დათო ტურაშვილის პირველი რომანი 1988 წელს დაიბეჭდა. დღეს მწერლის ბიბლიოგრაფია საკმაოდ ვრცელია. მისი ყველაზე ცნობილი წიგნებია „კატმანდუ” (1998), „ცნობილი და უცნობი ამერიკა” (1993), მოთხრობების კრებული „მერანი”, „მოთხრობები”, „მარტოობის დღესასწაული”, „ჩემი ირლანდიელი პაპა”, „მისი უდიდებულესობა ქართული ღვინო”, „ტიბეტი არ არის შორს”, „ჩაძირული ქალაქის ღამე”, „ალტერნატივა”, „შავი კეტები”, „იყო და არა იყო რა”, „გურჯი-ხათუნი”, „ჯინსების თაობა”, „მეცამეტე”, „ამერიკული ზღაპრები”. დათო ტურაშვილის ნაწარმოებები დღეს მსოფლიოს შვიდ ენაზეა თარგმნილი.
„ერთხელ ერთმა უცნობმა მკითხველმა პირდაპირ ქუჩაში გამაჩერა და მთხოვა, დამეწერა ჩემი ძველი რომანის, „ჩაძირული ქალაქის ღამის”, გაგრძელება. თხოვნა შევასრულე და დავწერე ახალი წიგნი, რომელსაც „ამერიკული ზღაპრები” ჰქვია. მინდა ვისარგებლო შემთხვევით და მადლობა გადავუხადო იმ უცნობ მკითხველს, რომელმაც ბავშვობაში დამაბრუნა და ჩემს პირველ სიყვარულზე წიგნი დამაწერინა”, – ამბობს დათო ტურაშვილი ერთ-ერთ ინტერვიუში, ჩვენთან საუბრისას კი დასძენს:
– ბავშვობას, სამწუხაროდ თუ საბედნიეროდ, ვერ ვშორდები. დიდი ხანია ვფიქრობ რომანზე, რომლის დაწერაც ვერ მოვახერხე, მაგრამ რომელშიც ძალიან მინდა აღვწერო ბავშვობა და ჩემი მოწაფეობის პერიოდი, საიდანაც უამრავი ამბავი გამომყვა და დღემდე არ მასვენებს.
– დავით, როგორი მოსწავლე იყავით, რა მოგწონდათ და რას აპროტესტებდით ბავშვობაში?
– კარგი მოსწავლე ვიყავი. ვაპროტესტებდი ყველაფერს, რაც არ მომწონდა. ჩემი კლასელი იყო აკა მორჩილაძე და უკვე მეხუთე კლასში გამოვცემდით დამოუკიდებელ ხელნაწერ გაზეთს.
– წერა ბავშვობიდან დაიწყეთ?
– როგორც კი წიგნებისადმი განსაკუთრებული ლტოლვა ვიგრძენი, მწერლებისადმი ინტერესიც გამიჩნდა. მწერალი იმთავითვე ყველაზე დიდ და ყველაზე კეთილ ჯადოქრად მიმაჩნდა. თუმცა ცოცხალმა მწერალმა ნოდარ დუმბაძემ ხელი რომ ჩამომართვა და გამიღიმა, უკვე თხუთმეტი წლისა გახლდით. იმ დროს უკვე ვწერდი. ჩემ გვერდით, იმავე მერხთან, სადაც მე ვიჯექი, ასევე ადრეული ასაკიდან წერდა თავის მოთხრობებს აკა მორჩილაძე.
