სასკოლო სივრცეში დისტანციური სწავლება და გაკვეთილების ჩატარება პედაგოგებისთვის ჩვეულებრივი ყოველდღიურობა გახდა. რაც დრო გადის, მეტი კითხვა ჩნდება სასწავლო პროცესის დისტანციურად დაგეგმვასთან დაკავშირებით. იწერება მრავალი შემოქმედებითი სტატია, საინტერესო და ინოვაციური სწავლებისთვის, საგნობრივ ექსპერტ-კონსულტანტების მიერ იმართება ვებინარ-შეხვედრები. მთელი საქართველოს მოსწავლეებისათვის ტელესკოლა გახდა ყველაზე საყვარელი გადაცემა. მასწავლებლებმა მოსწავლეებთან ერთად შექმნეს სხვადასხვა კრეატიული პროდუქტები.
წარმოგიდგენთ ჩემს გამოცდილებას: თუ როგორ ვგეგმავ და წარვმართავ დისტანციურ სწავლებას. სასწავლო გარემოს შეცვლის შემდეგ, პირველი, რაც დამეხმარა, იყო Edmodo.com პლატფორმაზე ჯერ კიდევ შარშან შექმნილი, ჩემი კლასების ვირტუალური საკლასო სივრცე. შემდეგ კი, სამინისტროს მიერ შემოთავაზებული Microsoft teams-ში შექმნილი კლასები. Microsoft-ის სხვადასხვა პროგრამებმა მასწავლებლებს კიდევ უფრო გაგვიადვილეს საქმე.
თითოეულ კლასთან ბიოლოგიის გაკვეთილს კვირაში ერთხელ ვატარებ. შევცვალე ჩემი სამოქმედო გეგმა. სასწავლო გეგმის მოდიფიცირება აუცილებლობა გახდა, რადგან ახლა გაკვეთილის დრო 30 წუთი მქონდა. ეროვნული სასწავლო გეგმის მიხედვით დავიწყე თემებისთვის დათმობილი საათების შეცვლა, საგაკვეთილო მიზნებისა და მეთოდების შესაბამისობას ვეძებდი საკითხის საკვანძო კითხვებსა და ცნებებთან მიმართებაში. ვფიქრობდი, განმავითარებელი შეფასების რომელი ინსტრუმენტი შემერჩია ან როგორ შემერჩია მრავალფეროვანი რესურსები, აქტივობები და საინტერესო საშინაო დავალებები. ვითვალისწინებდი მოსწავლეთა თავისებურებებს და ამ მხრივ, teams-ის სხვადასხვა პროგრამები კარგი დამხმარე საშუალება აღმოჩნდა. კარგია, როცა ვცვლით აქტივობებს, მეთოდებს, რესურსებს, მუშაობის ფორმებს. ასევე მნიშვნელოვანია კომპლექსური დავალების შეთავაზებისას, მოსწავლეებს მივცეთ დავალებათა არჩევის ან შექმნილ პროდუქტთა წარდგენის სხვადასხვა საშუალება, რაც ხელს შეუწყობს მოსწავლეთა დიფერენცირებულ სწავლებას.
მინდა გაგიზიაროთ გამოცდილება, როგორ გამოვიყენე Teams-ის ერთ- ერთი პროგრამა და როგორი ტიპის დავალებები შევთავაზე მეცხრე კლასელებს. თემაში – ,,ევოლუცია“ – გამოვყავი საკითხები და შევუსაბამე ცნებები. შევჩერდი საკითხზე, რომელიც სახელმძღვანელოშია მოცემული -გაკვეთილების #3.8 -ბუნებრივი გადარჩევა -ევოლუციის მთავარი მამოძრავებელი ძალა(გვ.80) და #3.13-ის -ხელოვნური გადარჩევა(გვ.97) სახით . (ბიოლოგიის სასკოლო სახელმძღვანელო. ავტორები: მალხაზ მაყაშვილი, მარინა ჯალიაშვილი, მარინე სეხნიაშვილი, რუსუდან ახვლედიანი. )
ცხრილში წარმოგიდგენთ საკუთარ ნააზრევს:
| ცნება: კვლევა
|
საკითხები
1.ბუნებრივი გადარჩევა და მისი ფორმები 2.ხელოვნური გადარჩევა |
საკვანძო შეკითხვები:
1.რატომ ითვლება ბუნებრივი გადარჩევა ცოცხალი სამყაროს ევოლუციის მთავარ ფაქტორად? 2.რა მსგავსება და რა განსხვავებაა ბუნებრივ და ხელოვნურ გადარჩევას შორის?
