შარშანდელი წელი სამწუხაროდ დასრულდა: გარდაიცვალა კლასიკოსი, ცოცხალთა შორის უპირველესი მთარგმნელი და ერთ-ერთი უპირველესი პოეტი, დავით წერედიანი.
ქართულ მთარგმნელობით პოეტურ კულტურაში იყო შემთხვევები, როცა კონგენიალური თარგმანები ორიგინალურ პოეზიაზე ახდენდნენ გადამწყვეტ გავლენას, მეტიც – კალაპოტსაც კი უცვლიდნენ მას. ასეთად შეიძლება მივიჩნიოთ შექსპირის დრამების მაჩაბლისეული თარგმანები. მათმა ენამ და ინტონაციამ მეოცე საუკუნის ათიანი და ოციანი წლების ქართული მოდერნისტული პოეზია მნიშვნელოვნად განსაზღვრეს. ასეთია, ჩემი აზრით, დაუფასებლად მივიწყებული ორი დიდი მთარგმნელის, გივი გაჩეჩილაძის და გიორგი ნიშნიანიძის მიერ თარგმნილი ინგლისური ხალხური ბალადები, რომლებმაც საკმაო გავლენა მოახდინეს და ახდენენ ქართულ პოეზიაზე, მათ შორის, კონკრეტულად, ჩემს პირველწიგნამდელ და პირველ წიგნში თავმოყრილ ტექსტებზე. ასეთია ჯემალ აჯიაშვილის მიერ თარგმნილი ებრაული პოეზიის ნიმუშები, ასეთია რეზო თაბუკაშვილის მიერ თარგმნილი შექსპირის სონეტები, ასეთია თამაზ ჩხენკელის თარგმანები, განსაკუთრებით – „გიტანჯალი”, რომელმაც, ფაქტობრივად, სათავე დაუდო შემდგომდროინდელ ქართულ პოეზიას და მისი გავლენა, გაუცნობიერებლად, დღემდე გრძელდება. დაბოლოს: ასეთია დავით წერედიანის მთელი მთარგმნელობითი მემკვიდრეობა ვიიონით დაწყებული და, აგერ, ახლახან გამოცემული ლორკას „ბოშური რომანსეროთი” დამთავრებული, რომელიც აუცილებლად შეიჭრება ორიგინალური ქართული პოეზიის სივრცეში და რომლის გამოცემასაც, სამწუხაროდ, მთარგმნელი ვერ მოესწრო.
წერედიანის მიერ თარგმნილი ვიიონის ლექსების ირონიას, ინტონაციებს, სინტაქსურ კონსტრუქციებს, არათუ მისივე თაობის პოეტების შემოქმედებაში, არამედ თანამედროვე პოეტების ლექსებშიც დაინახავს კაცი.
და მაინც: დავით წერედიანი უფრო დიდი მთარგმნელი იყო თუ უფრო დიდი პოეტი?! არის ხალხი, ვინც მიიჩნევს, რომ უფრო დიდი მთარგმნელი იყო, მე კი (და არა მარტო მე) მგონია, რომ ის თანაბარი სიძლიერის მთარგმნელი და პოეტი იყო. ის დიდი იყო იმიტომ, რომ მის თარგმანებში მისი ორიგინალური ლექსების პოეტიკის ნასახიც არ ჩანს და პირიქით. წერედიანის მცირე მოცულობის ორიგინალური პოეზია აბსოლუტურად თვითკმარი, მკვეთრად შემოსაზღვრული სამყაროა ენობრივად, ტროპული აზროვნებით და არც ისე მრავალფეროვანი მეტრული ინვენტარით. მისი საყვარელი საზომი, რომელსაც ის საფუძვლიანად ამუშავებს და ლექსების უმეტესობაში მიმართავს, შემდეგია: 5 / 3 / 5 / 2 („– ცხრა განწირული ძახილი საბლად ჩავკიდე შავეთს”). ასევე მიმართავს, ასე ვთქვათ, განვრცობილ მცირე ბესიკურს, როცა ლოგაედებს შორის, ერთის ნაცვლად, ორი მეორე პეონი გვხვდება: 5 / 4 / 4 / 5 („ქაღალდის ნავი მაღალ წყალში შევაცურეთ, ძველი ტრირემი”), აქტიურად იყენებს ასევე ყბადაღებულ მცირე ბესიკურს და შავთელურ ათმარცვლიანს, იშვიათად სრულიად ორიგინალურ პოლიმეტრულ სალექსო კარკასს გვთავაზობს, იყენებს კონვენციასთან შეჯვარებულ ვერბლანსაც.
