რუსუდან გოცირიძე – სიმამაცის ჯილდო

ბაპტისტურ-ევანგელური ეკლესიის ეპისკოპოსი რუსუდან გოცირიძე მსოფლიოში პირველი სასულიერო პირი ქალია, რომელსაც აშშ-ის პირველმა ლედიმ მიშელ ობამამ „სიმამაცის” ჯილდო გადასცა. ეს ჯილდო 2007 წელს ჰილარი კლინტონმა დააწესა და მას მსოფლიოს სხვადასხვა ქვეყანაში მოღვაწე იმ არაამერიკელ ქალებს გადასცემენ, რომლებმაც საკუთარი მოღვაწეობით სიმამაცე გამოიჩინეს.

რით დაიმსახურა ქართველმა ქალმა ეს ჯილდო? რუსუდან გოცირიძე mastsavlebeli.ge-სთვის თავისი ცხოვრების ისტორიას იხსენებს.

– დავიბადე ბაპტისტურ ოჯახში. მეოთხე თაობის ბაპტისტი ვარ. ჩემი პაპა ხუცესი იყო და, ფაქტობრივად, ეკლესიაში გავიზარდე. ჩემი ცხოვრების არც ერთი ეტაპი არ მახსოვს ღმერთის გარეშე. ეს მოცემულობა იყო. ბავშვობაში თუ სხვებს ზღაპრებს უყვებიან, პაპაჩემი ბიბლიურ ამბებს მიყვებოდა. ეს იყო ჩემი ცხოვრების განუყოფელი ნაწილი. ბაპტისტური ეკლესიის საკვირაო სკოლაში დავდიოდი, ახალგაზრდულ ჯგუფში, და იქვე გაიარა ჩემმა ახალგაზრდობამაც. აქედან გამომდინარე, ის, რომ გავხდი ბაპტისტური ეკლესიის ნაწილი, ჩემთვის რადიკალური ნაბიჯი არ ყოფილა – ამ ეკლესიის ნაწილად მოვევლინე სამყაროს. მაგრამ მე ვიზრდებოდი ისეთ ეკლესიაში, სადაც ქალის როლი ისეთი არ იყო, როგორიც დღესაა. ეს გახლდათ ეკლესია, სადაც ქალის ხმა მხოლოდ გალობის დროს ისმოდა. ბაპტისტური ეკლესია იყო ტრადიციული პურიტანულ-პროტესტანტული, მასკულინური ეკლესია, როგორსაც დღესაც ბევრს ნახავთ ევროპაში, ამერიკასა თუ მსოფლიოს სხვა ნაწილებში. მას შემდეგ, რაც საბჭოთა კავშირი დაინგრა, ეკლესიებს საშუალება მიეცათ, თავიანთი საგანმანათლებლო კერები შეექმნათ. ჩვენმა ეკლესიამაც დაიწყო ბიბლიის კოდის გაკეთება. მაშინ 17 წლის ვიყავი. პირველი უცნაურობა ჩვენთვის ის გახლდათ, რომ სკოლა ღია იყო გოგონებისთვისაც და ბიჭებისთვისაც. ეს ის პერიოდია, როდესაც უამრავი კითხვა ჩნდებოდა საზოგადოებაში, თავადაც იმ ასაკში ვიყავი, მინდოდა გამეგო ბევრი რამ იმის მიღმა, რასაც კათედრიდან ვისმენდი. იმ პერიოდში ტელევიზორიდან გამუდმებით მესმოდა ჩემი ეკლესიის ლანძღვა-გინება და მინდოდა, სხვა წყაროებიდან მიმეღო ინფორმაცია. საბჭოთა პერიოდში ჩემი ეკლესიის გინება არსად გამიგონია, მაგრამ შემდეგ რელიგიურ-ნაციონალური ტალღა მომძლავრდა. სხვადასხვა დინება გაჩნდა საზოგადოებაშიც.

