ადაპტაცია ანუ „სხვა გზა“, რომელიც ყოველთვის არსებობს

„მეტისმეტად ნუ შეიყვარებ საკუთარ გამარჯვებებს. ნებისმიერ შემთხვევაში, პროაქტიულად უნდა გააგრძელო იმის ძიება, რამაც შესაძლოა მომავალში ბოლო მოგიღოს“.

„ადაპტაციის უნარი AQ – ყველა ჩვენგანისთვის საჭირო უნარია, თუ გავითვალისწინებთ, რომ მსოფლიო ძალიან სწრაფად ვითარდება. ცვლილებებთან შეგუება კი ისე გვჭირდება, როგორც არასდროს კაცობრიობის ისტორიაში“.

ნატალი ფრატო

დღეს სამყარო ახალი გამოწვევების წინაშეა. ეს არ არის საუკუნის ან ათწლეულის გამოწვევები. მესამე ათასწლეული სრულიად განსხვავებულ რეალობას გვთავაზობს. უფრო სწორად, გვთავაზობს გაურკვეველ რეალობას. დღეს ბევრი ადამიანია დაბნეული: არ იცის, რა იქნება ხვალ, ამიტომ ვერ გადაუწყვეტია, რა გააკეთოს დღეს, რომ ხვალესთან თავსებადი იყოს…

იცვლება მსოფლაღქმა, ცხოვრების პარადიგმა… და რა შეგვიძლია ჩვენ ამ ვითარებაში? პარადიგმის შიგნით ცვლილებებს და გადაწყობას აზრი არ აქვს. თითქოს ძველ სამყაროს საყრდენი გამოეცალა… სწორედ ეს სიტუაცია ქმნის წინაპირობას, რომ ადამიანები ჩვეული მდგომარეობიდან გამოვიდნენ და ყველაფერს „უცხო თვალით“ შეხედონ. უცხოპლანეტელებივით დააკვირდნენ საკუთარ ქცევებს. ალბათ რამდენ გაუცნობიერებელ და გაუაზრებელ საქციელს აღმოაჩენდნენ… ავტომატურ ქმედებებს, რუტინას, უსიხარულობას… ალბათ საკუთარ თავზეც გაბრაზდებიან… რატომ… რატომ… რატომ ამდენი მექანიკა და ნაკლები შემოქმედებითობა? ყველა ადამიანი ხომ დაბადებით შემოქმედია?

ჰოდა, სწორედ ის დროა, ახალი შესაძლებლობები, ახალი უნარები აღმოვაჩინოთ. და როგორ მოვახერხოთ ეს? პირველ რიგში, სტერეოტიპული ხედვებისგან უნდა გავთავისუფლდეთ! რამდენჯერ გვითქვამს, რომ რაღაც „არ შეიძლება!“, „ეს როგორ შეიძლება?!“, „ასე არ გამოვა!..“ ამ სიტყვა-რწმუნებებით კი საკუთარი კარი ჩაგვიკეტავს, ცხრა ბოქლომი დაგვიდვია და შიგნით შევყუჟულვართ, რომ უფრო დაცულად გვეგრძნო თავი. ახალმა სამყარომ ყველა კარი შემოაღო და ახლა ან შიშით მოვიკუნტებით, ან ყველა კარს ფართოდ გავაღებთ და „გარეთ“ გავიხედებით – ჩვენი შესაძლებლობების კვანტურ ველს დავათვალიერებთ.

მთავარი ფრაზა იქნება „სეზამ, გაიღე!“ – და თუ ეს ნამდვილად გვინდა, ჩვენ წინ განუმეორებელი პერსპექტივა გადაიშლება.

ადამიანს კვანტური ცნობიერება აძლევს უნარს, სუპერპოზიციაში დადგეს და ყველა შესაძლებლობა ერთად დაინახოს. ბუნებრივია, ადამიანს არ შეუძლია ყველა შესაძლებლობით ცხოვრება, მაგრამ შეუძლია, არჩევანი გააკეთოს და, ამავე დროს, ყოველთვის დაიტოვოს გზა, ხელახლა დაბრუნდეს სუპერპოზიციაში ახალი არჩევანისთვის – ცვლილებები ხომ სპირალისებურია და არასდროს სრულდება. ჩვენ კი ჩაკეტილ სივრცეში კი არა, ღია სივრცეში უნდა ვიმოძრაოთ, წრეზე კი არა, – სპირალზე!

ადაპტაციის უნარი მეტაფორულად შეგვიძლია განვიხილოთ როგორც სუპერპოზიციაში ყოფნა, როცა სტერეოტიპებისგან თავისუფლდები და უამრავ გზას ხედავ.

ადაპტაციის უნარი, პირველ რიგში, გულისხმობს შესაძლებლობების დანახვას, ცვლილებების მიღებას და გამბედაობას, რომ ყველაფერი შეიძლება დაიწყო თავიდან, რომ ყველაფერი შეიძლება დაიწყო ნულიდან და რომ „ნული“ საუკეთესო ადგილია მშენებლობისთვის. მაგრამ…. მაგრამ ამ წერტილში ვერ მოვხვდებით, სანამ მყარი დისკიდან ძველ ცოდნას არ წავშლით. ჩვენს დისკს თავისი შესაძლებლობები აქვს და ძველი ინფორმაციის წაუშლელად მასზე ახალი ვერ ჩაიწერება. თუ ჭიქაში წყალი ასხია, ღვინოს ვერ ჩაასხამ – ჭურჭელი ჯერ უნდა დაიცალოს და შემდეგ აივსოს სხვა სითხით.