|
| შედეგი:
ბუნებრივი და ხელოვნური გადარჩევის შედარება.გადარჩევის პროცესის ამსახველი მოდელის შექმნა. (ბიოლ.საბ.1,2,3,4,5,7,8) |
ეროვნული სასწავლო გეგმის მიზნებიდან გამომდინარე, სწავლა-სწავლებისა და შეფასების სამიზნედ საგნობრივი შედეგების გარდა ასევე ზოგიერთი გამჭოლი უნარი და ღირებულება ავირჩიე. (ინფორმაციული და საკომუნიკაციო ტექნოლოგიების გამოყენება ; დროსა და სივრცეში ორიენტირება).
კომპლექსური დავალება1.
დავალება შეასრულე ინდივიდუალურად , წარმოადგინე ნამუშევარი ელექტრონული პრეზენტაციის (Sway ან Power point) სახით, სადაც წარმოაჩენ ევოლუციის მთავარ მიმართულ ფაქტორს და ახსნი პროცესს მოდელირების საშუალებით . დაადასტურებ ან უარყოფ , რომ ბუნებრივი გადარჩევა არის ევოლუციის მთავარი მამოძრავებელი ფაქტორი, შეადარებ ბუნებრივ და ხელოვნურ გადარჩევას შენ მიერ მოფიქრებული კრიტერიუმების მიხედვით. საკუთარი დასკვნები გაამყარე არგუმენტირებული მსჯელობით.
ან შეგიძლია შეასრულოთ კომპლექსური დავალება 2.
წარმოიდგინე, რომ შენ ხარ მეცნიერ-ევოლუციონისტი და გადაწყვიტე, მისწერო წერილი ჩარლზ დარვინს შენი კვლევის შესახებ (მოდელირება /სიმულაცია), რომლის თემაც არის დღეს სამყაროში მიმდინარე ბუნებრივი და ხელოვნური გადარჩევა. ნამუშევარი წარადგინე word-ის დოკუმენტის სახით.
შეფასების კრიტერიუმები:
მოსწავლეები მსჯელობენ არგუმენტირებულად, ქმნიან ბუნებრივი გადარჩევის მოდელს და მსჯელობენ იმ მსგავსება -განსხვავებებზე ,რომელიც აღმოაჩინეს ხელოვნური და ბუნებრივი გადარჩევის შედარებისას. ნაშრომს წარმოადგენენ ელექტრონული პრეზენტაციის (Sway ან Power point) ან word-ის დოკუმენტის სახით. (კომპლექსური დავალების არჩევის შესაბამისად.)
შენიშვნები: ჩანაწერებს ვაკეთებ გაკვეთილის მსვლელობისას. ვინიშნავ, მოსწავლეებს რა კითხვები ებადებათ, ან რა ცვლილებების შეტანა სურთ დავალების შესრულებაში. შემდეგ შეიძლება შევცვალო კიდეც კომპლექსური დავალების პირობის გარკვეული ასპექტები და მხოლოდ ამის შემდეგ ვტვირთავ სამუშაოს მათი დავალებების ველში. მაგალითად, მათ არ ისურვეს ნამუშევრის წარდგენა ელ-პრეზენტაციის სახით და გადაწყვიტეს პოსტერის დამზადება და სხვა.
რჩევები მოსწავლეებს კომპლექსური დავალების შესრულებისათვის:
პირველი კომპლექსური დავალების შესრულებისა და მისი განხორციელებისათვის გამოიყენეთ მასწავლებლის მიერ მოწოდებული რესურსები სასკოლო სახელმძღვანელოსთან ერთად. შეგიძლიათ ტექსტის წაკითხვა, ვიდეო მასალის ნახვა და მოსმენა, პროცესის მოდელირება და სიმულაციის წარმართვა მოვლენებზე დაკვირვების მიზნით. თქვენ მუშაობთ ინდივიდუალურად და დამოუკიდებლად დაახარისხებთ ინფორმაციას, აღნიშნავთ მნიშვნელოვან საკითხებს, რომელიც თქვენი დავალების მთავარი მიზანია. სიმულაციის ან მოდელირების მონაცემები წარმოადგინეთ კვლევითი ანგარიშის სახით. სიმულაციის სათამაშოდ დაგჭირდებათ JAVA პროგრამის ჩაწერა, რომელიც შესაძლებლობას მოგცემთ განახორციელოთ სიმულაცია.
