ადრეული წლებში თანატოლებთან ურთიერთობები, ყურადღებიანი აღმზრდელები და პედაგოგები ქმნიან ბავშვის განვითარებისა და ჯანმრთელობის საფუძველს. კვლევებით დადასტურებულია, რომ უწყვეტი და ხარისხიანი ადრეული და სკოლამდელი განათლება ადამიანის მომავალი წარმატების საწინდარია.
COVID19 პანდემიის გამო დაიხურა საბავშვო ბაღები, რამაც ბავშვებისა და მათი ოჯახების ყოველდღიურობა შეცვალა. ამ პერიოდში მშობლებს მოუწიათ აღმზრდელების როლის მორგება საიმისოდ, რომ ხელი შეეწყოთ შვილების უწყვეტი განათლებისა და განვითარებისთვის. საქართველოში არაერთმა საჯარო ბაღმა გამოთქვა მზაობა, მხარდაჭერა გამოეჩინათ აღსაზრდელებისა და მათი მშობლებისთვის. ტრადიციული რუტინისა და მიდგომების დისტანციურ რეჟიმში გადატანა ბაღის თანამშრომლებისთვისაც საინტერესო გამოწვევად იქცა.
თითქმის ყოველ დღე ვადევნებდი თვალს სოციალურ ქსელში გავრცელებულ ვიდეოებს და უამრავი კითხვა მიტრიალებდა თავში. ზოგ შემთხვევაში, მიკვირდა, როგორ შეძლეს ასე სწრაფად ადაპტირება, ზოგ შემთხვევაში, ვხალისობდი და მიხაროდა, ამდენ მოტივირებულ აღმზრდელს რომ ვუყურებდი. ხოლო როცა აღსაზრდელების პირადი სივრცის დარღვევის ნიშნებს ვხედავდი, ვბრაზობდი კიდეც. თუმცა, ის ფაქტი, რომ აღმზრდელებმა ყოველგვარი ვალდებულებისა თუ წინასწარი მზაობის გარეშე ამხელა მოტივაცია აჩვენეს, უერთგულეს პროფესიას, აღსაზრდელებსა და მათ ოჯახებს, ნამდვილად ღირს აღნიშვნად და დაფასებად.
სასწავლო პროცესის დასრულების შემდეგ, რაღაც ტიპის გამოცდილებები დაგროვდა. გადავწყვიტე ონლაინ გამოკითხვა გამევრცელებინა. დავინტერესდი, როგორ, ვისი ინიციატივით დაიწყეს დისტანციური მუშაობა, რა დაბრკოლებებს წააწყდნენ, რა აღმოაჩინეს ახალი და მსგავსი სიტუაციის განმეორების შემთხვევაში, რა ტიპის მხარდაჭერას ისურვებდნენ.
აზრთა სხვადასხვაობა მოჰყვა ელექტრონული სწავლების ტრანსფერს ადრეულ საგანმანათლებლო დაწესებულებებში, ვინაიდან მშობლების/აღმზრდელების/ბაღების გაერთიანებების წარმომადგენლების ნაწილი მიიჩნევს, რომ ამ ასაკში დისტანციური მეცადინეობები არ არის საჭირო ან ზიანის მომტანია ბავშვებისთვის, რადგან იზრდება ეკრანთან მიჯაჭვულობის რისკი. საქართველოში მრავალინდიკატორული კლასტერული კვლევის (MICS, 2018-19 წ.), ბავშვის ადრეული განვითარების დოკუმენტში აღნიშნულია, რომ ციფრულ მედიასთან მიჯაჭვულობის პრობლემები იწყება მაშინ, როდესაც ელექტრონული საშუალებების გამოყენება ანაცვლებს ფიზიკურ აქტივობას, უშუალო გამოცდილების მიღებას და რეალურ სამყაროსთან პირისპირ ურთიერთობას, რასაც გადამწყვეტი მნიშვნელობა აქვს სწავლისათვის. 2-დან 5 წლის ასაკამდე ბავშვების შემთხვევაში ეკრანის გამოყენება და მაღალი ხარისხის პროგრამების ყურება ყოველ დღე არ უნდა აღემატებოდეს 1 საათს. ამ დროის განმავლობაში კი მშობლებმა შვილებთან ერთად უნდა უყურონ პროგრამებს, რათა დაეხმარონ მათ ნანახის აღქმაში და რეალურ გარემოში მათ გამოყენებაში. გონივრულად გაწერილი კურიკულუმის შემთხვევაში ეს დრო საკმარისია აღსაზრდელების სოციალიზაციისთვის პანდემიის პირობებში. რაც შეეხება მშობლების დახმარებას ბაღში არსებული ყოველდღიური რუტინის სახლის პირობებში გადატანაში, მათთან ინფორმაციის გაცვლა უნდა მოხდეს აღსაზდელების ჩართულობის გარეშე.
