წერილი ქართულის მასწავლებლებს
წერილებს იმაზე მეტად დიდი დატვირთვა აქვთ, ვიდრე წარმოგვიდგენია, იმიტომ, რომ წერილები სიტყვებისგან შედგება, სიტყვებმა კი გაცოცხლება იციან. ოღონდ მხოლოდ მას შემდეგ, რაც მას წაიკითხავენ. სიტყვებს იდუმალი მაგიაც აქვთ, ისინი აზრების სხეულებად იქცევიან და მარადიულად ცხოვრობენ, მანამდე, სანამ ერთი ადამიანი მაინც იარსებებს ამ სამყაროში, ვისაც კითხვა შეეძლება.
წლების წინ, როდესაც სიტყვები ფურცელზე, მელნით ან გრაფიტით ცოცხლდებოდნენ და არა ვირტუალურად, მე და ჩემი მეზობელი გოგონა ძალიან ახლო მეგობრები ვიყავით. იმდენად ახლო, რომ ის არ გვყოფნიდა ერთად რომ ვიზრდებოდით, ქუჩაში ერთად რომ ვთამაშობდით, მთელი დღე ბურთს რომ დავდევდით და თოჯინებს გრძელ ფერადი ძაფებისგან თმებს ვუკეთებდით, გადავწყვიტეთ სკოლაშიც ერთად გვესწავლა, ერთი მერხი გაგვენაწილებინა, დასვენებებზე ერთად გვექროლა გრძელ დერეფნებში, ერთი ბიჭი მოგვწონებოდა, ერთნაირი მუსიკისთვის გვესმინა და თუფაქის თუ ემინემის რეპზე გადავრეულიყავით.
ჰოდა, რომ საღამოვდებოდა და დედები გვეძახდნენ: „ინააააა, ინაააა“, „თამუნაააა, თამუნააააა“, სხვა გზა არ იყო – სახლის დრო, ძილის დრო მოდიოდა. ჩვენ კიდევ ერთმანეთი არ გვეთმობოდა და გვქონდა განშორების სევდები.
ჰოდა, ერთხელაც აღმოვაჩინეთ, რომ ჩვენი ოთახების ფანჯრები ერთმანეთს უყურებდა და გადავწყვიტეთ ეს ამბავი ჩვენს სასიკეთოდ გამოგვეყენებინა. გავჭიმეთ გრძელი თოკი ფანჯრიდან – ფანჯრამდე, ზედ პატარა, სათამაშო სათლი დავკიდეთ, რომელსაც სახელურზე ასევე თოკები მოვაბით. ერთი თოკი ჩემს ფანჯარასთან დავამაგრე, მეორე თამუნამ თავისთან, სათლს ფოსტის ყუთის როლი უნდა ეკისრა, და ასე წერილებით დავიწყეთ უკვე ღამღამობით საუბარი და ურთიერთობა. როდესაც სასაუბრო თემა გამოგველეოდა, ლექსებს ვუგზავნიდით ერთმანეთს – გალაკტიონიდან – ჩვენს მოგონილ ლექსებამდე. ხანდახან კიტრის მწნილი ან ახლად გამომცხვარი ორცხობილებიც გაგვიგზავნია ერთმანეთისთვის. ახლა რომ ვიხსენებ ამ ყველაფერს, შეიძლება ითქვას, ერთ-ერთი ყველაზე ბედნიერი პერიოდი იყო ჩემს ცხოვრებაში: ბავშვური, სახალისო, თბილი, მეგობრობის შუქით გაბრწყინებული.