სასულიერო სკოლაში მე, ისევე როგორც მრავალი ჩემი მეგობარი გოგონა, მეტის გასაგებად მივედი. მინდოდა, მეტი მცოდნოდა ჩვენი ეკლესიის ისტორიაზე, ეკლესიოლოგიასა და თეოლოგიურ საკითხებზე. დროთა განმავლობაში საგნები იცვლებოდა ან ახალი ემატებოდა. ერთ-ერთი საგანი იყო ჰომილეტიკა – ქადაგების ხელოვნება. პირველი ნაპერწკალი, რომ მოწოდებული ვიყავი ღვთისმსახურებისთვის, სწორედ ჰომილეტიკის გაკვეთილებზე ვიგრძენი. ბევრ რამეს ვსწავლობდით: ძველ და ახალ აღთქმას, პასტორალურ თეოლოგიას, როგორ უნდა იქადაგოს მღვდელმა, როგორ დამოძღვროს… მაგრამ ისე არაფერს უმოქმედია, როგორც ჰომილეტიკის გაკვეთილებს. მივხვდი, რომ კიდევ შემეძლო რაღაცის კეთება. მაგრამ ეს იყო დრო, როდესაც ქალი არ დაგვინახავს ამბიონთან. ყველაფერი ნაბიჯ-ნაბიჯ მოხდა. 2002 წელს, ჩვენს ეკლესიაში პირველ დიაკონ ქალს დაესხა ხელი. ეს იყო 50 წლის, ცხოვრებაში კარგად რეალიზებული, პროფესიით ექიმი ქალბატონი, რომელიც 17-18 წლის სტუდენტებთან ერთად სწავლობდა სასულიერო სკოლაში. ჩვენს ეკლესიას ასეთი ტრადიცია აქვს – ხელდასხმა ხდება სულთმოფენობის დღეს. ამ დღეს მთელი ქვეყნიდან ჩამოდიან მორწმუნეები და გაერთიანებული ეკლესია დასტურს აძლევს ღვთისმსახურთა ხელდასხმას. ერთ-ერთ ასეთ დღესასწაულზე მოხდა ჩემი დიაკვნად ხელდასხმაც. თავდაპირველად ამაზე საუბარი დამიწყო ჩვენმა ეპისკოპოსმა მალხაზ სონღულაშვილმა, რომელიც სემინარიაში მასწავლიდა. მითხრა, რომ მხედავდა ღვთისმსახურებაში და მთხოვა, მესაუბრა გამჩენთან, რომ გადაწყვეტილება მიმეღო. ასევე მოხდა მაშინაც, როდესაც ხელდასხმა მივიღე ხუცესობაზე და შემდეგ – ეპისკოპოსობაზე. მაგრამ ამ სამი საფეხურიდან ყველაზე მნიშვნელოვანი მაინც დიაკვნად ხელდასხმა იყო. 29 წლისა გახლდით, როცა გადაწყვეტილება მივიღე, სასულიერო მსახურებას შევდგომოდი.

ბევრი ბაპტისტური ეკლესიაა, სადაც ქალებს ღვთისმსახურებად ხელს არ ასხამენ. მაგალითად, რუსეთში, ამერიკის სამხრეთ ნაწილში. სამხრეთელმა ბაპტისტებმა ძალიან ძნელად მიიღეს თანასწორობა, არა მხოლოდ ქალისა და მამაკაცის, არამედ საზოგადოდაც. ალბათ ისინი იყვნენ უკანასკნელნი, ვინც მონობას ბოლომდე უჭერდა მხარს. ამას გარკვეული ბიბლიური მუხლებით ამართლებდნენ. თუმცა არის ბაპტისტური, ლუთერანური, ანგლიკანური, უფრო მეტად პროტესტანტული ფრთის ეკლესიები, რომლებსაც ეპისკოპოსი ქალები ჰყავთ და ამით ხაზს უსვამენ თანასწორობას. უფლისთვის ქალი და მამაკაცი თანასწორნი არიან და ამას ამბობს სწორედ პეტრე მოციქული, ვის ციტირებასაც ახდენენ უთანასწორობის გასამართლებლად. პავლე იყო ის, ვინც თქვა, ქალები უნდა დუმდნენ ეკლესიაში, თუ რამე კითხვა გაუჩნდებათ, შინ ჰკითხონ მამაკაცებს და პასუხი საკუთარი ქმრებისგან მიიღონო, მაგრამ მანვე თქვა გალატელთა წერილში, რომ უფლისთვის არ არსებობს არც ქალი და არც მამაკაცი, არც თავისუფალი და არც მონა, არც ბერძენი და არც იუდეველი. ამით იესომ ყველაზე უფრო მკაცრად განსაზღვრული ეთნიკური, სოციალური და გენდერული საზღვრები მოარღვია. როდესაც პავლე მოციქულის ციტირება ხდება, ძალიან მნიშვნელოვანია იმის გათვალისწინება, რომ ეს არის წერილები, მიწერილი კონკრეტული გამოცდილების მქონე კონკრეტული ეკლესიებისთვის. შეუძლებელია ამ წერილების უნივერსალურად გაშლა გეოგრაფიულად თუ ეპოქალურად. გარდა ამისა, როდესაც თანასწორობაზე ვსაუბრობთ, ვიხსენებთ ქალისა და მამაკაცის შექმნის ამბავს, რომლის ორი ნარატივია ბიბლიაში. დაბადების პირველ ორ თავში ორჯერ ვკითხულობთ შექმნის ისტორიას: ერთხელ – როდესაც ღმერთმა დღეების მიხედვით შექმნა სამყარო და მამაკაცის ნეკნისგან შექმნა ქალი; მერე კი ისევ იწყება: და ღმერთმა შექმნა ადამიანი მამაკაცად და დედაკაცად, – და აქ საუბარია იმაზე, რომ ღმერთმა ადამიანი ერთმანეთს დაქვემდებარებულ ორსაფეხურიან იერარქიად კი არ შექმნა, არამედ ქალად და მამაკაცად, რომლებიც აბსოლუტურად თანასწორი ქმნილებანი არიან. თანაც, როცა ვხედავთ, საზოგადოებაში ამის დეკლარირებით რამოდენა ძალადობა ხდება, რამდენი საშინელება შეიძლება გაამართლონ, ეს კიდევ ერთხელ გვაძლევს ძალას და მოწადინებას, საღვთო წერილის ეს მუხლები განსხვავებულ შუქზე იქნეს წაკითხული.

