თავისუფლებასა და მონობას შორის

(გიგი თევზაძის წიგნებზე: „ათი წერილი მკითხველს თავისუფლებისა და ჩვენ შესახებ“ და „ათი წერილი მკითხველს მონობისა და ჩვენ შესახებ“)

„ყველა სწავლება, რომელიც შეიძლება ჩვენს სამყაროში შეგვხვდეს,

საბოლოო ჯამში, თავისი არსით, სურვილების იდენტიფიკაციის, მართვის და აღსრულების შესახებ სწავლებაა.“

გიგი თევზაძე

„…ტექნოლოგიების შემოსვლას ახალი სურვილებიც მოჰყვება, რომლებიც ნელ-ნელა დომინანტური ხდება. ამის შემდეგ მალე დგება დრო, როდესაც ტექნოლოგიებით შემოსული სურვილების დიაპაზონი რადიკალურად განსხვავდება მმართველების მიერ წლების წინ დადგენილისგან: შესაბამისად, საზოგადოების ყოველ წევრს უკვე მნიშვნელოვნად განსხვავებული სურვილები აქვს იმისგან, რასაც მმართველობა სთავაზობს. შესაბამისად, საზოგადოების წევრებს, ასევე აქვთ სურვილი, რომ მსგავსი შემოთავაზება არ მიიღონ და რომ სურვილების შემოთავაზება მათ საზოაგდოებაში გამრავალფეროვანდეს.“

გიგი თევზაძე

ჩვენ ძალიან ხშირად ვმოძრაობთ, ვმოქმედებთ, ვესწრაფვით რაღაცას და ხშირად არ ვიცით, საით მივდივართ. ეს შეიძლება ითქვას კონკრეტულ ადამიანზეც, ადამიანთა ჯგუფზე, პოლიტიკურ პარტიებზე, ქვეყანაზე და სხვა. შესაძლოა, წლების „მოძრაობის“ შემდეგ აღმოვაჩინოთ, რომ ეს ყველაფერი ცრუმოძრაობა და, უბრალოდ, ვირთხების რბოლაში მონაწილეობა იყო… რომ არსაითაც არ წავსულვართ და რომ ერთ ადგილს ვტკეპნიდით, ზუსტად ისე, როგორც სიმულაციურ სარბენ ბილიკზე სირბილი არ არის სვლა რაიმესკენ; რა თქმა უნდა, ამ ბილიკზეც იღლები, უმატებ ან უკლებ სიჩქარეს, მაგრამ არსაით არ მიდიხარ.

თანამედროვე განათლების სისტემა სიმულაციურ ბილიკზე სირბილს მაგონებს; ერთხელ გიგი თევზაძეს ჰკითხა ჟურნალისტმა: საით მიდის განათლების სისტემაო და მახსოვს, უპასუხა: არსაითაც არ მიდის, საითმე რომ წახვიდე, ორიენტირი უნდა გქონდეს, თანამედროვე განათლების სისტემას კი არავითარი ორიენტირი არა აქვსო – დაახლოებით ასე უპასუხა.

გიგი თევზაძის ეს პასუხი ახლა იმიტომ გამახსენდა, რომ  მინდა გესაუბროთ მის ორ წიგნზე, რომლებიც, ვფიქრობ, არის უნიკალური რესურსი მასწავლებლებისთვის, დააფიქრონ მოსწავლეები თავისუფლებასა და მონობაზე; სწორედ იმიტომ, რომ ჩვენი ცხოვრებაც არ იყოს სიმულაციურ ბილიკზე სირბილი. თანამედროვე სკოლამ უნდა გააცნობიეროს, რომ უბრალოდ ფაქტებისა და მოვლენების დასწავლა და თუნდაც, გარკვეული უნარების შეძენა – არაფერია, თუ არ იცი, საით მიდიხარ.