რა თქმა უნდა, გავიზარდეთ და ჩვენი გზები, როგორც ხდება ხოლმე, გაიყო. მაგრამ ახლაც რომ ჩავდივარ ჩემს ბავშვობის სახლში და გავყურებ თამუნას ფანჯრებს, იმ ღამეების ყველა დეტალი თვალწინ მიდგება; იმ წერილების ყოველი სიტყვა ცოცხლდება, როგორ გვესმოდა ცხოვრება, რას ნიშნავდა ჩვენთვის ადამიანი და როგორ გვესახებოდა მომავალი. ახლა აი, ამ წერილს რომ ვწერ, თან გოდერძი ჩოხელის გამიხარდიას ხმა ჩამესმის და ვერ მომიყრუებია: „სულს არც დასაწყისი აქვს და არც დასასრული“. და მართალი გითხრათ ჩემი ბავშვობის გულწრფელი სიტყვები გამიხარდიას წერილებმა მომაგონა. იმიტომ, რომ ადამიანის სულზე ჩვენც ბევრჯერ გვილაპარაკია. არცერთი არ ვყოფილვართ ცივ არაგვში მწოლიარენი, ამ წუთისოფელზე გულაცრუებულები, სულ პირიქითაც, ჩვენ-ჩვენს ოთახებში თბილად მოკალათებულები, სანთლის შუქზე, გაყინული თითებით, მაგრამ მაინც მშვიდად ვმსჯელობდით და ვწერდით ამქვეყნიურ თუ იმქვეყნიურ რამეებზე. და მართალი გითხრათ, ასეთი გულწრფელი არასდროს ვყოფილვარ. ნეტა, სულ ცოტათი მაინც შემრჩენოდა ის ბავშვური ხედვა, რომლითაც მაშინ შევყურებდი სამყაროს. გამიხარდიასი არ იყოს, ხშირად მინატრია ჩიტად ყოფნაც, როცა ჩემს ეზოში წამოგორებული შევყურებდი ლურჯ, მოკამკამე ცაზე ჩიტების თავისუფალ ფრენას.
მგონია, რომ, რაც არ უნდა დრო გავიდეს, რაც არ უნდა შეიცვალოს ეპოქა, ბავშვური მისწრაფებები და ოცნებები მაინც წააგავს ერთმანეთს. მასწავლებლის, განსაკუთრებით კი ქართულის მასწავლებლის, გინდ მოვალეობად, გინდ მისიად მიმაჩნია, რომ ბავშვებს ოცნება ასწავლოს და ისეთ რამეებზეც დააფიქროს, რაც გაცდენილია ამ მატერიალური სამყაროს წესებსა და კანონებს. მით უმეტეს, როდესაც ჩოხელის გამიხარდიას თევზად გადაქცევა სწადია და წერილებსაც აგზავნის, სიტყვებს აცოცხლებს, თან როგორ სიტყვებს, გულს რომ მოგიკლავს, აგიფორიაქებს და იმ ირეალურს გაგრძნობინეს, თან ჩვენს გვერდით რომაა და თან კიდევ გვიჭირს მისი დანახვა: „სულს უფლება აქვს აირჩიოს ის, რაც მას სურს. ამაზე ხომ უარს ვერ მეტყვით. ჩემს სულს არ უნდა ადამიანებთან ყოფნა და სრული უფლება მაქვს, ვიყო თევზი. სულს დავიწყება შეუძლია ხომ?! მეც დავივიწყებ ადამიანებს. მორჩა და გათავდა“. ან ეს წერილი: „მე აღარაფრად მიმაჩნია, ადამიანური სიხარულით სავსე წუთები, არც მწუხარება. მარტოობა თევზებსაც შეგვიძლია. ღმერთი ისევე დგას ჩვენში, როგორც ადამიანებში. თევზებსაც გვიყვარს ერთიმეორე. წყალი უფრო მეტად, ვიდრე თქვენ მიწა, რომლის გულისთვისაც ერთიმეორეს ჭამთ“. რა საინტერესოა როგორ წერილებს მისწერდნენ თანამედროვე ბავშვები გამიხარდიას, როგორ დაუმტკიცებდნენ, რომ ამ ქვეყნადაც ღირს ცხოვრება და რა არგუმენტებს შესთავაზებდნენ აქ დასარჩენად. საინტერსო იქნებოდა წერილების ფორმაც, იქნებ მეილით გაეგზავნათ? იქნებ ბლოგზე გამოექვეყნებინათ? იქნებ ძველი დროის მიბაძვით, ფურცელზე