მანანა ბოჭორიშვილი
ტესტი შეფასების ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი ინსტრუმენტია. მისი მეშვეობით შეგვიძლია გავიგოთ, რა და როგორ ისწავლეს მოსწავლეებმა, რა უნარ-ჩვევები განუვითარდათ მათ.
ყოველი ცალკეული შემთხვევისა და მიზნისთვის წინასწარ კარგად უნდა განისაზღვროს ტესტის ფორმატი, დავალებების ტიპები და შინაარსი, ასევე ისიც, რისთვის სჭირდება მასწავლებელს/სკოლას ტესტირების შედეგები.
პედაგოგიური ტესტების შედგენისას დაცულ უნდა იქნეს ოთხი პრინციპი:
1. დავალებები უნდა მოიცავდეს მხოლოდ იმ საკითხებს, რომელთა შემოწმებაც ტესტირებით სურთ;
2. პედაგოგი წინასწარ ადგენდეს სწორ პასუხებს, რომელთა მიხედვითაც ერთმნიშვნელოვნად გაასწორებს დავალებებს;
3. სწორ პასუხს ანიჭებდეს ქულას, დახურული კითხვების შემთხვევაში – თითოეული სწორი პასუხისთვის ერთს;
4. ადგენდეს დროის ლიმიტს.
განურჩევლად იმისა, რა სახისაა და რა მიზანს ემსახურება ტესტი, ის რამდენიმე მოთხოვნას უნდა აკმაყოფილებდეს:
. უნდა იყოს ვალიდური და სანდო. ინსტრუქციები და საკითხები ისე მკაფიოდ უნდა იყოს ჩამოყალიბებული, რომ სწორედ იმ ცოდნას ზომავდეს, რომლის გაზომვასაც ეს კონკრეტული ტესტი ისახავს მიზნად, შეფასების შედეგები კი ნებისმიერ შემთხვევაში იდენტური იყოს;
. უნდა იყოს გაზომვადი. მისი შედეგები უნდა ფასდებოდეს წინასწარ შედგენილი პასუხებით ან შეფასების სქემით; წინასწარ უნდა იყოს დადგენილი ქულების რაოდენობაც სწორი პასუხისთვის; შეფასების მექანიზმი უნდა იყოს მკაფიო და ერთმნიშვნელოვანი, იგი ორმაგი ინტერპრეტაციის საშუალებას არ უნდა იძლეოდეს;
. განსაზღვრულ დროზე უნდა იყოს გათვლილი. დროის ფაქტორის გათვალისწინება და იმის ცოდნა, რომ მნიშვნელოვანია არა მხოლოდ ტესტის შესრულება, არამედ გამოყოფილ დროში ჩატევაც, მოსწავლეებსაც და მასწავლებლებსაც დროის უფრო ეფექტიანად გამოყენებას აჩვევს;
. უნდა იყოს გამჭვირვალე. მოსწავლეებმა წინასწარ უნდა იცოდნენ, რა ფორმატისაა ტესტი, რას ამოწმებს, რამდენი დროა მისთვის გამოყოფილი და როგორია შეფასების მექანიზმი.
დახურული და ღია კითხვებზე აგებული ტესტები
ტესტური კითხვები ღიაც შეიძლება იყოს და დახურულიც. დახურული კითხვების შემთხვევაში მოსწავლემ მოცემული შესაძლო პასუხებიდან მხოლოდ ერთი უნდა აირჩიოს, ღია კითხვების შემთხვევაში კი ასეთი არჩევანი არ არსებობს, მოსწავლემ პასუხი თვითონ უნდა მოიფიქროს.
დახურულ კითხვებზე აგებული დავალებების
ტიპებია:
· ოთხი შესაძლო პასუხიდან აირჩიე და შემოხაზე სწორი პასუხი.
