უკანასკნელ ხანს მასწავლებლებისა თუ მშობლებისგან ხშირად მესმის ბავშვების მიმართ გამოთქმული საყვედურები: „ახლანდელ მოზარდებს არაფერი აინტერესებთ, სწავლა ეზარებათ, ყველაფრის იოლად მიღება უნდათ…“ სასწავლო პროცესის მიმართ გულგრილი ბავშვები, რასაკვირველია, არსებობენ, მაგრამ ისინი ყოველთვის იყვნენ. ჩვენი ბავშვობა გავიხსენოთ: რამდენი ჩვენი თანატოლი ცდილობდა, სწავლისთვის თავი აერიდებინა და ხშირად სკოლიდანაც იპარებოდა. საერთოდაც, ვფიქრობ, ადამიანი, რა კარგი მოსწავლეც არ უნდა იყოს, ყოველთვის ერთნაირი ინტერესით და მონდომებით არ არის ჩართული სასწავლო პროცესში და თუ საშუალება მიეცა, შესაძლოა იოლი გზებიც კი გამოიყენოს წარმატების მისაღწევად. ისიც უნდა ითქვას, რომ მოსწავლეები, რომლებიც ზოგიერთი პედაგოგის გაკვეთილებზე გულგრილად სხედან, სხვებს შესაძლოა დიდი ინტერესით უსმენდნენ და სიამოვნებით სწავლობდნენ მათ საგნებს.
ვფიქრობ, საინტერესო იქნება იმ ფაქტორების მიმოხილვა, რომლებიც სწავლისადმი მოსწავლეთა ინტერესს ზრდის და პედაგოგებს გაკვეთილის ეფექტიანად ჩატარებაში უწყობს ხელს:
* სასურველია, გაკვეთილის დასაწყისშივე გავაცნოთ ბავშვებს ჩვენი მიზანი და აქტივობები, რომელთა ჩატარებასაც ვაპირებთ საგაკვეთილო პროცესში. კარგი იქნება, თუ ამ ყველაფერს ბავშვებს მარტივად, გასაგები ენით მივაწვდით. შეიძლება, დაფაზე წინასწარ ჩამოვწეროთ აქტივობათა ჩამონათვალი. გაკვეთილის მიზნისა და ჩასატარებელი აქტივობების წინასწარ გაცნობის შემთხვევაში მოსწავლეები ადვილად მოახერხებენ ყურადღებისა და აზროვნების მობილიზებას, თავიანთი საქმიანობის სწორად ორგანიზებას გაკვეთილზე. გაკვეთილის მიზნის ასეთნაირად მიწოდება სწავლის სწავლებასაც შეუწყობს ხელს.
. კარგი იქნება, თუ გაკვეთილზე გამოვიყენებთ სწავლების მრავალფეროვან მეთოდებს და აქტივობებს. ერთი და იმავე მეთოდისა და აქტივობის ყოველდღიური გამოყენება, რა საინტერესოც არ უნდა იყოს ის, მოსაწყენია.
. გაკვეთილზე დასმული კითხვები ისე უნდა იყოს ფორმულირებული, რომ პასუხი ზედაპირზე არ იდოს და მის მოსაფიქრებლად ბავშვს წაკითხულის გააზრება სჭირდებოდეს. ხშირად ბავშვები ჩქარობენ და პასუხის ტექსტში მოძიების ნაცვლად ზეპირად პასუხობენ. გააზრებული კითხვის უნარის გამომუშავებისთვის სასურველია, ამას ყურადღება მივაქციოთ და ბავშვის ყურადღების ტექსტზე კონცენტრირებას ვეცადოთ. როცა მასწავლებელი მოსწავლეთა ზეპირი პასუხით კმაყოფილდება, ის მეხსიერებაზეა ორიენტირებული, ტექსტის გასააზრებლად კი აუცილებელია ორიენტირება მაღალი დონის სააზროვნო ოპერაციებზე.
. ვინაიდან მასწავლებელს სხვადასხვა შესაძლებლობების ბავშვებთან უწევს მუშაობა, სწავლების პროცესში ინდივიდუალური მიდგომა აუცილებელია თითოეული მოსწავლის შესაძლებლობათა მაქსიმალური რეალიზებისთვის.
ინდივიდუალური მიდგომის ერთ-ერთი ფორმაა დავალებების დიფერენცირება და ბავშვების შესაძლებლობებზე მათი მორგება. ამ შემთხვევაში თითოეულ მოსწავლეს მიეცემა წარმატების განცდის შანსი. ეს, თავის მხრივ, შემატებს მათ საკუთარი თავის რწმენას და დადებით განწყობას გაუღვივებს ყველაფრის მიმართ, რასაც საგაკვეთილო პროცესში შესთავაზებს მასწავლებელი.
