ბავშვთა უფლებებით მსოფლიო 1923 წელს დაინტერესდა. არასამთავრობო ორგანიზაცია „გადავარჩინოთ ბავშვების საერთაშორისო კავშირმა“ ბავშვთა უფლებების შესახებ ხუთი მუხლისგან შემდგარი ჟენევის დეკლარაცია შექმნა, რომელიც 1924 წელს „ერთა ლიგის“ მეხუთე ასამბლეამ დაამტკიცა. 1948 წელს მიღებულ იქნა უფრო ვრცელი ვერსია, 1959 წელს კი – ახალი დეკლარაცია. 1989 წლის 20 ნოემბერს გაეროს გენერალური ასამბლეის მიერ მიღებულ იქნა ბავშვის უფლებათა კონვენცია, რომელსაც საქართველო 1994 წელს შეუერთდა. იგი ერთ-ერთი ყველაზე ფართოდ გავრცელებული იურიდიული დოკუმენტია ადამიანის უფლებების ხელშეკრულებათა შორის.
ვინაიდან კონვენციის რატიფიცირება საქართველომაც მოახდინა, თავისთავად აიღო ვალდებულება – დაეცვა ბავშვის უფლებები და შიდა საკანონმდებლო სივრცე შესაბამისობაში მოეყვანა კონვენციასთან. საქართველოში ბავშვის უფლებები სხვადასხვა საკანონმდებლო აქტით იყო რეგულირებული (მაგალითად, ბავშვთა უფლებებს მოიცავს საქართველოს სამოქალაქო კოდექსის 1197-1211 მუხლები) და არ არსებობდა ერთიანი ნორმატიული აქტი.
პირველი სექტემბრიდან ძალაში შედის ბავშვის უფლებათა კოდექსი, რომელიც მიღებულ იქნა საქართველოს პარლამენტის მიერ 2019 წლის 20 სექტემბერს და შესაბამისობაშია ბავშვის უფლებათა კონვენციასთან. ვფიქრობ, აუცილებლად უნდა გავეცნოთ ამ უკანასკნელს და ვიცოდეთ, როგორ ან რა საშუალებით უნდა დავიცვათ ბავშვთა უფლებები.
ჩვენი ჟურნალის მკითხველი სასკოლო საზოგადოებაა, საინტერესო იქნება ერთად გავეცნოთ კოდექსის იმ თავს, რომელიც უშუალოდ უკავშირდება ბავშვის უფლებას განათლებაზე.
კოდექსში ბავშვის მიერ განათლების მიღების უფლებას არეგულირებს V თავი. სახელმწიფო იღებს პასუხისმგებლობას, მიაწოდოს ბავშვს ხარისხიანი უფასო განათლება. ამავდროულად, ეკისრება ვალდებულება, უზრუნველყოს სკოლის მიღმა დარჩენილი ბავშვების სკოლაში მიყვანა. მნიშვნელოვანია, რომ 36-ე მუხლში, სადაც საუბარია განათლების მიზნებზე, ჩნდება ტერმინი – არაფორმალური განათლება. ასევე, ყურადღება ექცევა განათლების ინკლუზიური სისტემის მხარდაჭერის პროგრამას, სადაც საუბარია, როგორც სასკოლო ინფრაქსტრუქტურის გაუმჯობესებაზე, ასევე ადამიანური რესურსის პროფესიული განვითარების ეროვნული სისტემის შექმნაზე და ა.შ.
კოდექსის 38-ე მუხლი კრძალავს განათლების სისტემაში ბავშვის მიმართ ძალადობის ყველა ფორმას. საგანმანათლებლო დაწესებულებებს ევალებათ, შეიმუშაონ ისეთი დისციპლინური პასუხისმგებლობის ფორმა, რომელიც არ შეიცავს ძალადობის ნიშნებს. ამავე მუხლის მიხედვით, განათლების მიმწოდებელ დაწესებულებს ევალებათ, შეიმუშაონ და დანერგონ ბავშვის მიმართ და ბავშვებს შორის ძალადობის, მათ შორის, ბავშვთა შორის ჩაგვრის, პრევენციისა და შესაბამის ფაქტებზე სათანადო რეაგირების პროგრამები და მექანიზმი.
აღსანიშნავია, რომ საგანმანათლებლო დაწესებულებებს ევალებათ, შექმნან გასაჩივრების მექანიზმები, რათა ბავშვებმა შეძლონ საკუთარი უფლებების დაცვა ადრეული ასაკიდანვე.
კოდექსის სხვა თავებიც გვთავაზობს სიახლეებს. შემოდის მედიაციისა და მედიატორის ცნებები კანონთან კონფლიქტში მყოფ ბავშვებთან მიმართებით. აღნიშნული ნოვაცია ბავშვებს არიდებს საპატიმრო სასჯელს და შესაბამისად – ნასამართლეობას.
მალე დაიწყება 2020-2021 სასწავლო წელი. კოლეგებს, სკოლებს ვურჩევდი, რომ სასწავლო წლის დასაწყისშივე გაეცნონ ბავშვის უფლებათა კოდექსს და შემდგომში ერთი გაკვეთილი დაუთმონ მის განხილვას ბავშვებთან ერთად. სკოლა განსაკუთრებით დიდ როლს თამაშობს გარკვეული საკითხების გააზრებაში. ბოლოდროინდელ შემთხვევებს თუ გავიხსენებთ (ბავშვზე ძალადობის შემთხვევებს), მნიშვნელოვანია, ბავშვმა იცოდეს, რომ ძალადობისგან იცავს კანონი და შეუძლია მიმართოს შესაბამის ორგანოებს მოძალადეებისგან თავდაცვის მიზნით. სკოლა კი უნდა დაეხმაროს ბავშვს საკუთარი უფლებების გააზრებასა და დაცვაში.
