პროექტ ,,ახალი სკოლის მოდელში’’ ჩართული ზოგადსაგანმანათლებლო სკოლების მასწავლებლები, მესამე თაობის ეროვნული სასწავლო გეგმის რეკომენდაციების თანახმად, სწავლა-სწავლების პროცესს წარმართავენ ორი მნიშვნელოვანი ასპექტის გათვალისწინებით:
ა) გრძელვადიან მიზნებზე (საფეხურის შედეგები, სამიზნე ცნებები) ორიენტირება, რომელიც გულისხმობს სამიზნე ცნებების საშუალებით სასწავლო საკითხებისა და თემების სწავლა-სწავლებას და ცხოვრებისეულ სიტუაციაში რეალიზებას.
ბ) სწავლა-სწავლების კონსტრუქტივისტულ საგანმანათლებლო პრინციპებზე დაყრდნობით, (მოსწავლის შინაგანი ძალების გააქტიურება; ახალი ცოდნის კონსტრუირება; წინარე ცოდნაზე დაყრდნობით ცოდნათა ურთიერთდაკავშირება და ორგანიზება; სწავლის სწავლა; ცოდნის სამი კატეგორია (დეკლარატიული, პროცედურული, პირობისეული) -კომპლექსური დავალების განხორციელება და პრაქტიკაში რეალიზება.
რა არის სამიზნე ცნება?
მესამე თაობის ეროვნული სასწავლო გეგმის მიხედვით, ქართული ენისა და ლიტერატურის საგნობრივ გზამკვლევში (ანბანის შემდგომი პერიოდიდან IV კლასის ბოლომდე) გამოკვეთილია სამიზნე ცნებები, რომელთა ფლობა აუცილებელი წინაპირობაა I-IV კლასების მოსწავლეთათვის სწავლა-სწავლების შედეგების მისაღწევად. ეს ცნებები სამიზნე ობიექტად რჩება ოთხწლედის განმავლობაში და მათი დამუშავება შესაძლებელია სხვადასხვა საკითხისა და თემის კონტექსტში.
თითოეულ ცნებას ახლავს მკვიდრი წარმოდგენები, რომლებიც განსაზღვრავს, კონკრეტულად, რა უნდა იცოდნენ მოსწავლეებმა აღნიშნულ ცნებებთან მიმართებით ანბანის შემდგომი პერიოდიდან მეოთხე კლასის დასრულებამდე.
ეს სამიზნე ცნებები გახლავთ:
- ტექსტი (ტექსტის გაგება/ინტერპრეტირება)
- ფუნქციური სამეტყველო ქმედება (თხრობა, აღწერა, დასაბუთება, შედარება)
- წერითი კომუნიკაცია
- კონკრეტული ჟანრი
რით არის განსაკუთრებული კომპლექსური დავალება?
პასუხი მარტივია: კომპლექსური დავალება ხელს უწყობს სასწავლო პროცესში მასალის სიღრმისეულ გააზრებას და არა საგნობრივი საკითხების ზედაპირულ დასწავლას. ის იქმნება კონკრეტულ (და არა ზოგად) საგნობრივ საკითხთან დაკავშირებით და ორიენტირებულია გრძელვადიან მიზნებზე. საბოლოოდ, მოსწავლე თეორიულ ცოდნას ასახავს ცხოვრებისეულ კონტექსტში და ქმნის კონკრეტულ შემოქმედებით პროდუქტს.
ერთი კომპლექსური დავალების შესრულებას სჭირდება რამდენიმე გაკვეთილი. ერთს მოსდევს მეორე, მესამე და პროცესი გრძელდება სასწავლო წლის დასაწყისიდან დასრულებამდე. აქ საგულისხმოა კიდევ ერთი მნიშვნელოვანი ასპექტი: საწყის ეტაპზე მასწავლებელი სამიზნე ცნებასთან მიმართებით მოსწავლეებში ,,აღვიძებს’’ ყველა მკვიდრ წარმოდგენას, შემდეგ აუჩქარებლად განაგრძობს სხვადასხვა აქტივობის განხორციელებას და ყველა საჭირო ეტაპის გავლით მოსწავლეს საშუალებას აძლევს, დამოუკიდებლად შეძლოს კომპლექსური დავალების შესრულება.
როგორია კომპლექსური დავალების ბარათის სტრუქტურა?
ბარათში ასახულია: საგანი, ძირითადი რესურსი, თემა, კლასი, სამიზნე ცნება, შედეგების ინდექსი, ქვეცნებები/საკითხები, საკვანძო შეკითხვები.
კომპლექსური დავალების პირობის შემდეგ, ,,ბულიტების’’ სახით ჩაშლილია შეფასების კრიტერიუმები, რომელსაც მასწავლებელი აუცილებლად გააცნობს მოსწავლეებს, ხოლო ნამუშევრის წარდგენის შემდეგ, მინირეფლექსიის ფორმით, ერთხელ კიდევ დააფიქრებს, რა ეტაპების გავლით შეასრულეს დავალება, რა მოეწონათ განსაკუთრებით, რისი გაკეთება გაუჭირდათ, რას გააკეთებდნენ, თავიდან რომ იწყებდნენ დავალებაზე მუშაობას.
