ბავშვებთან ერთად დასვენებისას ყოველთვის უნდა გვქონდეს შემონახული რამდენიმე იდეა მათ გასართობად, თუმცა ჩვენ შეგვიძლია არა მხოლოდ შევახსენოთ ამა თუ იმ თამაშის შესახებ, არამედ მათი შექმნის ისტორიაც ვუამბოთ.
ფრისბი (მფრინავი დისკი)
დისკის სროლა მიუხედავად იმისა, რომ ძალიან მარტივ გასართობს ჰგავს, სპორტის ოლიმპიურ სახეობადაც კი არის აღიარებული. არსებობს ფრისბის საერთაშორისო ფედერაცია. ფრისბის ტურნირები რამდენიმე დივიზიონში იმართება. ეს თამაში დიდი სიამოვნებაა გაშლილ სივრცესა და უქარო ამინდში.
ფრისბი და ტერმინი „მფრინავი თეფში“ მჭიდროდ უკავშირდება ერთმანეთს. უილიამ რასელ ფრისბი 1871 წლიდან ფლობდა საცხობებს Frisbie Pie Company ბრიჯპორტში. საცხობი ფორმები, რომლებსაც ყველაზე ხშირად იყენებდნენ, მრგვალი იყო, შეკეცილი კიდეებით. ლანჩის შემდეგ იელის სტუდენტები მშვენივრად ერთობოდნენ ამ ფორმების ჰაერში სროლით.
1947 წელს ამერიკელმა მფრინავმა კენეტ არნოლდმა ადგილობრივ პრესას განუცხადა, რომ კასკადის მთებში თვალი მოკრა მფრინავი თეფშისმაგვარ ობიექტებს, რომლებიც ხსენებული საცხობის ფორმებს ჰგავდა. ტერმინი „მფრინავი თეფში“ ახალმა ამბებმა აიტაცეს, ორმა ამერიკელმა მფრინავმა კი – ვალტერ მორისონსმა და უორენ ფრანცონმა – გადაწყვიტა სათამაშო ფრისბი ეწარმოებინა.
იდეა, რომ დისკს ყოველგვარი მავთულის გარეშე შეეძლო ფრენა, მართლაც საინტერესო იყო და ამიტომ მარკეტინგულმა ნაბიჯმაც არ დააყოვნა – „მფრინავ თეფშებს“ უფასოდ არიგებდნენ, მაგრამ უხილავ მავთულს, რომელიც ვითომ დისკს ფრენის შესაძლებლობას აძლევდა, ერთ დოლარად ჰყიდდნენ. 1958 წელს ვალტერ მორისონმა, კომპანიის იმ დროისთვის ერთადერთმა პარტნიორმა დისკი დააპატენტა. 1975 წელს კი ფრისბის პირველი ტურნირიც გაიმართა.
ფრისბის თამაშის დროს ერთი მოთამაშე დისკს მეორეს ესვრის, მან კი უნდა დაიჭიროს. თუმცა, შეგიძლიათ თამაშს პროფესიონალური ელფერი მისცეთ. მაგალითად, ამ თამაშის ერთ-ერთი სახეობა ალტიმატია. თამაშს შვიდ-შვიდი სპორტსმენისგან შემდგარი გუნდები თამაშობენ. მატჩისთვის საჭიროა მინდორი, რომლის სიგრძე 64 მეტრი და სიგანე 37 მეტრი იქნება. ამას ემატება 18×36 მეტრი ზომის ორი სამეტოქო ზონა. ანგარიში იცვლება მაშინ, როდესაც მოთამაშე დისკს მეტოქის ზონაში დაიჭერს. არ შეიძლება მინდორზე დისკით ხელში სირბილი – ის უნდა გადაეცეს მხოლოდ სროლის მეშვეობით. მოთამაშეს, რომელსაც ფრისბი უჭირავს, მხოლოდ ათი წამი აქვს მის გადასაცემად. დამცველს უფლება აქვს ჩაჭრას გადაცემა. ამასთან, გამორიცხულია ნებისმიერი ფიზიკური კონტაქტი. ფრისბის თამაში ეკიპირებას არ საჭიროებს, მაგრამ თამაშის დროს აკრძალულია სამკაულების, სააათის ტარება, რომლებმაც შეიძლება მეტოქე დააზიანოს.