მიუხედავად იმისა, რომ იესოს ცხოვრების პერიოდში იერუსალიმში ქალის სტატუსი, ფაქტობრივად, ნულის ქვევით იყო, იესო არსად ახსენებს ამ საფეხურებს. თალმუდში წერია, რომ ათი ქალის ნათქვამს გადაწონიდა ერთი კაცის სიტყვა. ეს აიხსნებოდა ქალის სიბრიყვით და წინადაუცვეთელობით. მაგრამ ყველაზე მნიშვნელოვანი მოვლენა „ახალ აღთქმაში” არის მკვდრეთით აღდგომის მოწმობა, რომელიც იესომ სწორედ ქალს დაავალა. ჩემი აზრით, ამაზე ხმამაღალი რამ წარმოუდგენელია. იესო არ გამოსცხადებია პეტრეს, იოანეს, იაკობს – იმ სამეულს, რომელიც სულ თან დაჰყვებოდა; პირველი, ვისაც ის გამოეცხადა, იყო მარიამი. უფალმა იცოდა, რომ კაცსაც არ დაუჯერებდნენ ამ სასწაულს, მაგრამ ეს ძვირფასი გზავნილი მაინც ქალს ჩააბარა. მოგეხსენებათ, იესო სულ იგავებით ესაუბრებოდა ხალხს და ეკითხებოდა, თქვენ ვინ გგონივართო. კიდევ უფრო უცნაური ამბავი: ერთადერთი, ვისაც მან თავისი სახელი უთხრა, იყო სამარიელი ქალი. ეს მაშინ, როდესაც იუდეველებს ისე სძულდათ სამარიელები, რომ ძაღლებად თვლიდნენ და არც კი ელაპარაკებოდნენ. სწორედ სამარიელ საეჭვო რეპუტაციის ქალს გაუმჟღავნა თავისი ვინაობა იესომ: „მე ვარ”, – რასაც ეუბნება უფალი მოსეს, როდესაც ცეცხლოვან ბუჩქში გამოეცხადება. ეს უფლის ბიბლიური სახელია. მარავლი მაგალითის მოყვანა შეიძლება, როდესაც იესო ქალებისთვის გამყარებულ ტრადიციულ კედლებს არღვევს.

