ნამდვილი მერი პოპინსის დაბრუნება

რას ნიშნავს ნამდვილი?..

ახლავე მოგახსენებთ და ქართველი მკითხველისთვის ერთ მტკივნეულ საკითხსაც შევეხები: საქმე იმაში გახლავთ, რომ პამელა ტრევერსისეული ტექსტები მერი პოპინსის შესახებ ქართულ ენაზე დღემდე არ გახლდათ ნათარგმნი. 1960-იან წლებში, რუსმა საბავშვო მწერალმა ბორის ზახოდერმა ტრავერსის პირველი ორი წიგნიდან რამდენიმე თავი ამოარჩია, თარგმნა, მცირედი ცვლილებები შეიტანა და გამოსცა. სწორედ ის წიგნი გავრცელდა საბჭოთა კავშირის რესპუბლიკებში და სწორედ იმ წიგნს  ვკითხულობდით დღემდე.

და აი, ცოტა ხნის წინ, გამომცემლობა „დიოგენემ“ და მთარგმნელმა ლელა დუმბაძემ პამელა ტრევერსისეული ორიგინალი ტექსტის იდენტური თარგმანი შემოგვთავაზეს – ჯერჯერობით მხოლოდ პირველი ორი ტომი: „მერი პოპინსი“ და „მერი პოპინსის დაბრუნება.“ აქვე იმასაც დავამატებ, რომ მერი პოპინსის შესახებ სულ რვა წიგნი არსებობს.

რომელმა ქარმა გადმოაგდო ჩვენკენ?

ნებისმიერ საბავშვო წიგნს აქვს დაწერის ორიგინალური წინაისტორია და ამ მხრივ გამონაკლისი არც „მერი პოპინსი“ ყოფილა: ერთხელ, პამელა ტრევერსს მოსავლელად ორი ბავშვი დაუტოვეს და სწორედ მათთვის შეთხზა ამბავი ძიძაზე, თუთიყუშისთავიანი ქოლგა რომ ჰქონდა და ჩანთით წარმოუდგენლად ბევრ ნივთს დაატარებდა. ამბავი მალე ზღაპრად იქცა. „მერი პოპინსის“ გამოცემა კი – ტრევერსის პირველ სერიოზულ ლიტერატურულ წარმატებად. მას  კიდევ შვდი წიგნი („Mary Poppins Comes back,“ „Mary Poppins Opens the Door,“ „Mary Poppins in the Park,“ „Mary Poppins From A to Z,“ „Mary Poppins  in the Kitchen,“ „Mary Poppins in Cherry Tree Lane,“ „Mary Poppins and the House Next Door“) მოჰყვა. 1977 წელს პამელა ტრევერსს ბრიტანეთის იმპერიის ოფიცრის წოდება მიანიჭეს. მისი ზღაპრები ინგლისურ ოჯახში სამუშაოდ მისულ ძიძაზე კი ბრიტანული საბავშვო ლიტერატურის კლასიკად აღიარეს. წიგნები მერი პოპინსზე თანდათან მრავალ ენაზე ითარგმნა და მთელ მსოფლიოში დაიმსახურა სიყვარული თუ პოპულარულობა.

ამბავი ისევ ალუბლების  ქუჩიდან იწყება…

უფრო სწორად რომ ვთქვათ, თავგადასავალში ჩაბმას ალუბლების ქუჩის მიგნებით ვცდილობთ და ამ საქმეში კვლავ გზაჯვარედინზე მდგარი, თეთრხელთათმანებიანი პოლისმენი გვეხმარება. ბენქსების სახლში არეულობაა: „ბებერი, მსუქანი და ნახარშისსუნიანი“ ძიძა უკვალოდ გამქრალა. მართლაც რომ შესაშური გარემოა ზღაპრული ძიძის გამოსაჩენად და… ზენა ქარიც არ აყოვნებს.

• აქ როგორ მოხვდით? – ჰკითხა ჯეინმა. – მოგვეჩვენა, თითქოს ქარმა გადმოგაგდოთ ჩვენკენ.
• -ასეც იყო, – მოკლედ მოუჭრა მერი პოპინსმა და ყელზე მოხვეული შარფის მოხსნას შეუდგა.

დარწმუნებული ვარ, უამრავი ადამიანისთვის ნაცნობი და საყვარელი ფრაზები  კვლავ კითხვის საღერღელს აგიშლით და ბენქსებთან ერთად ბავშვობაში დაბრუნების სურვილითაც აგავსებთ. თუმცა… ვისაც ჯერ არაფერი წაუკითხავს მერი პოპინსის შესახებ, წინ აღმოჩენების საოცარი სამყარო ელის. მით უმეტეს, რომ მათ წარმოუდგენლად გაუმართლათ – სწორედ იმ ტექსტს გეცნობიან და გაითავისებენ, ნამდვილ ავტორს რომ  ეკუთვნის!