უფრო ფილოსოფიურად თუ მივუდგებით საკითხს, შეგვიძლია ვაღიაროთ, რომ  ჩვენი შინაგანი (შესაბამისად, გარეგანი) სვლა არის ორი ძირითადი (და მათ შორის გარდამავალი) მიმართულებით. ჩვენ ვმოძრაობთ ან თავისუფლებისკენ და ან – მონობისკენ (როგორც თითოეული ადამიანი, ასევე – მთელი ერი);

შემდეგი კითხვაა: რა არის თავისუფლება და რა არის მონობა? აი, სწორედ ამ ფუნდამენტური კონცეპტების გააზრება-გაცნობიერებაში დაგეხმარებათ გიგი თევზაძის წიგნები, რომლებიც თავისუფლედ შეგიძლიათ ელექტრონული სახით მოიპოვეოთ ამ ლინკზე: https://www.criticallog.org/blank

ლექსიკონებში ამოკითხული განმარტებები ასეთ დროს ვერაფერს აგიხსნით, დაგეხმარებათ მხოლოდ თქვენივე რეფლექსია ამ საკითხებზე, რომ აღმოაჩინოთ თქვენი მოძრაობის წერტილი გრაფიკზე – თავისუფლებასა და მონობას შორის, ანუ მოვახდინოთ ჩვენი მოძრაობის იდენტიფიკაცია. დიახ, ეს მთელი ცხოვრების საფიქრალია და ეს ფიქრი სწორედაც რომ სკოლიდან უნდა დაიწყოს, რომ მერე მიადევნოთ თვალი, საით გადაადგილდებით, ან გზიდან ხომ არ გადაუხვიეთ…

ფიზიოლოგიის დონეზე განხილული თავისუფლება და მონობა და მისი გააზრება, ძალიან ბევრ საკუთარ ქცევასაც აგვახსნევინებს და შესაძლოა, აღმოვაჩინოთ, რომ ჩვენ რომ გვეგონა, ერთგულები და სანიმუშოები ვიყავით, თურემ ვყოფილვართ „მონები“. „მონობა“ ამ შემთხვევაში მეტაფორაა და მაინცდამაინც იმას არ გულისხმობს, რასაც ტრადიციულად აღნიშნავს. ძალიან ხშირად ჩვენივე ნებით ვხდებით მონები და საძიებელი სწორედ ისაა, ვიპოვოთ პასუხი კითხვაზე: რატომ?

თუ განათლების სისტემამ არ გვასწავლა, რომ გავარჩიოთ ერთმანეთისაგან თავისუფლება და მონობა, სხვა ამას ვერ შეძლებს! შესაბამისად, საზოგადოება, რომელიც ხელს უწყობს ადამიანების სურვილების იდენტიფიკაციას და განხორციელებას, არის თავისუფლების მოძრაობაში და პირიქით… და თქვენ როგორ ფიქრობთ ახლა, რომელ ნაკადში ვართ?

„ჩვენი გარემო, რომელშიც ჩვენ დაბადაბისთანავე ვხვდებით, გვასწავლის, როგორ უნდა მივაღწიოთ სურვილების აღსრულებას. ასევე, როგორც უნდა მოვახდინოთ ჩვენი სურვილების იდენტიფიკაცია – გავარკვიოთ, რა და როგორ გვინდა. ზოგი საზოგადოება/თემი ამ გზაზე წარმატებულია, ზოგი – არა. ეს სწავლება აუცილებელია, წინააღმდეგ შემთხვევაში, ჩვენ დავიზიანებთ საკუთარ თავს და დავაზიანებთ სხვებს.“ (გიგი თევზაძე, ათი წერილი მონობისა და ჩვენ შესახებ“, გვ. 9)

გიგი თევზაძის აღწერით, ამ შინაარსის განხორციელებას შესაბამისი სტრუქტურებით უნდა ახდენდეს სახელმწიფო და, პირველ რიგში, რაც უნდა გააკეთოს სახელმწიფომ, ეს არის საგანმანათლებლო დაწესებულებების განსახელმწიფოებრიობა. გარკვეულ ბერკეტებს სახლემწიფო ამ შემთხვევაშიც ინარჩუნებს, რა თქმა უნდა, მაგრამ არა იმდენს და ისე, როგორც დღეს. ეს კი საჭიროა იმისათვის, რომ საზოგადოებაში ადამიანებმა რაც შეიძლება მრავალფეროვანი სურვილების იდენტიფიკაცია მოახდინონ და ისწავლონ მისი შესრულება, სხვაგვარად, ვერც ადამიანი იქნება რეალიზებული და ბედნიერი.