ასეთი ტესტების შედგენისას გასათვალისწინებელია შემდეგი:
ü შეკითხვა ან პრობლემა მკაფიოდ უნდა იქნეს ჩამოყალიბებული;
ü შეკითხვა არ უნდა შეიცავდეს უარყოფით ფორმას;
ü სწორი პასუხი მუდამ ერთსა და იმავე პოზიციაში არ უნდა იყოს /მაგალითად, არ უნდა იყოს შესაძლო პასუხების ჩამონათვალში ყოველთვის პირველი ან ბოლო/.
· მიუსადაგე /დაუკავშირე ერთმანეთს სიტყვები/ციფრები/დებულებები
ამ ტიპის ტესტებში გასათვალისწინებელია შემდეგი:
ü მითითება უნდა იყოს გასაგები, მოსწავლემ მკაფიოდ უნდა გაიაზროს, რა მოეთხოვება;
ü დასაკავშირებელი სიტყვები მართლაც ლოგიკურად უნდა უკავშირდებოდეს ერთმანეთს;
ü ჩამონათვალი არ უნდა იყოს მოკლე, რათა თავი დავიზღვიოთ სწორი პასუხის შემთხვევითი აღნიშვნისგან.
· გამოიცანი, სწორია თუ მცდარი წინადადება.
ამ ტიპის ტესტებში გასათვალისწინებელია შემდეგი:
ü კითხვაში მოცემული მსჯელობა უნდა იყოს სწორი ან მცდარი;
ü კითხვები არ უნდა იყოს ორაზროვანი;
ü კითხვებს არ უნდა ჰქონდეს ირელევანტური და ტრივიალური ხასიათი;
ü მსჯელობა არ უნდა იყოს ჩამოყალიბებული უარყოფითი ფორმით;
ü მაქსიმალურად უნდა გამოირიცხოს სახელმძღვანელოს ენა;
ü მტკიცებულების მოდელები ნაკლებად უნდა შეიცავდეს სიტყვებს: “ყოველთვის”, “არასდროს”.
ღია კითხვებზე აგებული დავალებების ტიპებია:
·უპასუხე შეკითხვებს.
ყველა თემა არ იძლევა ობიექტური ტესტის შედგენის საშუალებას, ამიტომ, თუ პედაგოგს სურს ტესტის ეფექტის მიღება (შეფასების თვალსაზრისით), რეკომენდებულია ე. წ. ტესტ-კითხვარის გამოყენება. ტესტი ალტერნატიულ პასუხებს არ შეიცავს, მაგრამ დასმულ კითხვებზე ლაკონიური პასუხების გაცემას მოითხოვს. ამ ტიპის ტესტები უფრო მეტად ამჟღავნებს მოსწავლის პოტენციალს, ვიდრე ობიექტური ტესტები, რადგან არ გვაძლევს მზა პასუხებიდან არჩევის საშუალებას. მოსწავლემ კითხვაზე საპასუხოდ ადეკვატური ინფორმაცია უნდა გადმოსცეს, ამასთან, ლაკონურად და სპეციფიკური ტერმინოლოგიის გამოყენებით.
·შესავსები ტესტი
მოცემული საკითხები გარკვეული ინფორმაციის ჩაწერას, პასუხს ან ტესტში შეცვლას მოითხოვს. ამ ტიპის ტესტების შედგენისას გასათვალისწინებელია შემდეგი:
ü უნდა გამოირიცხოს სახელმძღვანელოს ენა;
ü შეკითხვები უნდა გულისხმობდეს ზუსტ პასუხებს.
·ტესტი-დავალება
შეფასების ეს მეთოდი ტესტის სახეცვლილი ფორმაა, რომელიც, ტესტ-კითხვარისგან განსხვავებით, არა კითხვებისგან, არამედ დავალებებისგან შედგება. მაგალითად, “გაიხსენეთ”, “აღწერეთ” და სხვა.
·ესე
ესე სწავლის შედეგების შეფასების (ანალიზი, სინთეზი, ცოდნის შემოქმედებითად გამოყენების უნარი) საკმაოდ ეფექტური მეთოდია. ესე (Essai) ფრანგულად ნიშნავს “მცდელობას”, “მონახაზს”. ეს თავისუფალი კომპოზიციის მცირე ზომის თხზულებაა, რომელიც გადმოსცემს ავტორის თვალსაზრისს კონკრეტული საკითხების შესახებ.