ძველისა და ნამდვილის სითეზი

განსხვავაებები ახალ თარგმანში არაერთი შეგხვდებათ, რაც განსაკუთრებით თვალშისაცემი მათთვის იქნება, „მერი პოპინსი“ ბავშვობისდროინდელი საყავარელი წიგნი რომ იყო. თუმცა… სიახლეებითა თუ აღმოჩენებითაც არანაკლებ შეიქცევთ თავს და მალე სანიმუშო ძიძისთვის ჩვეული წესრიგიც დაისადგურებს.

აღმოაჩენთ, რომ ყველა ნივთი თუ პერსონაჟი ადგილზეა (და ახლებიც „გაჩენილან“): მისიზ ბრილი ისევ სადილს ამზადებს, ელენი – სუფრას შლის, რობერტსონი – ბალახს კრეჭს, სიცილის აირით გაბერილი მისტერ კულული (და არა ლოკონი) ბუბუნა ხმით იცინის და ოთახის ჭერზე ბზრიალებს; ორჭიშკრიანი, დიდებული სახლის მფლობელი მის ლარკი კვლავ ფუფუნებაში განებივრევულ ძაღლ ენდრიუს დაჰფოფინებს; წითური, წარჩინებული ძროხა (უწინ ცეკვის ჟინმა რომ აიტანა, მეფეს შეხვდა და მთვარეზე მაღლა ახტა) შუა ქალაქში ისევ ვარსკვლავს დაეძებს; მეჩიტუნე ქალი პურის ნამცეცებით სავსე პაწია ტომსიკებს ჩიტების დასაპურებლად ყიდის; ჩემოდნებით, ხუფიანი კალათებით, ქუდის შესანახი კოლოფებითა და საკვოიაჟებით დახუნძლულ, მუდამ მართალსა და შეუმცდარ მის ენდრიუს ისევ მიაჩნია, რომ სახლში ბავშვის ხმა არ უნდა ისმოდეს; დაზიანებული ნივთების შემკეთებელი მისტერ მალას დიდებულ თავში, ყოველი თვის მეორე ორშაბათს, 3-დან 6 საათამდე ყველაფერი თავდაყირა დგება; არც ფანის, ენის და მისის კორს დავიწყებიათ ღამის ცაზე ვარსკვლავების მიკვრის რიტუალი; მძიმე ოხშაბათობით ჯეინი კვლავ წიწილების გამოჩეკვას ცდილობს; არანაკლებ მძიმე სამშაბათს მაიკლი წესიერების მოძულე ბიჭად იქცევა, სულ იმაზე ფიქრობს, კიდევ რა დააშავოს… და ვინ მოთვლის, რამდენი მოგზაურობა თუ გემრიელობა გელოდებათ ამ წიგნების ფურცლებზე. მარტო ის დღე რად ღირს პატარა ბენქსები თვალის დახამხამებაში რომ შემოუვლიან მსოფლიოს (ჩრდილოეთში – პოლარული დათვი, სამხრეთში – უზარმაზარი ლურჯი თუთიყუში, აღმოსავლეთში – ზარმაცი პანდა, დასავლეთში კი რუხი დელფინი უმასპინძლებთ)…

რაც შეეხება მერი პოპინსს, კვლავ შეუვალია. ყოველი მომხდარი სასწაულის მერე ბავშვებს ეჭვი ღრღნით, ერთმანეთს ეკითხებიან, ეს მართლა მოხდა თუ არაო, მაგრამ როგორი გაოცებულიც არ უნდა იყვნენ, ძიძისთვის შეკითხვის დასმას მაინც  ვერ ბედავენ. რას ფიქრობს მერი პოპინსი ტრადიციულად გამოცანად რჩება, თავის საფიქრალს ის ყოველთვის გულში ინახავს და არავის არაფერს უმხელს. „წელში გაიმართეთ, ფქვილის ტომრები ხომ არ ხართ!“ – მრისხანე მზერას მიაპყრობს ხოლმე ბავშვებს, მერე კი ვიტრინებში საკუთარი თავის თვალიერებით ტკბება.

მოკლედ რომ ვთქვათ,  მერი პოპინსი თითქმის ისევ ისეთია, უბრალოდ უფრო მეტად ტრევერსისეული და მაშასადამე – ნამდვილი!