ონლაინ გამოკითხვაში 65-მა რესპონდენტმა მიიღო მონაწილეობა საქართველოს სხვადასხვა რეგიონიდან. მათგან 69% ატარებდა დისტანციურ მეცადინეობებს. ამისთვის, მათი უმრავლესობა შეხვედრებს კვირაში სამ დღეზე ნაკლებს უთმობდა, რისთვისაც სოციალურ ქსელს, Facebook, იყენებდა. დისტანციურ სწავლებაში ჩართული რესპონდენტების 80% აღნიშნავს, რომ ვიდეო დავალების მიცემის შემდეგ ინტერესდებოდნენ თითოეული აღსაზრდელის მიერ შესრულებული დავალებით. კითხულობდნენ, ხომ არ გაუჭირდათ კონკრეტული აქტივობის განხორციელება, ინტერესდებოდნენ ბავშვების მიერ გამოვლენილი დამოკიდებულებებით. აღმზრდელების 58% საჭიროების შემთხვევაში დამატებით ინსტრუქციებს აძლევდა იმ მშობლებს, რომლებიც ბავშვებთან კომუნიკაციისას პრობლემებს აღმოაჩენდნენ ან რომელიმე აქტივობის განხორციელება უჭირდათ.
გამოკითხვაში მონაწილეთა 31% დისტანციური სწავლების შეფერხების ძირითად მიზეზად ასახელებს ტექნიკურ პრობლემებს (როგორც პირად, ასევე აღსაზრდელების ოჯახების მხრიდან) და დისტანციური სწავლების არასათანადო ინსტრუქციებს. ასევე, მათი უმეტესი ნაწილი არ თვლიდა საჭიროდ დისტანციურ სწავლებას ან თავი აარიდა, ვინაიდან არ იყო სავალდებულო. აქვე უნდა აღინიშნოს, რომ სახელმწიფო საჯარო ბაღების თანამშრომლებს პანდემიის პერიოდში სრულად შეუნარჩუნდათ ანაზღაურება.
დისტანციური სწავლების მიგნებები – რა ვისწავლეთ ახალი?
პროცესში ჩართული რესპონდენტების ნაწილი აღნიშნავს, რომ დისტანციური სწავლების დროს იძულებულნი გახდნენ, უფრო მეტი დრო დაეთმოთ პროფესიული უნარების გაუმჯობესებსა და თვითრეფლექსიისთვის, რამაც დადებითი შედეგები გამოიღო. მაგალითად, აღნიშნავენ, რომ გაიუმჯობესეს პრეზენტაციისა და კრიზისულ სიტუაციაში ადაპტირების უნარები. აღმოაჩინეს, რომ სწავლება შესაძლებელია არა მარტო ჯგუფში და ჩვეულ გარემოში, არამედ დისტანციურადაც, თითქმის იგივე შედეგით და დასახული მიზნების მიღწევით. „უფრო მრავალფეროვანი გახდა ჩემი აქტივობები და მომავალში უფრო ბევრს გავუკეთებ, ვიდრე აქამდე. დრო მქონდა გავცნობოდი სხვადასხვა ინფორმაციას ბავშვებთან ურთიერთობისთვის.“
ცირა კოპაძე
აღმზრდელი
ქ. გორის მე-15 ბაგა-ბაღი
მშობლების ჩართულობა
საქართველოში სკოლამდელი განათლების ხარისხის კვლევის (2018) ანგარიშში აღნიშნულია, რომ მშობლებთან კომუნიკაცია ძირითადად დასკვნითი ღონისძიებებით შემოიფარგლება და არ უკავშირდება ყოველდღიურ პრაქტიკასა თუ სკოლამდელი დაწესებულების პოლიტიკას. შესაბამისად, კომუნიკაციის ნაკლებობა ქმნის უნდობლობას სკოლამდელი დაწესებულებების თანამშრომლებსა და მშობლებს შორის. ეს ყველაფერი კი, თავის მხრივ, აჩენს ბარიერს და ბავშვის სათანადო განვითარებას აფერხებს, ვინაიდან, არ არის ბმა ბაღში მიმდინარე აქტივობებსა და ოჯახში მიღებულ ინფორმაციას შორის. პრობლემა, რომელზეც 2018 წლის კვლევაშია საუბარი, თავი იჩინა დღეს, COVID-19-ის პირობებში, როდესაც საბავშვო ბაღებს აღსაზრდელების განვითარების უწყვეტობისთვის მოუწიათ, რეალური ნაბიჯები გადაედგათ მშობლებთან ურთიერთობებში.