სასკოლო ესე მოწაფეს განსახილველი თემის შესახებ საკუთარი აზრის, სუბიექტური შეფასების გამოხატვის, მასალის არასტანდარტული (შემოქმედებითი), ორიგინალური გზით გაშუქების საშუალებას აძლევს. შეფასების სხვა მეთოდებისგან განსხვავებით, ესეს მიზანია მოსწავლის შემეცნებითი საქმიანობის ნაყოფიერი და შემოქმედებითი ნაწილის დიაგნოსტირება, რაც გულისხმობს ინფორმაციის ანალიზის, მისი ინტერპრეტაციის, არგუმენტების აგების, ფაქტების, მიდგომებისა და ალტერნატივების შედარების, დასკვნების ფორმულირების უნარების შეფასებას.
სწავლებისას ესეს გამოყენება მოსწავლეებს აჩვევს აზრის მკაფიოდ და გამართულად, ლოგიკური თანამიმდევრობით ჩამოყალიბებას, ტერმინოლოგიით მეტყველებას, მაგალითების, ციტატების გამოყენებას. არსებობს მისი რამდენიმე ფორმა:
1) დამოუკიდებელი შემოქმედებითი მუშაობა მასწავლებლის მიერ შეთავაზებულ თემაზე (კეთდება როგორც საშინაო დავალება);
2) 30-წუთიანი წერითი დავალება შესწავლილი საგანმანათლებლო მასალის
ირგვლივ;
3) 10-წუთიანი თავისუფალი წერა ახალი მასალის უკეთ გასაგებად და დასამუშავებლად;
4) 5-წუთიანი თავისუფალი თემა ლექციის შესაჯამებლად და თემის შესახებ ჩამოყალიბებული აზრებისა და დასკვნების დასაფიქსირებლად (ყველაზე ხშირად მოსწავლეებს ავალებენ დაწერონ, რა გაიგეს ახალი მოცემულ თემაზე და დასვან ერთი კითხვა, რომელზეც პასუხი არ მიუღიათ).
·პრობლემის მოგვარება
მათემატიკური ამოცანა ალბათ პრობლემის ყველაზე ტიპობრივი მაგალითია, მაგრამ სხვა საგნებშიც არის პრობლემური სიტუაციები, რომლებიც გადაჭრას მოითხოვს. ამისთვის საჭიროა არგუმენტირებული მსჯელობა, მასალით მანიპულირება /კვლევის დაგეგმვა, ჩატარება, შედეგების ანალიზი/ და ა.შ.
იმისდა მიხედვით, რის გაზომვა და შეფასება სურს პედაგოგს, ტესტი შეიძლება შედგებოდეს როგორც მხოლოდ ღია ან მხოლოდ დახურული, ისე ორივე ტიპის კითხვებისგან. დახურული კითხვები კარგად ამოწმებს ფაქტობრივ ცოდნას, ხოლო ღია კითხვებით შეიძლება შემოწმდეს როგორც ფაქტობრივი ცოდნა, ისე ანალიზის, მსჯელობისა და დასკვნების გამოტანის უნარი.
განვიხილოთ ტესტური დავალების ტიპები, მაგალითები, მათი უპირატესობა და ნაკლი.
|
ტესტური დავალების ტიპი
|
მაგალითი
|
|
ა.ჭეშმარიტია – მცდარია
|
ბომბეი ინდოეთის დედაქალაქია
. ჭეშმარიტია
. მცდარია
|
|
ბ.შესაბამისობის
|
უპოვეთ სიტყვებს ანტონიმები:
ნასვამი: მძინარე: ნაღველი
მხიარული . . . . . . . .
ფხიზელი . . . . . . .. .
|
|
გ.კლასიფიკაციის
|
შეავსეთ ცარიელი ადგილები:
საფრანგეთი პარიზი ევროპა
………………… კენია აფრიკა
შრი ლანკა ……….. …………
|
|
დ. მრავლობითი არჩევანის შემცველი ტესტი
|
რომელწინადადებაშიაშეცდომა?