მეორე კომპლექსური დავალება: გაიაზრე თანამედროვე რეალობის სივრცე და დრო, გაითვალისწინე, დღეს როგორ განიცდიან ცოცხალი ორგანიზმები ბუნებრივ გადარჩევას, როგორ შეიცვალა დედამიწაზე სახეობები და ჯიშები. მოიყვანე მინიმუმ სამი მაგალითი (ორი ბუნებრივ გადარჩევაზე და ერთი ხელოვნურ გადარჩევაზე, შეადარე გადარჩევის სახეები). წარმოადგინე ნამუშევარში შენი ხედვა კონკრეტულ მაგალითებზე დაყრდნობით. მათი შემდგომი გადარჩევის პერსპექტივის განვითარების კუთხით. შენი დასკვნების წარდგენისას, მეტ დამაჯერებლობას შეგძენს ის მტკიცებულებები, რომელთაც აღმოაჩენ პროცესის მოდელირებით. ამისთვის გამოიყენე სხვადასხვა ტიპის რესურსი და შენი ნააზრევი გადმოეცი Word-ის დოკუმენტში წერილის სახით. (ჩარლზ დარვინის ეპოქისაგან ესეც განგვასხვავებს.)
რესურსების ნაკრები დავამზადე Wakelet.com პროგრამის საშუალებით, რომელიც ახლავს Teams, საჭიროა რომ ის დაამატოთ თქვენს Teams გვერდს. აქვეა ბმული, სადაც ყველა რესურსი თავმოყრილია–https://wke.lt/w/s/9fVXdp
ასეთი დავალება და ინსტრუქციები მოცემული კლასისთვის გასაგები და შესრულებადია. თუ თქვენმა მოსწავლეებმა არ იციან თამაშის ან სიმულაციის შემდეგ, როგორ დაწერონ კვლევის ანგარიში, შეგიძლიათ გაუმარტივოთ დავალება და მიაწოდოთ სხვა სახით. ასეთი ნიმუშიც აქვეა წარმოდგენილი.
სათაური: ბუნებრივი გადარჩევის მოდელირება სიმულაციის საშუალებით. https://phet.colorado.edu/simulations/sims.php?sim=Natural_Selection (biol.co/2wolf2)
მითითებულ მისამართზე გადასვლით მიიღებ წვდომას სიმულაციაზე და შეძლებ შეისწავლო ბუნებრივი გადარჩევის პროცესი საკუთარი კვლევის წარმოებით. ამ საქმიანობაში დახმარებას გაგიწევს კითხვები.
- როცა გახსნი სიმულაციას, ეკრანზე გამოჩნდება ერთი ბაჭია, დააკვირდი, რა ემართება მას?
- სიმულაცია გაძლევს საშუალებას, აკონტროლო მუტაციის ტიპები, რომელიც ბაჭიაში გამოვლინდება. მოძებნე სივრცე წარწერით ,,მუტაციის დამატება“. დააკვირდი, რა ცვლილებები შეგიძლია შეიტანო ბაჭიაში?
- განსაზღვრეთ, რომელ ცვლილებებს აკონტროლებ შენს სიმულაციაში?
- რა დაემართება კურდღლების პოპულაციას, თუკი მეგობარი არასდროს დაემატება? როგორ წარიმართება პროცესი, მეგობრის დამატების შემთხვევაში
- როგორ წარიმართება პროცესი, როცა დაამატებ საკვებს, როგორც გადარჩევის ფაქტორს?
- რა სხვაობაა არქტიკულ და ეკვატორულ გარემოში მიმდინარე პროცესებში?
- რა არის გენეტიკური მუტაცია? რომელი სამი მუტაცია შეგიძლია დაამატო კურდღლების პოპულაციას?
ა.ექსპერიმენტი:
-როგორ ახდენს გავლენას ბუნებრივი გადარჩევა ბეწვის ფერის ნიშანზე?
ჰიპოთეზა: ბუნებრივი გადარჩევა მოახდენს დადებით გავლენას………ნიშნებზე, რომლებიც……………………….