პანდემიის პერიოდი უნიკალურ შესაძლებლობად იქცა საბავშვო ბაღებისთვის, აღსაზრდელების ოჯახებთან ურთიერთობები გაეღრმავებინათ ისეთ საკითხებში, რომლებიც დაკავშირებულია პოზიტიურ მშობლობასა და ადრეულ წლებში ბავშვის განვითარების სხვადასხვა სტადიებთან. დისტანციურ სწავლებაში ჩართული აღმზრდელების გამოცდილებები ამ კუთხით ორად გაიყო. აღმზრდელთა ნაწილი აღნიშნავს, რომ მშობლები არასერიოზულად უდგებოდნენ პროცესს, უჭირდათ მათთვის სწავლების გაგრძელების საჭიროების დასაბუთება და მათი მოტივაციის შენარჩუნება. რესპონდენტების მეორე ნაწილი ამ კუთხით პოზიტიურ მიგნებებს გვიზიარებს. ისინი თვლიან, რომ სირთულეების მიუხედავად, მშობლებისა და აღმზრდელების ურთიერთობა ახალ ეტაპზე გადავიდა, რაც დადებითად აისახება აღსაზრდელების პოზიტიურ განვითარებაზე.
“ამ სამი თვის განმავლობაში ძალიან ბევრი ახალი აღმოაჩინეს მშობლებმაც საკუთარ თავში. თურმე შესძლებიათ მაკრატლით ფიგურების გამოჭრა, ხატვა, ძერწვა, ბუნებრივი მასალებით უამრავი ლამაზი ნაკეთობის შექმნა ბავშვებთან ერთად, ერთმანეთში გამოცდილების გაცვლა-გაზიარებით.
სხვაგვარი, საქმიანი კომუნიკაცია დამყარდა ბავშვსა და მშობელს შორის, ასევე პედაგოგთან. მშობლები იყვნენ ჩემი სრულუფლებიანი ,,თანაშემწეები”. სიმართლე გითხრათ, ბევრი რამ მათგანაც ვისწავლე, მით უმეტეს პრაქტიკა ნამდვილად არ მაკლია. ბევრი მშობელი უფრო მეტად კომუნიკაბელური გახდა. მეტად დავაფასეთ და შევაფასეთ ერთმანეთის შრომა. მათ ისწავლეს უამრავი რამის კეთება, რომელიც მათთვის აღმოჩენა იყო. მიხარია, რომ ერთი დღეც არ დამიტოვებია ჩემი მშობლები და ბავშვები, ყოველდღიური მუშაობით ბევრი ახალი უნარი შევიძინეთ, რომელიც მომავალში გამოგვადგება, განსაკუთრებით კი ჩემს ,,ფუსფუსებს,” რომლებიც სკოლაში გაფრინდნენ. მიმაჩნია, რომ ყველა ადამიანის ვალია, ყველა გამოუვალ სიტუაციაში ვიპოვოთ გამოსავალი და გამოვიყენოთ სასიკეთოდ, მით უმეტესეს თუ საკითხი ჩვენს მომავალ თაობას ეხება.”
ელზა ჩინჩახაშვილი
აღმზრდელი
ქ.თბილისის 205-ე საბავშვო ბაგა-ბაღი
დისტანციური სწავლების გამოწვევები – რის გაუმჯობესებას ვისურვებდით?