– ქალის პრობლემებს მე მხოლოდ ამბიონიდან არ ვაკვირდები – აქტიურად ვარ ჩართული გენდერული თანასწორობის საკითხებში და არასამთავრობო ორგანიზაცია „კონფლიქტებისა და მოლაპარაკების საერთაშორისო კვლევით ცენტრში” თითქმის ათი წელი ვიმუშავე გენდერის ექსპერტად. ამ მიმართულებით კვლევებსა და ტრენინგებში ვმონაწილეობდი და ძალიან ხელშესახები საბუთებით შემიძლია ვილაპარაკო. საქართველოში მუდმივად ამტკიცებენ, რომ ქალებს პრობლემები არ აქვთ, რომ ხელისგულზე ატარებენ და რომ ეს ყველაფერი არის ევროპიდან შემოგდებული პრობლემა. შეუძლებელია, მას განგებ შემოგდებული უწოდო, როდესაც კვლევები გვიჩვენებს, რომ ეს პრობლემა ძალიან მტკივნეულად დგას, მიუხედავად იმისა, რომ ჩვენს საზოგადოებაში ძალიან ძნელად საუბრობენ ამ თემებზე. კვლევების თანახმად, ყოველი მეხუთე ქალი ამა თუ იმ ძალადობის მსხვერპლია, ხოლო ყოველი მეათე – ფიზიკური ძალადობისა. ერთხელ პარლამენტის ერთ-ერთ წევრს ვეკამათე. იგი ამტკიცებდა, რომ მის მეგობრებსა და ნათესავებს ძალადობის პრობლემა არ აქვთ. მას ვუპასუხე, ძალიან ცუდია, რომ დეპუტატი საზოგადოების პრობლემას მხოლოდ საკუთარი წრით ზომავს-მეთქი. მე ბევრჯერ გადავწყდომივარ სერიოზულ ძალადობას, როდესაც ქმრები ცოლებს უკრძალავენ განათლებას, მეგობრებთან სიარულს. ქალებს, რომლებიც აუტანელი შრომის ფასად თავად არჩენენ ოჯახებს, ქმრები აქეთ ზღუდავენ ფინანსურად. უფრო დიდი პრობლემაა ის, რომ ადამიანს ესმის, როგორ ხდება მეზობლის ოჯახში ძალადობა და მიკაკუნებასაც კი ვერ ბედავს. ის კი არა, მეორე დილით დიდი გულმოდგინებით ესალმებიან მოძალადე კაცს, რომელმაც ღამით ცოლ-შვილი დააწიოკა. ეს ყველაფერი ჩვეულებრივი ამბავია ჩვენს საზოგადოებაში. ჩვენ შეგვიძლია, ამ ყველაფერზე თვალები დავხუჭოთ, რადგან თბილისში „ქართლის დედა” დგას, რადგან სიტყვები „დედამიწა” და „დედაბოძი” არსებობს ქართულ ენაში – თურმე ეს ყოფილა იმის დასტური, რომ ქალს პატივს ვცემთ, მაგრამ ასე არ არის.

– მიზეზი უამრავია, მაგრამ, ჩემი აზრით, ჩვენ ვართ ტრადიციული მასკულინური საზოგადოება, თანაც შეშინებული, ბევრჯერ დარბეული და გაპარტახებული ერი. ჩემი დაკვირვება ასეთია: არის შიში, რომ რაღაცები ცუდად წავა და ამიტომ სურთ, ე.წ. სუსტი რგოლები კარგად აკონტროლონ. და ვინ არის სუსტი, თუ არა ქალი, თუ არა აღმსარებლობით ან სხვა ნიშნით განსხვავებული ადამიანი? ჩვენს საზოგადოებას ძალიან უჭირს უცხოს მიღება.