შეასრულე შემდეგი სიმულაციები, რათა გასცე ექსპერიმენტის კითხვას პასუხი( გახსოვდეს გააკეთო ჩანაწერები კვლევისათვის).
დაამატე მეგობარი და მუტაცია ყავისფერი ბეწვის ბაჭიების პოპულაციაში და წარმართე ექსპერიმენტი მის დასრულებამდე.
დაიწყე თავიდან და დაამატე მუტაცია ყავისფერბეწვიანი ბაჭიის სახით, მაგრამ დაამატე ასევე გადამრჩევი ფაქტორი მგლების სახით მაშინ, როცა კურდღლები იწყებენ განსახლებას. ექსპერიმენტი გაგრძელდება მანამ, სანამ არ გექნება ზუსტი წარმოდგენა იმის შესახებ, რა პროცესი მიმდინარეობს მგლებისა და კურდღლების პოპულაციაში.
შეცვალე მართვა ისე, რომ კიდევ გქონდეს ყავისფერი ბეწვის მუტაციები, მაგრამ ამჯერად წაშალე მგლები და გადარჩევის ფაქტორად გამოიყენე -საკვები. ექსპერიმენტი გაგრძელდება, სანამ არ გექნება ზუსტი წარმოდგენა იმის შესახებ, რა პროცესი მიმდინარეობს მგლებისა და კურდღლების პოპულაციაში.
შეცვალე პირობები, რათა ყავისფერი ბეწვის მუტაცია წარიმართოს არქტიკულ არეში, გამოიყენე მგლები გადამრჩევ ფაქტორად.
- სიმულაციებზე დაყრდნობით, აღწერე, რა მოხდა შენ მიერ ჩატარებული ექსპერიმენტის დროს, ორგანიზმთა განსახლებისას ? უპასუხე ექსპერიმენტის კითხვას. განიხილე- რა მოხდება ორივე საცხოვრებელ არეში და რა მოხდება მაშინ, როცა ჯგუფში არ არის მტაცებელი. წარმოადგინე მიღებული შედეგები, რათა შენი დასკვნა დაადასტურო.
ბ-ექსპერიმენტი:-როგორ არის დამოკიდებული კბილების სიგრძე ბუნებრივ გადარჩევაზე?
7.ა-ექსპერიმენტში არსებულ ნაბიჯებს მიჰყევი, განსაზღვრე, რა შემთხვევაში აძლევენ გრძელი კბილები ბაჭიების პოპულაციას უპირატესობას. დაწერე ექსპერიმენტის კითხვაზე პასუხი, დაასაბუთე არგუმენტებით.
- მოამზადე პრეზენტაცია:
წარმოადგინე საკვლევი კითხვა, შენი ვარაუდი, აღწერე პროცესი (კონკრეტული დეტალები ), დაკვირვებით მიღებული მონაცემები წარმოადგინე, დაწერე დასკვნა, სადაც არგუმენტირებულად ახსნი ბიოლოგიურ პრინციპებს, რომელიც აღმოაჩინე.
რესურსი:(ტექსტური მასალა)
ა.ელექტრონული წიგნი-https://guide.iliauni.edu.ge/books/evolutsia/
ბ.ბეჭდური ტექსტი
რესურსი:2(სიმულაციები)
ა.https://biomanbio.com/HTML5GamesandLabs/EvoClassGames/aaevolutionpage.html
ბ.https://www.legendsoflearning.com/learning-objectives/natural-selection/
გ. https://phet.colorado.edu/ka/simulation/natural-selection
რესურსი#3 (ვიდეო მასალები)
ა.ტელესკოლის ლინკი იუთუბიდან
ბ.ვიდეო ხანის აკადემიიდან
გ. სილქნეტის საშინაო სკოლის გაკვეთილი -ხელოვნური გადარჩეცვა
დ.ვიდეო ევოლუციის შესახებ
ე. სახეობათა წარმოქმნა ან სპილოებში მიმდინარე გადარჩევა
https://www.biointeractive.org/classroom-resources/origin-species-beak-finch ან
https://www.biointeractive.org/classroom-resources/selection-tuskless-elephants
ვ.ჩარლზ რობერტ დარვინი (1809–1882)— ინგლისელი ბუნებისმეტყველის შესახებ
რესურსი#4( ბუნებრივი გადრჩევის მოდელირება)
ბიოლოგიის სასკოლო სახელმძღვანელოს (მალხაზ მაყაშვილი, მარინა ჯალიაშვილი, მარინე სეხნიაშვილი, რუსუდან ახვლედიანი) 84-ე გვერდზე წარმოდგენილია ბუნებრივი გადრჩევის მოდელირების გეგმა.