დაეწერათ, ეს ფურცლები გაესანთლათ, ბოთლებში ჩაედოთ, ბოთლებისთვის თავსახური დაეფარებინათ და სოფლებში სოფლის მდინარეებისთვის, თბილისში – მტკვრისთვის გაეტანებინათ, ერთგვარ რიტუალად ექციათ ადამიანობაზე უარის მთქმელის შემორიგება. გულის კუნჭულში, რომ გასჩენოდათ იმისი რწმენა, რომ თევზად ქცეული გამეხარდია აუცილებლად წაიკითხავდა მათ წერილებს, რომ დროება შეიცვალა და ადამიანი ახლა უფრო ფასდება, იქნებ გადაეფიქრებინა თევზობა და ისევ ადამიანად ყოფნა მონდომებოდა. ან იქნებ სულ ხელი ჩაექნია და კიდევ უფრო ღრმად შეეცურა მღვრიე ტალღებში. საინტერსო იქნებოდა ბავშვების მოსაზრებებიც, რას იზამდა თევზად ქცეული ადამიანი? და საერთოდაც აქვთ თუ არა სული თევზებს? წარმოთქმული სიტყვები – გაფრენილნი და დაკარგულნი არიან; წერილებში ხორცშესხმულები – ნამდვილად არსებულნი. ისევ ჩოხელი, „წერილი ნაძვებს“, ჯღუნაის მხარზე ამოსული ნაძვის ფიქრები ხომ ჰაერში გაიფანტებოდა, წერილებად რომ არ ექცია ჯღუნაის, იქნებ ამიტომაც აირჩია ნაძვმაც ადამიანზე ამოსვლა, რომ როგორმე მისი სათქმელი გაცხადებულიყო კაცის პირით, წერილებად ქცეულიყო ნაძვის ფიქრები: „შუაგულ ტყეში ერთი პატარა ვერხვი შემიყვარდა, ყოველდღე რომ არ ვნახო, არ შემიძლია, უიმისოდ ვერ ვძლებ. ისე თრთის ხოლმე ჩემს დანახვაზე. ალბათ მასაც ვუყვარვარ. ამ ბოლო მასთან სიახლოვეს ვერიდები“. რატომ სწირავს ადამიანის სიცოცხლეს იმისთვის, რომ ხემ იცოცხლოს? რატომ სურს გარდასახვა? რა არის ისეთი რაც აკლია და რაც მას სჭირდება? ეს ის კითხვებია, რომ ბავშვებს ძალიან ბევრ რამეზე სიღრმისეულად დააფიქრებთ. იქნებ, მცირე თხზულებებიც კი შეთხზან, რად ენდომებოდათ ქცევა და რატომ. იქნებ, ამ თხზულებებში გამოხატონ ის სათქმელი, რაც დაგროვებიათ და სხვანაირად უჭირთ გამოთქმა. იქნებ, საკუთარ პრობლემებზეც ალაპარაკდნენ.
წლების წინ, მაშინ ჯერ კიდევ არ ვიყავი მასწავლებელი, მაძიებლობის პროგრამაში ვიყავი ჩართული, ქალაქის ერთ სკოლაში პრაქტიკას გავდიოდი, ერთი მეათე კლასელი გოგონა გავიცანი, მუდმივად სევდიანი, მორიდებული, უთქმელი. ჰოდა, ერთხელ დავალებად, რომ ჰქონდათ წერილების მიწერა რომელიღაც პერსონაჟთან, ამ გოგოს წერილმა თავზარი დამცა. თავისით გადმოიფრქვა ის, რაც ძალიან აწუხებდა, რვეულის სამი ფურცელი ჰქონდა შევსებული და კიდევ ფიქრობდა გაგრძელებას. როდესაც ადამიანი საკუთარ წუხილს სიტყვებად აქცევს, რაღაცნაირად სხვასაც უწილადებს და დარდები უმსუბუქდება. ჩემზე კარგად ალბათ არავის მოეხსენება ეს ამბავი, რადგან როდესაც ტკივილი სიტყვებად ვაქციე, მხოლოდ მაშინღა შევძელი ამოსუნთქვა. დიდი, ძალიან დიდი როლი გვაკისრია მასწავლებლებს მოსწავლეებთან ურთიერთობისას. ქართულის მასწავლებლებს კიდევ უფრო დიდი – როგორ შევასხათ ხორცი სათქმელს, როგორ მოვიგონოთ სიტყვები, სიტყვებით წინადადებები და სულ ცოტა მაინც შევიმსუბუქოთ ადმიანად ყოფნის სევდა.