ტვისტერი
ტვისტერი სახალისო თამაშია. ისრის დატრიალების შემდეგ მოთამაშემ გარკვეული ფერის წრეზე ფეხი ან ხელი უნდა დადოს, რაც საკმაოდ მოუხერხებელია, ითხოვს აკრობატულ მანერებს და ამიტომ სასაცილოც კია.
ეს თამაში 1966 წელს ჩარლზ ფოულიმ და ნეილ რებენსმა მოიგონეს. პირველი მინესოტის შტატში მდებარე Lakeside Toys-ის ქარხანაში მუშაობდა, სადაც ათეულობით გასართობი იწარმოებოდა. ერთ-ერთი მათგანი ტვისტერიც გახლდათ. მან პოპულარობა იმავე წელს მოიპოვა, როდესაც ჟურნალისტმა ჯონი კარსონმა და მსახიობმა ევა გაბორმა ის The Tonight Show-ის ეთერში ითამაშეს. გაბორი ლამაზი და უკომპლექსო ქალი იყო და თამაშსაც იოლად დასთანხმდა. ასე შედგა ამ თამაშის პრეზენტაცია.
საბოლოოდ, თამაში ჩარლზ ფოულიმ ნეილ რებენსთან ერთად დააპატენტა. მალევე ის სათამაშოების დიდ კომპანიას – Hasbro-ს – მიჰყიდეს.
რეზინობანა
თუ ფიქრობთ, რომ რეზინობანა საბჭოთა თამაშია – ცდებით. სინამდვილეში, არსებული ვერსიით, ის VII საუკუნის ჩინეთში წარმოიშვა. რეზინობანამ საბჭოთა კავშირამდე 1970-იან წლებში მიაღწია, როდესაც ჩეხმა პიონერებმა ბანაკ „არტეკში“ დაისვენეს. რეზინობანას „ჩეხურსახტუნაოსაც“ უწოდებდნენ.
თანამედროვე ბავშვები ამ თამაშს ნაკლებად წყალობენ. მისი წესები დიდად არ ტრანსფორმირებულა. ორი ან მეტი მოთამაშე ერთმანეთთან საკმაოდ ახლოს დგება და რეზინს საკუთარი სხეულით ჭიმავს. ერთ-ერთი მოთამაშე მეწყვილესთან ერთად, ანდა ცალკე სხვადასხვა დონეზე ხტუნავს. რეზინი ჯერ ტერფების დონეზე იჭიმება, შემდეგ მუხლზე, ბარძაყზე, გულმკერდზე, კისერზე. ბოლო პოზიცია ყურის დონეზეა, რაც ხტუნვას ძალიან ართულებს.
კრიკეტი
ცნობილია, რომ 1301 წელს ინგლისის მომავალმა მეფე ედუარდ II-მ „კრიეჯი“ ითამაშა, რომელიც კრიკეტის ადრინდელ ფორმად მიიჩნევა. ოფიციალურად თამაში დოკუმენტებში მხოლოდ 1598 წელს ჩნდება. ერთ-ერთ სასამართლო სხდომაზე, კორონერი ამბობს, რომ ის კრიკეტს თამაშობდა. იმ დროს თამაში იწერებოდა როგორც კრეკეტი, ინგლისური creckett-დან გამომდინარე.
XVII საუკუნის დასაწყისში ითვლებოდა, რომ კრიკეტი საბავშვო თამაში იყო, მაგრამ საუკუნის ბოლოს მისი სტატუსი გაიზარდა. ზრდასრული ადამიანები შეუდგნენ შეჯიბრებების ორგანიზებას, ფსონების დადებას და მასშტაბური ღონისძიებების დაგეგმვას. 1660 წელს გამოჩნდნენ პირველი პროფესიონალი მოთამაშეები. XVIII საუკუნეში კრიკეტი აღიარეს, როგორც სპორტის ერთ-ერთი ეროვნული სახეობა ინგლისში. მას შემდეგ თამაშის წესები გარკვეულწილად შეიცვალა, მაგრამ მან მაინც შეინარჩუნა თავისი არსი და პოპულარობა.
