ხუთშაბათი, მარტი 28, 2024
28 მარტი, ხუთშაბათი, 2024

 მედიაწიგნიერება – ქართული ენისა და ლიტერატურის გაკვეთილზე

დღესდღეობით ეროვნული სასწავლო გეგმით გათვალისწინებული საგნების სწავლებისას  სპეციფიკური კომპეტენციების განვითარების პარალელურად მნიშვნელოვანია იმ ძირითადი ცოდნისა და უნარების გააქტიურება, რომლებიც პრიორიტეტულ გამჭოლ კომპეტენციებად მოიაზრება. გამჭოლი კომპეტენციების ფლობა აუცილებელი გახდა პიროვნული სრულყოფის, თვითრეალიზებისა და საზოგადოებაში საკუთარი ადგილის დამკვიდრებისათვის. ამ თვალსაზრისით ძალიან აქტუალური და მნიშვნელოვანია მედია, რომელიც თანამედროვე მსოფლიოში ყველაზე ძლიერ კულტურულ იარაღად იქცა.  აუცილებელია, რომ მოსწავლეს ჰქონდეს როგორც ტრადიციული, ისე მულტიმედია ტექსტების სიღრმისეული გააზრების, ინტერპრეტირებისა და მრავალმხრივი დამუშავების უნარ-ჩვევები.  მოსწავლემ უნდა შეძლოს მედიასამყაროში გზის გაკვლევა, ინფორმაციის გაფილტვრა, კრიტიკული შეფასება და სწორი არჩევნის გაკეთება (ეროვნული სასწავლო გეგმა 2011-16, Vlll. მ. 48).

კომპიუტერული ცივილიზაციის ეპოქაში განსაკუთრებით მნიშვნელოვანი გახდა ისეთი კომპეტენციები, რომლებსაც კომპიუტერი ვერ ჩაანაცვლებს. ამ მხრივ გამორჩეულია შემოქმედებითი და კრიტიკული აზროვნება, რომელიც  განმანათლებლების წინაშე დღის წესრიგში ამ უნარების განვითარებას აყენებს. თანამედროვე სამყაროში არ არის საკმარისი ინფორმაციის მიღება და გადაცემა, მაშინ, როცა ინფორმაციული ნაკადი მუდმივად ზრდადია, კრიტიკული აზროვნება კი განაპირობებს სწორი გადაწყვეტილების მიღებას და გვეხმარება,  ვიყოთ დამოუკიდებლები (გორგოძე და სხვები 2013,9). საგულისხმოა ისიც, რომ მედიაწიგნიერება, როგორც კულტურულ-საზოგადოებრივ ცხოვრებაში მონაწილეობის უნარი, შეიძლება განვიხილოთ მნიშვნელოვან სამოქალაქო კომპეტენციად, რადგან მოქალაქეობა მჭიდროდ უკავშირდება საზოგადოებრივ ცხოვრებას (Kellner end Share 2007:3). მედიაწიგნიერება მნიშვნელოვანი კომპეტენციაა გლობალური მოქალაქეობის  თვალსაზრისითაც (Uusitalo 2010,71). კალიფორნიის მომავლის ინსტიტუტმა (IFTF) 21-ე საუკუნეში წარმატების მისაღწევად აუცილებელ ათ ყველაზე მნიშვნელოვან უნარს შორის მედიაწიგნიერება დაასახელა (გორგოძე2013,9), რაც გულისხმობს, რომ შესაბამისი კომპეტენციების განვითარება თანამედროვე განათლების მნიშვნელოვანი გამოწვევაა.

ამრიგად, ქართულ ზოგადსაგანმანათლებლო სფეროში მედიაწიგნიერების საგნობრივ კურიკულუმთან ინტეგრაცია  მოითხოვს გარკვეული ცოდნის, უნარებისა და დამოკიდებულებების ჩამოყალიბებას, რათა შესაძლებელი გახდეს სასწავლო და მედიაწიგნიერების მიზნების  ერთობლივი ეფექტური მიღწევა. შესაბამისად, ძალიან მნიშვნელოვანია პედაგოგებს შორის ამ მხრივ არსებული  გამოცდილების გაზიარება, პრაქტიკული  მუშაობისას გატარებული აქტივობების გაცნობა.