ჯერ კიდევ მოწაფეები ვიყავით, როცა იმ დროს არსებული ორი თუ სამი ლიტერატურული ჟურნალიდან ერთ-ერთს მივადექით ჩვენი ნაწერებით. რა თქმა უნდა, ჩვენი მოთხრობები მაშინ არ დაბეჭდეს. მერე, მახსოვს, გიო ახვლედიანმა იმ რედაქციაში დარეკა და ძალიან მწარედ ეხუმრა კიდეც მათ. ჩემი მოთხრობების პირველი ქება კი ბატონი რეზო ინანიშვილისგან მოვისმინე და მახსოვს, რა ბედნიერი ვიყავი, როცა ასეთმა მწერალმა თვითონ დაგვირეკა შინ და დედაჩემს გახარებულმა უთხრა, ძალიან ნიჭიერი შვილი გყავთო. იმ ასაკში ნებისმიერისთვის დიდი სტიმული იქნებოდა ასეთი რამ და, ცხადია, ჩემთვისაც იყო. იმ პერიოდიდან კიდევ ის მახსოვს კარგად, როგორ ვიგრძენი ერთხელ, შუაღამისას, ჩვიდმეტი წლისამ (პირველი რომანის წერისას), რომ ყველა, ვინც იმ ღამით რამეს წერდა მთელ დედამიწაზე, ჩემი ახლობელი იყო. ახლაც ასე მგონია…
– საყვარელი მასწავლებელი თუ გყავდათ?
– სკოლაში ბევრი კარგი მასწავლებელი გვყოლია, მაგრამ ჩვენი კლასის დამრიგებელი ქეთინო ხაბულიანი ნამდვილი მოვლენა იყო. ჩემი აზრით, მასწავლებელი უნდა იყოს ადამიანი, ვისაც ძალიან უყვარს თავისი საქმე და არა ის, ვინც სხვა სამსახური ვერ იშოვა და ამიტომ სკოლაში დაიწყო მუშაობა. მე არასოდეს ვყოფილვარ სკოლის პედაგოგი, მაგრამ ერთხელ ჩემი მეუღლის ნაცვლად ჩავუტარე გაკვეთილი მესამეკლასელებს და მეათე წუთზე მივხვდი, რომ ამაზე რთული პროფესია არ არსებობს. მას შემდეგ დაჟინებით ვიმეორებ, რომ ყველაზე კარგი ანაზღაურება მასწავლებელს უნდა ჰქონდეს.
– თქვენს შემოქმედებაში თუ აისახა ეს თემა?
– ნაწილობრივ აისახა მოთხრობებში, ყველაზე მეტი ადგილი კი მას დაეთმობა ჩემს წიგნში „თექვსმეტ წლამდე აკრძალულია”.
– თქვენ ლონდონის და მადრიდის უნივერსიტეტებში სწავლობდით. რით განსხვავდება ერთმანეთისგან ქართული, ინგლისური და ესპანური განათლების სისტემა, იქაური მოსწავლეებისა და სტუდენტების სწავლისადმი დამოკიდებულება?
– ყველაზე თვალში საცემია განსხვავება სტუდენტებს შორის. საქართველოში უნივერსიტეტებისკენ დღემდე მიიწევენ ისეთი ადამიანებიც, ვისაც სწავლა არ უნდა, მაგრამ მიზეზთა გამო მაინც სურს სტუდენტობა. ევროპაში კი სტუდენტები მხოლოდ ისინი ხდებიან, ვისაც სურს და შეუძლია სწავლა და ეს დანამდვილებით იცის. საბედნიეროდ, საქართველოშიც არიან ახალგაზრდები, რომლებმაც ზუსტად იციან, რას და რატომ სწავლობენ.
– ვიცი, რომ ძალიან განიცდით ადამიანის წიგნთან დაშორებას. რატომ უნდა იკითხოს ადამიანმა წიგნი? რა უნდა გააკეთონ მშობელმა, მასწავლებელმა, რომ ბავშვი არ დაშორდეს წიგნს?