ყველა ამ საზომში: მანამდე ნაკლებად დამუშავებულ, გავრცელებულ, თუ მის მიერვე მოგონილში, წერედიანი საოცრებებს ახდენს. გაცვეთილი საზომები მის ხელში სრულიად ახალ სიცოცხლეს იძენენ, უნებლიეთ ბროდსკის სიტყვები გვახსენდება: „დიდი პოეტი ისაა, ვინც გაცვეთილ საზომში თავის ინტონაციას შეიტანსო”. (პერიფრაზია). წერედიანი ამას ყოველ ფრაზაში, ყოველ სინტაგმაში ახერხებს. უჩვეულოა მისი ტროპული აზროვნება, იგრძნობა სამეტყველო ინტონაციების სიუხვე („იქნებ კიდევაც ნაღვლობდეს, არ კი ეტყობა, რა ვი…”), უყვარს ანტინომიური თქმები („სადაც სპეკალში შორეული ცრემლი ისმის, ვარსკვლავი ისმის”; „ცის ნათელს მღერის ლაზარე…”; „…თუ გაზაფხულმა ბრძანა”.). ამ და სხვა ინგრედიენტებით ვიღებთ წარმოუდგენელ შედეგს, ეს არ არის ჰერმეტული პოეზია, მაგრამ ყველაფერი გასაგები როდია. მეტწილად იმასაც კი ვერ ხვდები, რაზეა ლექსი. ივანე ამირხანაშვილს რომ დავესესხოთ: „ყველაფერი გესმის, მაგრამ ახსნა გიჭირს, რადგან ეს აზრის მუსიკაა”.
„აზრის მუსიკასთან” ერთად ამ ლექსებში იგრძნობა ექსპრესია, სიცოცხლე. აქ სიყალბის ნასახს ვერ ნახავ, ეს არ არის გაკეთებული ლექსები, სადაც თითქოს ყველაფერი თავის ადგილზეა, მაგრამ ლექსი მკვდარია და წაკითხვის შემდეგ არაფერი გრჩება. აქ არის წერედიანისეული „ნათელი ბუნდოვანების” მაგია.
დავით წერედიანი თითზე ჩამოსათვლელ იმ პოეტთა რიგს განეკუთვნებოდა, ვინც ქართულ ლექსს, ქართულ ვერსიფიკაციას ამობრუნებულს, მარტივ მამრავლებად დაშლილს იცნობდა. თანამედროვე ქართველი პოეტების ოთხმოცდაცხრამეტი პროცენტი იმასაც კი ვერ გეტყვის, თუ რამდენი ტერფია ქართულ ლექსში. მუხრან მაჭავარიანივით ჯადოსნურად ფლობდა ენას. ენის ნებისმიერი შრიდან შეეძლო საჭირო მადნის ამოზიდვა და საჭირო ადგილას ზუსტად გამოყენება. მისი, სულ რაღაც რამდენიმე ათეული ლექსი ბევრის ტომეულებს გადაწონის.
ბოლოსკენ კი, მინდა შევეხო მისი არა მთაწმინდის, არამედ მახათას პანთეონში დაკრძალვის საკითხს: არა მგონია, რომ მას ეს საკითხი დიდად აწუხებდა, ამიტომ, არანაირი მნიშვნელობა არა აქვს, სად არის დაკრძალული. სადაც გენიოსი განისვენებს, ეს იქნება მახათას მთა თუ ლოტკინის გორა, ყველა ადგილი წმინდაა.