აღნიშნულ სტატიაში  მოგითხრობთ, როგორ შეიძლება დავგეგმოთ ქართული ენისა და ლიტერატურის  გაკვეთილი ისე, რომ თითოეული აქტივობა მიემართებოდეს მედიაკომპეტენციების მხრივ მოსწავლეთა შინაგანი ძალების გააქტიურებას და ამავე დროს ხელს უწყობდეს  კურიკულუმით განსაზღვრული სხვა თემატური მიზნების მიღწევას.

მაგალითად, მედიაწიგნიერების გაკვეთილისათვის შევარჩიე ერთ-ერთი მიმდინარე თემა (სიბრძნე-სიცილისა) მე-9 კლასის სასწავლო პროგრამიდან. კერძოდ, რევაზ ჭეიშვილის „ნობელი“ არაერთ პრობლემაზე ორიენტირებული ტექსტია, რომელშიც მკვეთრად ვლინდება ავტორის მიერ სინამდვილის რეპრეზენტაციის ფორმები და აუდიტორიასთან ურთიერთობის ხერხები.  გაკვეთილი დაიგეგმა და წარიმართა, ე.წ. მედიაგზავნილების გასაანალიზებლად შემუშავებული შეკითხვების მიხედვით, ხოლო გაკვეთილის შეფასებისა და ეფექტურობის განსასაზღვრად, დაგეგმვისას ცალკე გამოიყო მედიაწიგნიერების მიზანი:

მოსწავლეს განუვითარდეს მხატვრული ტექსტის, როგორც მედიარესურსის, მნიშვნელოვანი გზავნილებისა და ამოცნობის უნარი;

შეძლოს მედიატექსტის ჟანრული თავისებურების ეფექტის განსაზღვრა და შეფასება; იმსჯელოს ავტორის მიერ სინამდვილის რეპრეზენტაცაზე, დაადგინოს მედიატექსტის მიზნობრივი აუდიტორია;

გამოკვეთოს პრობლემა და მოცემული ინფორმაცია გაიაზროს სხვადასხვა პერსპექტივიდან.

გაკვეთილზე გამოყენებული იყო,  ე.წ. ტექსტის  დეკოდირება, ჯგუფური მუშაობა და  ნაშრომის პრეზენტაცია.  თითოეულმა ჯგუფმა აღნიშნული ტექსტი დაამუშავა სპეციალურად შემუშავებული შეკითხვების მიხედვით:

 ტექსტის ავტორი და სამიზნე აუდიტორია (ჯგუფი 1-ლი)

ისაუბრეთ ავტორზე მის მიერ შექმნილი მედიატექსტიდან გამომდინარე. ახსენით, რატომ შეიქმნა მსგავსი შინაარსის ტექსტი და რამდენიმე მტკიცებულებაზე დაყრდნობით გამოთქვით ვარაუდი.

განსაზღვრეთ სამიზნე აუდიტორია, ვინ შეიძლება ისარგებლოს ამ ტექსტით, გამოთქვით მოსაზრება, რა მხრივ შეიძლება ისარგებლოთ თქვენ.

შეაფასეთ ტექსტის/ მედიაგზავნილის ემოციური გავლენა, როგორც მიმღებმა აუდიტორიამ.

ტექსტი, როგორც  ინფორმაციული  გზავნილი,   მისი  მნიშვნელობა (ჯგუფი 2)

დააკვირდით და იმსჯელეთ, რის შესახებ არის ტექსტი/გზავნილი, რა ჩანს და რა იგულისხმება; რომელი ინფორმაციაა ყველაზე მნიშვნელოვანი, ნაკლებად მნიშვნელოვანი და ყველაზე უმნიშვნელო.

როგორი ხედვა (კონკრეტული საკითხების ავტორისეული გააზრება) და ღირებულებები ჩანს ტექსტში? შეაფასეთ,  რამდენად სრულყოფილია ინფორმაცია? დაასაბუთეთ არგუმენტებით.

შეაფასეთ მწერლის შემოქმედებითი ეფექტი სხვადასხვა მახასიათებელზე დაყრდნობით.

ყველაზე  ეფექტური  გზავნილები (ჯგუფი 3)

დაფიქრდით, დააკვირდით და ამოიცანით ტექსტში არსებული ყველაზე ეფექტური გზავნილები.

გამოთქვით ვარაუდი მიზნისა და  აუდიტორიაზე  გზავნილის  გავლენისათვის გამოყენებული  საშუალებების  შესახებ. იმუშავეთ შემდეგი სქემით:

გზავნილი: —————-   მიზანი:  —————–   საშუალება: ———————————–

გამოხატვა და სინამდვილე  (ჯგუფი 4)

დააკვირდით და გამოთქვით მოსაზრება, რამდენად  სანდოა მსგავსი ტიპის  ტექსტში  მოცემული  ინფორმაცია. ახსენით, ფაქტია თუ მოსაზრება?