. სერიოზულ ყურადღებას მოითხოვს გაკვეთილზე ჯგუფური მუშაობის სწორად წარმართვა. ცხადია, ჯგუფური მუშაობა ძალიან კარგი საშუალებაა სოციალური უნარების, კერძოდ, თანამშრომლობის უნარის განვითარებისთვის, მაგრამ სასურველია, მისი გამოყენება თვითმიზნად არ იქცეს. ჯგუფური მუშაობა მაშინ არის გამართლებული, როდესაც კონკრეტული დავალების ინდივიდუალურად შესრულება არ არის ეფექტიანი.
. აუცილებელია იმის გათვალისწინება, რომ უმცროსკლასელები, რომელთათვისაც მასწავლებელი ავტორიტეტია, იშვიათად გამოთქვამენ მის საპირისპირო მოსაზრებებს. კარგი იქნება, თუ ბავშვებს დამოუკიდებელი აზროვნებისთვის კომფორტულ გარემოს შევუქმნით, ყურადღებით მოვისმენთ მათ მოსაზრებებს და ყოველივე ამას ადეკვატურად გამოვიყენებთ მუშაობის პროცესში.
. ყურადღებას მითხოვს განმავითარებელი შეფასების გამოყენება ნებისმიერ ასაკობრივ საფეხურზე, განსაკუთრებით კი დაწყებით კლასებში, ვინაიდან ამ პერიოდში ის შეფასების ერთადერთი ფორმაა. იმ უნარებს შორის, რომლებიც ბავშვებს უნდა გამოვუმუშაოთ, შეფასების უნარი განსაკუთრებით მნიშვნელოვანია, თუნდაც იმიტომ, რომ ის თვითშეფასების ჩამოყალიბებას უწყობს ხელს. ქულებით შეფასების გაუქმების შემდეგ დაწყებითი კლასების მასწავლებლები პრობლემებს შეეჯახნენ. სიმბოლოების გამოყენებას ისინი ისევ განმსაზღვრელ შეფასებამდე მიჰყავს. განმავითარებელი შეფასებისთვის კი მხოლოდ „ყოჩაღ“ და „კარგია“ არ არის საკმარისი. თუ გვინდა, კომენტარის გაკეთება გაგვიადვილდეს, კარგად უნდა გამოვკვეთოთ შეფასების კრიტერიუმები და ბავშვებსაც გავაცნოთ ისინი. შეფასების უნარის განვითარების დაბალი დონე მოგვიანებით პედაგოგებს და მშობლებს სერიოზული პრობლემების წინაშე აყენებს.
. სასურველია, საგაკვეთილო პროცესში განსახილველი საკითხები დავუკავშიროთ რეალურ ცხოვრებისეულ სიტუაციებს. ბავშვებს აინტერესებთ, ცხოვრებაში როგორ გამოიყენებენ სკოლაში მიღებულ ცოდნას. „ამის ცოდნა რაში გამომადგება?“; „რა დამაკლდება ეს თუ არ მეცოდინება?“ – ეს კითხვები აღიზიანებთ უფროსებს. „დღევანდელი ბავშვები ძალიან პრაგმატულები არიან, ჩვენ მათ ასაკში ასეთები არ ვიყავით“, – ამბობენ ისინი. ყველამ ვიცით, რომ დღეს სწავლებისგან სამ რამეს ელიან: ცოდნას, უნარებს და განწყობა-დამოკიდებულებებს. ამდენად, სწავლების პროცესში არა მხოლოდ სასურველი, აუცილებელიც კია, ბავშვებს ცოდნასთან ერთად იმის შესახებაც გადავცეთ ინფორმაცია, მომავალში როგორ შეიძლება გამოიყენონ მიღებული ცოდნა. ასეთი მიდგომით სწავლა-სწავლებისადმი მათ დამოკიდებულებასაც დადებითად შევცვლით. აღმზრდელობითი მიზნით განსაკუთრებით კარგად შეიძლება გამოვიყენოთ ლიტერატურა. ლიტერატურის გაკვეთილები ბავშვის ქცევაში გარკვეული კორექტივების შეტანის ერთ-ერთი ძლიერი საშუალებაა.
რასაკვირველია, გაკვეთილის ეფექტიანობას უამრავი სხვა ფაქტორიც განაპირობებს, მაგრამ განხილული ფაქტორების გათვალისწინება, ერთი მხრივ, სასწავლო პროცესისადმი ბავშვების ინტერესს გაზრდის, მეორე მხრივ კი პედაგოგს თავისი საქმიანობით კმაყოფილებას და ბედნიერებას განაცდევინებს.