მაგრამ რა უყოს ადამიანმა ამდენ „ნაგროვებ“ ცოდნას და გამოცდილებას, რომელიც გუშინ შესაძლოა მუშაობდა, მაგრამ ახალ სამყაროში სრულიად გამოუსადეგარია, რადგან სხვა მსოფლხედვა, სხვა კანონები და კანონზომიერებები მოქმედებს? მე მზად ვარ, ყველაფერი მოვნიშნო, თითი delete-ს დავაჭირო და კოსმოსის სანაგვეზე გავისტუმრო ცოდნა და გამოცდილება, რომელიც უკვე აღარ მუშაობს. თქვენ?

ადაპტაციის უნარი თანამედროვე სამყაროს მნიშვნელოვანი უნარია, რომელიც ყველას აქვს – როგორც ჩაწერილი, მაგრამ გაუაქტიურებელი პროგრამა. ის დროა, პროგრამა ამოქმედდეს და ჩვენში განუსაზღვრელი შესაძლებლობების სივრცეში გაგვიყვანოს.

ნატალი ფრატო Tedx-ზე ადაპტაციის უნარის შესახებ გვიყვება: ადაპტაციის უნარი AQ ყველა ჩვენგანისთვის საჭირო უნარია, თუ გავითვალისწინებთ, რომ მსოფლიო ძალიან სწრაფად ვითარდება. ცვლილებებთან შეგუება კი ისე გვჭირდება, როგორც არასდროს კაცობრიობის ისტორიაში.

ადაპტურობის გასაზომავად ის 3 ხერხს გვთავაზობს.

პირველი: სამსახურებრივ გასაუბრებაზე, როგორც წესი, სხვადასხვა ვარიაციით სვამენ კითხვას: „მიამბეთ იმ დროზე, როცა…“

ადაპტურობის გასაზომ ინტერვიუში კი აქცენტი წარსულის ნაცვლად მომავალზე დაისმის. ასეთ დროს „რა მოხდება, თუ…“ ტიპის შეკითხვებს ვსვამ. მინდა, მან, ვისაც ვესაუბრები, მომავლის რეალობის სხვადასხვა შესაძლებლობა დაინახოს. მისი პერსპექტივები თუ სხვადასხვა სცენარის განვითარების დანახვის უნარი ძალიან სასარგებლო ინფორმაციას მომაწვდის ამ ადამიანზე.

თავისუფლად შეიძლება, ეს ხერხი მასწავლებელმაც გამოიყენოს ლიტერატურის გაკვეთილზე, მაგალითად, მოსწავლეებს მივცეთ ასეთი დავალება:

• რა მოხდებოდა, „ოთარაანთ ქვრივში“ გიორგი რომ არ მომკვდარიყო?
• რა მოხდებოდა, ლუარსაბ თათქარიძეს სიზარმაცე რომ დაეძლია?
• რა მოხდებოდა, წითელქუდა მგელს რომ არ გადაეყლაპა?
• რა მოხდებოდა, ხევისბერ გოჩას შვილი რომ არ მოეკლა?
• რა მოხდებოდა, ჯაყოს მარგო რომ ვერ დაეპყრო?

– და ასე შემდეგ.

ტექსტების მსგავსი ინტერპრეტაციები მოსწავლეებს განუვითარებდა მრავალმხრივი ხედვის და ადაპტაციის უნარს.

IQ ტესტი გცდის, რა ინფორმაციას იღებ და როგორ იმახსოვრებ მას, ხოლო AQ გამოცდა ნიშნავს, რაღაც ჩარჩოში მოქცევისას როგორ შეძლებ სიტუაციით მანიპულირებას კონკრეტული მიზნის მისაღწევად.

მეორე ხერხია ადამიანის იმ თვისებაზე დაკვირვება, რომელსაც შეგვიძლია ძველი ცოდნის დაკარგვისა და მისი ახლით შევსების პროცესისთვის მზაობა ვუწოდოთ. ჩვენი ტვინის ახალი ინფორმაციით შევსება ძალიან მნიშვნელოვანია. ხანდახან მასაც კომპიუტერის დისკივით სჭირდება გასუფთავება.

რაც შეეხება მესამე ხერხს, ეს არის ადამიანში აღმოჩენის სურვილის აღმოჩენა.

ის, რაც ცოტა ხნის წინ შეუძლებელი გვეჩვენებოდა, შესაძლებელი აღმოჩნდა. მაგალითად, პანდემიამდე ვერ ვიფიქრებდით, რომ სკოლები და უნივერსიტეტები ასე სწრაფად გადავიდოდნენ ონლაინ პლატფორმაზე; მიუხედავად ტექნიკური ხარვეზებისა, ეს გზა ეფექტური აღმოჩნდა იმ პირობებში, როდესაც სამყარო „შინ შეიკეტა“. პრობლემური სიტუაციები ერებსაც და კონკრეტულ ადამიანებსაც აიძულებს, იფიქრონ და ყველაფერს „სხვა თვალით“ შეხედონ, „სხვა სამყარო“ აღმოაჩინონ, „სხვა კანონზომიერებები“ შეიცნონ და აირჩიონ „სხვა გზა“, რომელიც ყოველთვის არსებობს, მაგრამ ვერ ვხედავთ.