– იყო ამ საზოგადოებაში რელიგიური უმცირესობის წარმომადგენელი, ნიშნავს იმას, რომ ერთ მშვენიერ დღეს ბავშვობის მეგობარმა შესაძლოა კარი აღარ გაგიღოს, ან ვიღაცამ გითხრას, რომ შენთან ურთიერთობით მისი ოჯახი იბილწება, ან მარხვაზეა და ცოდვაში დგება და ამიტომ აღარ უნდა ურთიერთობა. შესაძლოა, ადამიანმა, რომლის მეჯვარეც ხარ, გააუქმოს ჯვრისწერა და ხელახლა დაიწეროს ჯვარი, რადგან მოძღვარმა უთხრა, რაკი ბაპტისტი გყავდა მეჯვარედ, შენი შვილები დაწყევლილები იქნებიანო. სულ დაძაბული შეყურებ მეგობარს, შვილი ავად რომ გაუხდება, ვინმე ხომ არ ეტყვის, ეს წყევლაა, რადგან თქვენს ოჯახში ბაპტისტი დადისო. ძალიან ხშირად ხდება ასე… იყო რელიგიური უმცირესობის წარმომადგენელი, ნიშნავს იმას, რომ შენს ეკლესიაში გაზრდილმა გოგო-ბიჭებმა შესაძლოა ქუჩაში თვალი აგარიდონ, როცა მეგობრებთან ერთად არიან. მესმის, რატომაც… შესაძლოა აღმოაჩინო, რომ ფეისბუქიდან ამოუშლიხართ, რათა ამ ურთიერთობით შენს რელიგიასთან არ ასოცირდებოდნენ და ვინმეს ეჭვი არ შეეპაროს მათ ჭეშმარიტ ქართველობაში… ეს ძალიან მტკივნეული და რთულია. მე რაღაცნაირად მოვახერხე, რომ ჩემი შვილების სკოლაში და მეგობრების წრეში ეს პრობლემა არ წარმოიშვა. ყველამ იცოდა, ვინ ვიყავით და რას წარმოვადგენდით. ამის გადალახვა არ მოუხდათ ჩემს შვილებს, კარგ პედაგოგებთან მოხვდნენ და მათი განსხვავებულობა უფრო ეძვირფასებათ მათ მეგობრებს, ვიდრე უბედურებად მიიჩნევენ. მაგრამ ჩემი ერთი კოლეგის შვილი ააყენა მასწავლებელმა, გამოკითხა, რომელ ეკლესიაში დადიან მისი მშობლები, ვინ არის მათი მოძღვარი და როდესაც გაიგო, რომ მამამისი ჩვენი ეკლესიის მოძღვარია, დაუწყო დამოძღვრა თანაკლასელების თანდასწრებით, რათა გადაერჩინა მისი სული. ჩვენი ჩარევის შემდეგ ბოდიშიც მოიხადა, მაგრამ ბავშვისთვის ეს ხომ წაუშლელი ტრავმაა – როგორ უყურებდნენ მეგობრები როგორც გამორჩეულს, საცოდავს, დასაცინს… იეჰოვას მოწმეების ცემა მაღალ კლასებში დღესაც პატივად ითვლება.

– სავსებით გეთანხმებით. ადამიანებს, რომლებიც ქრისტეს სახელით ვინმეზე ძალადობენ, წარმოდგენა არ აქვთ, რა არის ქრისტიანობა, რა რანგის ქრისტიანებადაც არ უნდა მოიხსენიებოდნენ ისინი. ასე მხოლოდ საქართველოში არ ხდება – ქრისტიანობის მთელი ისტორია სავსეა ასეთი შეცდომებით, ყბადაღებულ ჯვაროსნობაზე რომ არაფერი ვთქვათ. ქრისტეს სახელით ამდენი ძალადობა რომ მოხდა, ეს იმის ბრალია, რომ ყველაზე მაღალ იერარქებსაც კი არ ჰქონდათ წარმოდგენა, რა იყო ქრისტიანობა.

– საზოგადოდ, მჯერა განათლების ჯადოსნური ძალის, მაგრამ ზოგჯერ იმედი მიცრუვდება. ზოგიერთი ძალიან განათლებული და მოაზროვნე ადამიანი მაღალი ტრიბუნიდან ისეთ განცხადებებს აკეთებს, რომ განათლების ყოვლისშემძლეობის რწმენა შემერყა. მაგრამ მაინც მჯერა განათლების – არა ინფორმაციული დონის, არამედ განმანათლებლური განათლების. ეს არის, ჩემი აზრით, ჩვენი საზოგადოების საშველი. მაგრამ აქ არის ერთი „მაგრამ”… კარგად ვიცი, რა მძიმე კონტინგენტია განათლების სისტემაში. ცალკეული პედაგოგების მიმართ დიდი პატივისცემის მიუხედავად, ეს არის ყველაზე უფრო ქსენოფობი, უცხოსადმი სიძულვილით განწყობილი ადამიანების ჯგუფი. მე მქონდა ფუფუნება, რომ მრავალფეროვნების საკითხებზე მემუშავა პედაგოგებთან და ასეთი მძიმე კატეგორია არ მყოლია, პედაგოგების ძალიან დიდი ნაწილისთვის კი სრულიად წარმოუდგენელია, ერთნაირად მიუდგნენ განსახვავებული აღმსარებლობისა თუ ეთნიკური წარმომავლობის მოსწავლეებს. ფიზიკის, მათემატიკის მასწავლებელი რომ გვევლინება მქადაგებლად, არც ეს არის უცხო… მე როგორც მშობელი ორ რამეს არ ვისურვებდი: ერთი, რომ ჩემს შვილს სკოლაში მიეღო რელიგიური და მეორე – რეპროდუქციული, სექსოლოგიური განათლება. ამ ორ საკითხს ვერ ვანდობდი ჩვენს განათლების სისტემას. იმიტომ კი არა, რომ აუცილებელი არ არის, არამედ იმიტომ, რომ უფრო მნიშვნელოვანია, ვინ ასწავლის ამ საგნებს, რადგან ამ სფეროში გაუნათლებელმა ადამიანმა შეიძლება სრულიად დააზიანოს მოსწავლე როგორც სულიერად, ისე ფიზიკურადაც. მჯერა, რომ ამ სიბნელეს გამოაწორებს განათლება, მაგრამ სინათლე განათლებულმა ადამიანმა უნდა შემოიტანოს.