ორ გუნდს შორის კრიკეტი ჩოგნითა და ბურთით ითამაშება. სათამაშოდ საჭიროა ბალახიანი მინდორი, რომლის გულში მართკუთედის ფორმის მიწის 20-მეტრიანი მოედანია, სიგანით 3 მეტრი. გუნდები მორიგეობით ისვრიან ბურთს და თამაშობენ მოედანზე. კრიკეტის ჯოხის ბურთზე დარტყმით ცდილობენ, მოაგროვონ ქულების მაქსიმალური რაოდენობა ან ხელი შეუშალონ მოწინააღმდეგეებს ქულების დაგროვებაში. დღეს კრიკეტის სათამაშოდ ყველაზე წარმატებული მხარედ ავსტრალია მიიჩნევა.
თუ თამაშს ბავშვებთან ერთად აპირებთ, გირჩევთ, წესებში გასარკვევად უყუროთ ვიდეო-გაკვეთილებს.
კლასობანა
ერთ-ერთი ვერსიით, კლასობანა რომის იმპერიის ხანიდან მოდის: გათხრების დროს აღმოაჩინეს ანტიკური ხანის ნახაზებიანი მოედანი. კიდევ ერთი ვერსიით, თამაში შუა საუკუნეებში ევროპაში გამოიგონეს. XIX საუკუნეში ამერიკის შეერთებულ შტატებსა და დანიაში ის მხოლოდ ბიჭურ თამაშად მიიჩნეოდა, მაგრამ დროთა განმავლობაში ეს შიცვალა და თამაში გოგონებმაც აიტაცეს. მათ ბიჭებისგან განსხვავებული წესები ჰქონდათ. XX საუკუნეში კი ბიჭებისთვის კლასიკობანას თამაში სამარცხვინო გახდა.
სხვათა შორის, რუსეთში ამ თამაშმა XIX საუკუნეში კავკასიიდან შეაღწია. თამაში მაშინაც ბიჭებში მეტად იყო პოპულარული. ეთნოგრაფიული კვლევის თანახმად, გოგონები თამაშში აქ XX საუკუნის დასაწყისში ჩაებნენ.
თამაშის წესები უმარტივესია. ახალი წესების გამოგონება გზადაგზაც შეიძლება, მაგრამ თავდაპირველად მოედანზე ცარცით ათი თანაბარი კვადრატი აუცილებლად უნდა დაიხატოს. თითოეული იმ ზომის უნდა იყოს, რომ ერთ მონაწილეს მასში მშვიდად დადგომა შეეძლოს. უჯრები ინომრება, მოთამაშეები რიგში დგებიან და ცალ ფეხზე ხტიან. კლასიკურ სათამაშო ვერსიაში გამოიყენება ბრტყელი ქვა, რომელიც დანომრილი უჯრიდან უჯრაში ფეხის დარტყმით უნდა გადააგორო.
წრეში ბურთი
ეს თამაში ავითარებს სისხარტეს, მოქნილობას, სწრაფ აზროვნებას, მაგრამ მისი ისტორია უცნობია. თამაში ძალიან პოპულარული იყო როგორც საბჭოთა პერიოდში, ისე მას შემდეგაც.
თამაშის წესები ასეთია: ორი ან მეტი მოთამაშე დგას ერთმანეთის პირისპირ. ერთ-ერთს უჭირავს ბურთი, რომელსაც ესვრის შუაში მდგომ ერთ ან რამდენიმე მოთამაშეს. შუაში მდგომმა კი ბურთი უნდა აიცილოს. ვისაც ბურთი მოხვდება, თამაშს ტოვებს. დარჩენილ შუაში მდგომ მოთამაშეებს „გავარდნილი“ მეგობრის გადარჩენა და თამაშში დაბრუნება შეუძლიათ, თუ მოწინააღმდეგის ნასროლ ბურთს მიწაზე დაურტყმელად დაიჭერენ. როდესაც ერთი მოთამაშე ცენტრში რჩება, მან ბურთი ათჯერ მაინც უნდა აიცილოს. თუ ყველა ნასროლის აცილება შეძლო, თამაშში მეგობრების დაბრუნება შეუძლია.
