის შემდეგ, მაგრამ ის არ იწვევდა ეჭვს, რომ 30 წლის მერე გოგონები მორჩილი ცოლები მაინც იქნებოდნენ, ბიჭები არისტოკრატული ოჯახებიდან კი მეომრები და კალიგრაფები. ახლა ასე აღარაა საქმე. უხუცესთა ცოდნა კარგავს აქტუალობას მანამდე, ვიდრე მომავალი თაობა გაიზრდება. უფროს თაობას არ სურთ უმცროსი თაობის დაზიანება, წერს ჰარარი, მაგრამ XXI საუკუნეში ის უფრო ხშირად მოძველებულ ცოდნას და გამოცდილებას გადასცემს მას.

საკუთარ თავსაც ნაკლებად უნდა უსმინო – მომდევნო თაობა არ უნდა ენდოს შინაგან ხმას. ჰარარის აზრით, მარკეტოლოგებისთვის ძალიან ადვილია ჩვენი გონებით მანიპულირება – ტექნოლოგიების დახმარებით. 2050 წლისთვის უკიდურესად პრობლემური იქნება საკუთარი დამოკიდებულების გარჩევა გარედან მოხვეული  დამოკიდებულებისაგან. ამიტომ, მნიშვნელოვანია, რომ ბავშვებს ვასწავლოთ კრიტიკული აზროვნება. და რაც მალე, მით უკეთესი. „თუ გსურთ ნაწილობრივ გააკონტროლოთ თქვენი ცხოვრება და მსოფლიოს მომავალი, უნდა იყოთ უფრო სწრაფი, ვიდრე ალგორითმებია, Amazon-ზე და სახელმწიფოზე უფრო სწრაფი და მანამდე შეიმეცნოთ საკუთარი თავი, ვიდრე ისინი შეგიმეცნებენ“, – წერს ჰარარი.

მთავარია თვითმყოფადობა – ჰარარის აზრით, 30 წლის შემდეგ ორიგინალობა ახალი ნორმა იქნება, აზროვნების მოქნილობა კი უმთავრესი უნარი. ამავდროულად, ნებისმიერი გამოცდილება აღარ იქნება ღირებული და რელევანტური დაჩქარებული პროგრესის  გამო, რომელიც წარმოუდგენლად მაღალი გახდება. თქვენ სრულიად მზად უნდა იყოთ უარი თქვათ ცოდნისა და უნარების მთელ კომპლექტზე და დაუყოვნებლივ დაიწყოთ ახლის შექმნა.

მოამზადა ირმა კახურაშვილმა

წყარო:

https://forge.medium.com/yuval-noah-harari-21-lessons-21st-century-what-kids-need-to-learn-now-to-succeed-in-2050-1b72a3fb4bcf

 

 

 

კომენტარები

მსგავსი სიახლეები

ბოლო სიახლეები

ვიდეობლოგი

ბიბლიოთეკა

ჟურნალი „მასწავლებელი“

შრიფტის ზომა
კონტრასტი