ნაბიჯები გაკვეთილის ჩატარებისათვის შემდეგი თანმიმდევრობით დავალაგე:
ნაბიჯი#1
გაკვეთილის მიზნის განსაზღვრა, კომპლექსური დავალების ფორმულირება, სასწავლო რესურსის მომზადება, დავალების ინსტრუქციის და შეფასების მომზადება.
ნაბიჯი #2
კლასთან დაგეგმილ შეხვედრაზე მცირე დიალოგით მოსწავლეებთან ერთად განვიხილავ მათთვის ბუნდოვან საკითხს და ვპასუხობ კითხვებს. ამ ეტაპზეც საქმე გამიადვილა Teams-ის დავალებების ველში მოსწავლეთა მიერ ატვირთულმა დავალებებმა, რამაც საშუალება მომეცა, იქვე მიმეწოდებინა ბავშვებისათვის განმავითარებელი შეფასება. ეს კი ეხმარება მათ, დროულად გააანალიზონ საკუთარი ცოდნა და უნარები. ვაცნობ მოსწავლეებს გაკვეთილის მიზანსა და კომპლექსურ დავალებას.
თემის კონკრეტული საკითხიდან გამომდინარე ვამოწმებ მოსწავლეთა წინარე ცოდნასა და გამოცდილებას და ვსვამ კითხვებს : 1.თქვენი აზრით, როგორ მიმდინარეობს დღეს სამყაროში ბუნებრივი გადარჩევა? 2. რა ფაქტორები უნდა იყოს ბუნებრივი გადარჩევის წინაპირობა ? 3. როგორ შეაფასებდით ხელოვნური გადარჩევის მნიშვნელობას? (მოსწავლეებს მოსამზადებელი ჰქონდათ რეფერატი – საქართველოში გავრცელებული ზოგიერთი ენდემური ჯიშის შესახებ-ხორბალი/ვაზი/შინაური ცხოველები ). ბავშვები მორიგეობით შემოდიან დიალოგში და გამოთქვამენ საკუთარ აზრებს.
ნაბიჯი#3
ვახსენებ მოსწავლეებს, რომ ბიოლოგიურ ტერმინთა ლექსიკონის შედგენა განაგრძონ(თემა – ევოლუცია) და საკითხში არსებული ახალი ტერმინები შეიტანონ გაკვეთილის დასრულების შემდეგ . აქვე ვეუბნები, რომ მათთვის მომზადებული მაქვს მრავალფეროვანი რესურსები. ვუზიარებ Teams-ის ეკრანს და ვაცნობ Wakelet-ში თავმოყრილ რესურსებს. ურთიერთდიალოგით წარვმართავთ (ტექსტური მასალის და ფოტოსურათის საშუალებით), ბუნებრივი გადარჩევის ფორმების მიმოხილვას .
ნაბიჯი#4
ვაცნობ, როგორ იმუშაონ კონკრეტული საკითხის ირგვლივ:
– რა საკითხებს შეისწავლიან და მათი რომელი უნარების განვითარებას შეუწყობს ხელს მოცემული სამუშაოს ჩატარება?
-რატომ შეისწავლიან ამ საკითხებს?
-როგორ მოახერხებენ ამ საკითხების შესწავლას?
ნაბიჯი#5
საკუთარი ნამუშევრები ელექტრონული პრეზენტაციის სახით ატვირთონ ისევ Teams-ის დავალებების ველში. ნამუშევრის შესრულებისთვის ერთი კვირა აქვთ, დრო მომდევნო გაკვეთილამდე.
ნაბიჯი #6
პრეზენტაციის ერთი სლაიდი უნდა დაეთმოს თვითშეფასების კითხვარს, სადაც მოსწავლეები უპასუხებენ შემდეგ კითხვებს:
-რამ დააინტერესათ ამ დავალებაზე მუშაობისას?
-რა დაეხმარათ მათ დავალების შესრულებისას?