შესაძლებელია კომპლექსური დავალების შესრულება რამდენიმე სამიზნე ცნების დაწყვილებით. ამ შემთხვევაში, მკაფიოდ უნდა გაიწეროს ყველა ცნების თანმდევი მკვიდრი წარმოდგენები, საკვანძო კითხვები, ქვეცნებები და შეფასების კრიტერიუმები.
| საგანი: ქართული ენა და ლიტერატურა
ძირითადი რესურსი/ტექსტი/: რ.ინანიშვილის ,,ჩიტუნიას ლოცვა” სახელმძღვანელო, მე-2 ნაწილი, გამომცემლობა ,,ტრიასი”, გვ.15″ თემა: სიკეთე შესაძლო დამატებითი თემატიკა: ბუნების სიყვარული; დედობრივი სიყვარულის ძალა კლასი: მე-3 |
| სამიზნე ცნება: ჟანრი (იგავი);
წერითი კომუნიკაცია. |
| შედეგები: I. 13; I. 14; I. 15I 2; I 4; I 7; I 10; I 11 |
| ქვეცნებები/საკითხები: იგავის ჟანრული მახასიათებლები, წერის სტრატეგიები |
| საკვანძო შეკითხვა:
Ø როგორ გამოვიყენო ჟანრული მახასიათებლების ცოდნა? Ø რომელი სტრატეგია დამეხმარება წერის მიზნის მიღწევაში? Ø რა ეხმარება მკითხველს ნაწერის გაგებაში?
|
|
კომპლექსური დავალების პირობა: გაიხსენე მოთხრობა ,,ჩიტუნიას ლოცვა’’, რომელშიც გახარებულმა ჩიტუნიამ გალობით დალოცა კეთილი კაცი და ასე გადაუხადა მადლობა. წარმოიდგინე, რომ ხარ მეიგავე და დაწერე იგავი იმავე პერსონაჟების თანამონაწილეობით. სურვილისამებრ, შეგიძლია დაამატო ახალი პერსონაჟები. ნამუშევარი გააფორმე ილუსტრაციებით. იგავში: Ø გადმოეცი ამბავი თანმიმდევრულად. წარმოაჩინე დასაწყისი, შუა ნაწილი, დასასრული; Ø გამოკვეთე პერსონაჟების ხასიათი, ქმედებები, ურთიერთობები; Ø გამოიყენე იშვიათად ხმარებული, ხატოვანი სიტყვები; Ø ამბის წერა დაასრულე შეგონებით; Ø დაიცავი აბზაცები, გამოიყენე სასვენი ნიშნები.
ნამუშევრის წარდგენის შემდეგ ისაუბრე: Ø როგორ გამოიყენე ჟანრული მახასიათებლების ცოდნა? Ø რა დაგეხმარა წერის მიზნის მიღწევაში? Ø რატომ არის აუცილებელი სტრუქტურის, ენობრივი ნორმებისა და პუნქტუაციის წესების დაცვა. Ø რატომ ფიქრობ, რომ შენ მიერ დაწერილი შეგონება ჭკუას დაარიგებს მკითხველს?
|
|
პრაქტიკული რჩევები, რეკომენდაციები მასწავლებლისათვის დავალების შესრულებამდე მოსწავლეებს შეახსენეთ: Ø სხვადასხვა ჟანრის თხრობითი ტექსტების (მაგ., ზღაპრის, მოთხრობის, იგავის, ლექსის, თქმულების და სხვ.) ჟანრული მახასიათებლები; Ø წერილობითი ტექსტის სტრუქტურა (სათაური, აბზაცი, სტრიქონი, წინადადება), სასვენი ნიშნები; წერის ეტაპები; Ø შესწავლილი იგავები და იმსჯელონ, რატომ მთავრდება ისინი შეგონებით? Ø გაასიტყვებინეთ მწერლის მთავარი სათქმელი, რომელიც მოსწავლეებს შეუძლიათ შეგონებად გამოიყენონ. . |
კომპლექსური დავალების განხორციელების პროცესში ძალიან მნიშვნელოვანია ეტაპებისა და აქტივობების სწორად განსაზღვრა. საორინტაციოდ ასე შეიძლება წარმოვიდგინოთ:
ეტაპი 1. მოსწავლეებისთვის კომპლექსური დავალების პირობის გაცნობა
საკვანძო შეკითხვები: რას მოითხოვს ჩემგან ეს დავალება? რას შევძლებ დამოუკიდებლად? რაში დამჭირდება დახმარება?
ეტაპი 2. კომპლექსურ დავალებაზე მუშაობა.
სამიზნე ცნებასთან/ცნებებთან დაკავშირებული მკვიდრი წარმოდგენების დამუშავება. საკვანძო შეკითხვები: როგორ ვიმუშავო კომპლექსურ დავალებაზე? რა ნაბიჯები გადავდგა? რა ცოდნა-გამოცდილება დამჭირდება თითოეული ნაბიჯისთვის?
ეტაპი 3. კომპლექსური დავალების პრეზენტაცია
საკვანძო შეკითხვები: როგორ უნდა წარმოვადგინო კომპლექსურ დავალებაზე მუშაობის შედეგები ისე, რომ ეს მსმენელებისთვის საინტერესო და გასაგები იყოს?
შენიშვნა: კომპლექსური დავალების შესრულებას, პირობის გაცნობიდან დასრულებამდე, სჭირდება 4-5 დღე, განსაკუთრებულ შემთხვევაში – ორი კვირა.
თითოეული ეტაპისთვის აქტივობები (სამიზნე ცნებების, მკვიდრი წარმოდგენებისა და საგნობრივი საკითხების, შეფასების კრიტერიუმების გათვალისწინებით) იმგვარად უნდა იყოს შერჩეული, რომ ყველა აქტივობის განხორციელების შემდეგ მოსწავლემ დამოუკიდებლად შეძლოს კომპლექსური დავალების შესრულება.
გამოყენებული ლიტერატურა:
მესამე თაობის ეროვნული სასწავლო გეგმა;
ქართული ენა და ლიტერატურა, გზამკვლევი (ანბანის შემდგომი პერიოდიდან IV კლასის ბოლომდე)