საბავშვო ბაღების თანამშრომლებს ვთხოვე, გაეზიარებინათ, დისტანციური მუშაობის გაუმჯობესებისთვის, რა ტიპის მხარდაჭერას ისურვებდნენ იმ შემთხვევაში, თუ განმეორდება მსგავსი ეპიდ-სიტუაცია. მიუხედავად იმისა, რომ უმოკლეს დროში არაერთი საგანმანათლებლო რესურსი შეიქმნა მშობლებისა თუ ადრეული განათლების სპეციალისტებისთვის, გამოკითხვაში მონაწილე საბავშვო ბაღის თანამშრომლების უმრავლესობა აღნიშნავს, რომ მათთვის რთული იყო ისეთი აქტივობების შერჩევა, რომლებსაც სახლის პირობებში მარტივად განახორციელებდნენ. მათ სურვილი აქვთ დისტანციურ სწავლებაში, კომპიუტერული პროგრამების გამოყენებაში ტრენინგები გაიარონ და მსგავსი სიტუაციის განმეორების შემთხვევაში, სურთ, მიიღონ უფრო დეტალური ინსტრუქციები. ის, რომ საჯარო საბავშვო ბაღების უმრავლესობაში არ არის სათანადო ტექნიკური აღჭურვილობა (კომპიუტერი, მიკროფონი, პრინტერი), მნიშვნელოვნად აფერხებს ახალი ინფორმაციების მოძიებასა და უკვე არსებული სხვადასხვა რესურსის სწავლების პროცესში დანერგვის შესაძლებლობებს.
საქართველოში მრავალინდიკატორული კლასტერული კვლევის (MICS, 2018-19 წ.) მიხედვით, სკოლამდელი განათლების დაწესებულებებში 3-დან 5 წლამდე ასაკის ბავშვების დასწრების მაჩვენებელი ქალაქებში 84%, ხოლო სოფლად ამ ასაკის ბავშვების 68% შეადგენს. დასწრების წმინდა მაჩვენებელი სკოლამდელი განათლების დაწესებულებაში (საბავშვო ბაღი) უმდიდრეს კვინტილურ ჯგუფში მნიშვნელოვნად აღემატება ანალოგიურ მაჩვენებელს ყველაზე ღარიბი კვინტილური ჯგუფისათვის (87% და 61%). რაც ამ კუთხით, პანდემიამდე პერიოდში არსებულ უთანასწორობაზე მიუთითებს.
ამ დროისთვის არ გვაქვს საერთო მონაცემები იმის შესახებ, თუ რამდენი აღსაზრდელი იღებდა უწყვეტ განათლებას პანდემიის პერიოდში, ჩემი მცირემასშტაბიანი გამოკითხვის შედეგების მიხედვით, რეგიონში მყოფ აღსაზრდელებთან კომუნიკაციის დამყარება ინტერნეტის და სამუშაო მასალების არ არსებობის გამო შეუძლებელი ან შეფერხებული იყო (“ისეთ საჭირო დროს იწურებოდა მეგაბაიტები მობილურზე, რომ პრობლემები მექნებოდა მშობლებთან და ბავშვებთან დაკავშირებისას; ინტერნეტი ხშირად ითიშებოდა, რამდენიმე დუბლის გადაღება მიწევდა, რა დროსაც ხშირად მიჯდებოდა ტელეფონი, ბავშვიც იღლებოდა ამ პროცესით; უმეტესი ნაწილი ვერ ერთვებოდა; ინტერნეტი არ ჰონდათ”). შეგვიძლია ვივარაუდოთ, რომ პანდემიის პერიოდში სკოლამდელ საგანმანათლებლო აქტივობებში ჩართულობამ იკლო და გაიზარდა უთანასწორობის მაჩვენებელი.
ძირითადი სერვისების ხელმისაწვდომობის შეზღუდვამ და განმავითარებელი საგანმანათლებო აქტივობების შემცირებამ (უარეს შემთხვევაში სრულად შეფერხებამ) რა გავლენა მოახდინა ბავშვების განვითარებაზე, კვლევის საგანია, თუმცა პროგნოზები ამ მიმართულებით, არც თუ ისე სახარბიელოა.
სტატიაში გამოყენებული კვლევის (MICS) მონაცემები და ანალიზი დეტალურად შეგიძლიათ იხილოთ ბმულზე – https://mics.unicef.org/surveys