როგორ ფიქრობთ,  რა არის ავტორის დასაყრდენი ან  შთაგონების  წყარო, პირადი მოსაზრება თუ სხვა რამ?

მოსალოდნელია  თუ არა  ინდივიდების  მიერ ტექსტის განსხვავებულად აღქმა?

შეაფასეთ, როგორია თქვენი ინტერპრეტაცია, განსხვავებული თუ მსგავსი?

ჯგუფური მუშაობის შემდეგ მოსწავლეებმა შეაფასეს საკუთარი ნაშრომები და იმსჯელეს იმ ძალისხმევასა და უნარებზე, რომლებიც  მუშაობისას დასჭირდათ.

მნიშვნელოვანია, რომ საშინაო დავალება ასევე მედიაწიგნიერების კომპეტენციების  განვითარებაზე იყოს ორიენტირებული. ამ შემთხვევაში მოსწავლეებმა დაწერეს დავალება, რომელზე მუშაობაც გარკვეულწილად სახალისო და ამავდროულად საინტერესო, არჩევანი კი თავისუფალი იყო. მოსწავლეებმა მოამზადეს რეპორტაჟები/სტატიები თემაზე – სოფელ ბუყნურში არსებული პრობლემები.  მოსწავლეებს უნდა შეერჩიათ ტექსტში არსებული რომელიმე საკითხი და მოემზადებინათ სტატია. მაგალითად, სათაურით „სოფლის მოსახლეობის უმეტეს ნაწილს  სხეულის სხვადასხვა სახის დაზიანება აღენიშნება“.  დავალების მიზანია, მოსწავლეები ჩასწვდნენ ტექსტში არსებულ პრობლემას, ზოგადად, ტექსტის მნიშვნელობას.

აღნიშნული გაკვეთილი მოსწავლეებს საშუალებას აძლევს სხვა  მხრივ  გაიაზრონ და დააკვირდნენ ტექსტს. სასწავლო პროცესი უფრო მრავალფეროვანი და სახალისო ხდება, რაც წაახალისებს მოსწავლეთა მოტივაციასა და  მონაწილეობას. შესაბამისად, მოსწავლეები ეჩვევიან ტექსტის,  როგორც მედიარესურსის, დამუშავებას და აცნობიერებენ, რომ  ლიტერატურა ძლიერი საშუალებაა. მხატვრულ ტექსტს, როგორც მორალურ გზავნილს, შესწევს ძალა, ჰქონდეს  მნიშვნელოვანი  გავლენა ამა თუ იმ აუდიტორიაზე.

გამოყენებული ლიტერატურა:

გორგოძე სოფიო, მანანა ბოჭორიშვილი, ნინო ჭიაბრიშვილი, ქეთევან ჭიაბრიშვილი და გიორგი გახელაძე. 2013. ვისწავლოთ და ვასწავლოთ კრიტიკული და შემოქმედებითი აზროვნება. თბილისი: სამოქალაქო განვითარების ინსტიტუტი. URL https://cdi.org.ge/uploads/pages/da-vaswavlotkritikuli-azrovneba-51.pdf (26.05.2019);

საქართველოს განათლებისა და მეცნიერების სამინისტრო. 2011. ეროვნული სასწავლო გეგმა (2011 -2016). ეროვნული სასწავლო გეგმების პორტალი. URL https://www.ncp.ge/ge/curriculum/satesto-seqtsia/mimdinare-esg-2011-2016 ;

პოტერი, ჯეიმს. 2014.  მედიაწიგნიერება. მედიაწიგნიერება. რედ. ია ანთაძე და თამარ მოსიაშვილი. მთარგმნ. სოფიო კვერნაძე და ირინა ჯაფარიძე. თბილისი: სამოქალაქო განვითარების ინსტიტუტი;

Uusitalo, Niina. 2010 . Constructing Media Literacy as a Civic Competence. In Media Literacy Education (Nordic Perspectives). ed: Sirkku Kotilainen & Sol-Britt Arnolds-Granlund. 69-78.  Nordicom. University of Gothenburg.

კომენტარები

მსგავსი სიახლეები

ბოლო სიახლეები

ვიდეობლოგი

ბიბლიოთეკა

ჟურნალი „მასწავლებელი“

შრიფტის ზომა
კონტრასტი