„ნებისმიერ ადამიანს უნდა ჰქონდეს უფლება, ასწავლოს საკუთარი შეხედულებების მიხედვით (ცხადია, იმ საერთო შეთანხმებების გათვალისწინებით, რომლის შესახებაც წინა წერილებში ვილაპარაკეთ) და ყველა ადამიანს უნდა მიეცეს უფლება, აირჩიოს რომელიმე სწავლება.“ (გ.თ.)

მრავალფეროვანი შეთავაზება ინდივიდუალური ადამიანების ინტერესებზე მორგებული სისტემაა, შესაბამისად, განვითარება და შემოქმედებითობა სოწრედ ამ მიდგომით განხორციელდება;

ამ ტიპის სწავლების გამოცდილების დანერგვა ჯერ კიდევ ილიას უნივერსიტეტში დაიწყო გიგი თევზაძემ რექტორობის პერიოდში. ეს მიდგომა აისახა სილაბუსებზე და სწავლების ფორმებზე. პროფესორი ვალდებული იყო, ყოველწლიურად ახალი კურსები შეეთავაზებინა სტუდენტებისთვის, ისეთი თემები, რომელთა კვლევაზე მუშაობდნენ  თავად პროფესორები; ეს აუცილებელი იყო იმისთვის, რომ პროფესორისთვისაც საინტერესო და სახალისო ყოფილიყო სწავლება, ამავე დროს მას ჰქონდა საშუალება, ამ კვლევაში სტუდენტებიც ჩაერთო… აი, ამას ნიშნავდა „სწავლება კვლევით“ და კიდევ: არავითარი რაოდენობით განსაზღვრული ჯგუფები არ არსებობდა, 2-3 სტუდენტი თუ აირჩევდა რომელიმე კურსს, პროფესორი ჩვეულებრივად მუშაობდა ამ მცირე ჯგუფთანაც; ამ დამოკიდებულებამ სასწავლო პროცესი მართლაც შემოქმედებითი და საინტერესო გახადა, ამიტომ ვფიქრობ, რომ ეს ფორმატი იყო წარმატებული და თუ გვინდა, პროგრესული განათლება, ის მაქსიმალურად უნდა მოვარგოთ სტუდენტების სურვილებს და ამ სურვილების ასრულებას (ამ შემთხვევაში, სწავლების გზით).

წარმოიდგინეთ, რამდენად მრავალფეროვანი გახდება ადამიანების შემოქმედებითობა, რამდენად განსხვავებული და საინტერესო იდეები დაიბადება ასეთი სწავლების შედეგად. განსხვავებულ თემებზე ფიქრი ჯაჭვურად ახალ იდეებს წარმოქმნის სინერგიის საფუძველზე და ეს პროცესი შეუქცევადი გახდება, სწორედ ასე შეგვიძლია ვიმოძრაოთ თავისუფალი საზოგადოებისკენ, რომელშიც ადამიანები ერთმანეთს ეხმარებიან მიზნების მიღწევაში, სურვილების ასრულებაში.

ბუნებრივია,  მანამდე უნდა შეგვეძლოს გავარჩიოთ ჩვენი და სხვისი სურვილები ერთმანეთისაგან. ხშირად ხომ ისე ხდება, რომ დაბადებიდან თავსმოხვეული სურვილები ჩვენი საკუთარი გვგონია… მერე ვიქცევით ისე, როგორ ერეკლე დეისაძის სიმღერაში: „რაც მამას უნდა…!“

ჰო და, დროა, სიმულაციური სარბენი ბილიკიდან გადავიდეთ ნამდვილ ცხოვრებაში!