– ისეთივე სირთულეები მაქვს, როგორიც ნებისმიერ დასაქმებულ დედას – უნდა იყო შვილთან, წახვიდე მშობელთა კრებაზე, მაგრამ არ გაქვს დრო… ამ მხრივ სხვა დედებისგან არ განვსხვავდები, იმავე გამოწვევებისა და პრობლემების წინაშე ვდგავარ, რომლებსაც ეჯახება ნებისმიერი ქალი. რაც შეეხება იმას, რომ ვარ სასულიერო პირი… ჩემს მეუღლეს ხუმრობით ჰკითხავენ ხოლმე, აღსარებას ვის აბარებ, მეუღლეს თუ ეპისკოპოსსო. რაღაც უცნაური ოჯახი გვაქვს. შესაძლოა, პათეტიკურად ჟღერდეს, მაგრამ სასულიერო პირობა იმიტომ უფრო გავბედე, რომ ძალიან დიდ მხარდაჭერას ვგრძნობდი შვილებისგან, მეუღლისგან. გარეთ რომ ასე ყელმოღერებით ვლაპარაკობ თანასწორობაზე, ამის სითამამეს ის მაძლევს, რაც ჩემს სახლში ხდება. მაქვს ფუფუნება, ვაკეთო და შემოსავალი მივიღო იმ საქმისგან, რომელიც მიყვარს და რომლისაც მჯერა. ამით ბედნიერი ვარ.

– ამან გამაკვირვა, რადგან მიმაჩნია, რომ რაც მიკეთებია, სიმამაცისგან ძალიან შორს დგას. იქ ვნახე სხვა ქალები, რომლებსაც აჯილდოებდნენ – როგორი ქვეყნებიდან არიან, რას ნიშნავს, იყო მათ ქვეყანაში ქალი და რა გარემოში აკეთებენ იმას, რასაც აკეთებენ… მიკვირს, რა კრიტერიუმით მოვხვდი იქ. მაგრამ მეუბნებოდნენ, რომ სიმამაცეა, კონკრეტული რელიგიის წარმომადგენელი ქალი იცავდეს სხვა რელიგიას, საუბრობდეს ქალთა, ეთნიკური ჯგუფების და ლგბტ თემის უფლებებზე. პირველი სასულიერო პირი ვარ, ვინც ეს ჯილდო მიიღო. მაგრამ ყოველგვარი კეკლუცობის გარეშე გეტყვით: ეს ყველაფერი ჩემი მოვლეობაა. როცა სასულიერო პირი ხარ, სხვა რა გევალება? სასულიერო პირის მთავარი დანიშნულება არც ქადაგებაა, არც ზიარება და არც ანაფორის ტარება; მთავარი დანიშნულებაა, მათ გვერდით იდგეს, ვისაც უჭირს. ძმის სიყვარული არ არის სიყვარული, რადგან ის თავისთავად გიყვარს; უნდა გიყვარდეს ის, ვისი სიყვარულიც გაგიჭირდება. თუ სასულიერო პირმა ვერ შეძლო ეს, სხვა მით უმეტეს ვერ შეძლებს…