– არაფერი ისე არ ამდიდრებს ადამიანს გონებრივად და სულიერად, როგორც წიგნი. უწიგნურობა ძალიან სამწუხაროა, მაგრამ ეს არ არის სიახლე ჩვენთვის, რადგან საქართველოში ამ მხრივ საბჭოთა დროსაც მძიმე მდგომარეობა იყო, თუმცა მაშინ ამაზე არ ლაპარაკობდნენ, რადგან უმაღლესი სასწავლებლის დიპლომი ნებისმიერ ქართველს ჰქონდა. მთავარი დიპლომი იყო და არა განათლება. არასაკმარისი წიგნიერებისა და არასაკმარისი განათლების შედეგებს კი ახლა ვიმკით. არადა, წიგნები მრავალათასიანი ტირაჟებით გამოიცემოდა და ხალხიც ყველაფერს ყიდულობდა. ჩემი საბჭოური ბავშვობიდან კარგად მახსოვს ოჯახებში წიგნებით გამოტენილი თაროებიც, საიდანაც მხოლოდ მაშინ ჩამოიღებდნენ ხოლმე წიგნს, როცა მტვერი უნდა გადაეწმინდათ. ამიტომაც მგონია, რომ მკითხველი კი არ შემცირდა საქართველოში (როგორც ხშირად ამბობენ ხოლმე), არამედ წიგნის მყიდველი. შეუძლებელია, ადამიანს კითხვა უყვარდეს და მერე გადაიყვაროს. წიგნი ნებისმიერ ნარკოტიკზე ძლიერია, გამოსწორებული ნარკომანი კი სულ ორი ვიცი მთელ საქართველოში.
– ახალგაზრდების წიგნისგან დაშორებას ხშირად კომპიუტერისადმი ზედმეტი მიჯაჭვულობით ხსნიან.
– კომპიუტერი არ არის წიგნის ალტერნატივა, მიუხედავად იმისა, რომ ის თანამედროვე ყოფის უკვე აუცილებელი ატრიბუტია. მეც ვარ ინტერნეტის მომხმარებელი და კარგა ხანია, აღარც ხელით ვწერ და აღარც საბეჭდ მანქანს ვიყენებ, მაგრამ ვერანაირი ტექნიკური პროგრესი ადამიანს წიგნს ვერ დაავიწყებს და ჩემი პატარა ლეპტოპიც სწორედ იმისთვის მჭირდება, რომ ბევრი წიგნის დაწერა მოვასწრო. ინტერნეტიზაცია და კომპიუტერიზაცია, რასაკვირველია, ძალიან ამარტივბს ინფორმაციის მიღებას, მაგრამ წიგნს, როგორც ადამიანის მთავარ გონებრივ და სულიერ საზრდოს, ვერასოდეს ვერაფერი შეცვლის.
– რამდენად დაფასებულია მწერალი?
– მწერლობა ყველგან რთულია, მათ შორის – საქართველოშიც, იმიტომ რომ წერა თავისთავად ტიტანური შრომაა. რაც შეეხება დაფასებას, ერთადერთი დამფასებელი და შემფასებელიც ჩემთვის მკითხველია და ამ მხრივ მე სასაყვედურო არ უნდა მქონდეს, რადგან ჩემმა წიგნებმა გაყიდვების თვალსაზრისით ყველა რეკორდი მოხსნა საქართველოში.
– თავად თქვენი საყვარელი მწერალი ვინ არის?
– ბევრი საყვარელი მწერალი მყავს და ბევრ წიგნსაც ხშირად გადავიკითხავ ხოლმე. მაგრამ წიგნი, რომელიც, სადაც უნდა მივდიოდე, მუდამ თან დამაქვს, „ვეფხისტყაოსანია”. ეს არის 1966 წლის მომცრო ფორმატის გამოცემა, რომლისთვისაც ილუსტრაციები ლადო გუდიაშვილმა დახატა. ჯიბეშიც მეტევა და ძალიანაც მიყვარს. მე-20 საუკუნის დასაწყისის ქართველებს ემიგრაციაში, როგორც ცნობილია, ქართული მიწა მიჰქონდათ, მე კი მიწის ნაცვლად „ვეფხისტყაოსანი” მიმაქვს და თვითმფრინავშიც მშვიდად ვარ – თვითმფრინავი რომც ჩამოვარდეს და ყველაფერი დაიბუგოს, ჩემს გვამს მაინც ამოიცნობენ, რადგან, მოგეხსენებათ, „ვეფხისტყაოსანი” არ იწვის – საუკუნეების განმავლობაში წვავდნენ, მაგრამ ვერაფერი დააკლეს.
ესაუბრა თამარ კაციტაძე