ა) ბიჭიმარტოდარჩადამწარედატირდა.
ბ) ვახშამიუხალისოდგრძელდებოდა.
გ) უნებლიედ მათისაუბარიგავიგონე.
დ) ცხოვრებადუნედმიედინებოდა.
|
ტესტური დავალებები, რომლებიც პასუხის შერჩევას მოითხოვს:
|
ტესტური დავალების ტიპი
|
უპირატესობა
|
სისუსტე
|
|
ა. ჭეშმარიტია -მცდარია
|
·
ადვილი შესადგენია
·
ადვილი შესაფასებელია
·
ადვილია სასწავლო კურსის მრავალფეროვნების ასახვა
|
·
შემოიფარგლება ერთმნიშვნელოვანი არჩევანით
·
პასუხი ინტუიციურად არცთუ ადვილი ამოსაცნობია (50%)
|
|
ბ. შესაბამისობის
|
·
სასარგებლოა კავშირთა და მიმართებათა ტესტირებისთვის
·
ადვილი შესაფასებელია
·
ადვილი შესადგენია
|
·
რთულია ინსტრუქციების სიტყვიერი ფორმულირება
|
|
გ. კლასიფიკაციის
|
·
ადვილი შესაფასებელია
·
ადვილი შესადგენია
·
სასარგებლოა ფაქტობრივი ხასიათის მასალისთვის
·
სასარგებლოა მარტივი მიმართების ტექსტებისათვის
|
·
შემოიფარგლება ფაქტების დახარისხებით
·
შემოიფარგლება ერთმნიშვნელოვანი ფაქტებით
|
|
დ. მრავლობითი არჩევანის შემცველი ტესტი
|
·
მრავალფეროვანია – გამოიყენება სხვადასხვა კოგნიტური პროცესის გასაზომავად
·
ამცირებს სუბიექტური შეფასების ალბათობას
·
შედეგების ანალიზი გვაწვდის დიდი ოდენობით დიაგნოსტიკური ხასიათის ინფორმაციას
·
ადვილია ქულების მინიჭება
|
·
არ ხდება კრეატიული აზროვნების სტიმულირება
·
მის შესამუშავებლად ბევრი დრო იხარჯება,
·
ძნელია მცდარი პასუხების ფორმულირება
|
ტესტური დავალებები, რომლებიც პასუხის კონსტრუირებას მოითხოვს
|
ტესტური დავალების ტიპი
|
მაგალითი
|
|
ა. მოკლე პასუხის მქონე ტესტური დავალება
|
·
მოიფიქრე წაკითხული მოთხრობისათვის საუკეთესო სათაური
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
·
რა მოიმოქმედა გიორგიმ?
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . .
·
რატომ გაბრაზდა მარი?
. .. . . . . .. . . .. . . . ……… ..
|
|
ბ. შეავსეთ ცარიელი ადგილები – წინადადების დასრულება
|
·
16+39 = . . . . . .
·
საქართველოს …………. მხრიდან ესაზღვრება რუსეთი
|
|
გ. დახურული, მოდიფიცირებული ტესტური დავალებები
|
მოცემულია /შესწავლილი/ ტექსტი, სადაც ყოველი მეხუთე სიტყვა გამოტოვებულია/ან სიტყვის გამოტოვება კონკრეტული რეგულარობით არ ხდება
|
|
დ. განვრცობილი პასუხები
|
დაწერეთ მოკლე თხზულება, რომელშიც შეჯამებულია ფეირბანკის შეხედულება ოპიუმის პირველ ომზე, რა სახითაც ის ამ ნაწყვეტშია მოცემული
|
|
ე. პრობლემის გადაჭრა
|
1.
მათემატიკის, ფიზიკის, ქიმიის… ამოცანები
2.
ვანომ გასაყიდად გამოიტანა 3 საზამთრო და 3 ნესვი და ერთ მწკრივად დააწყო. მაღაზიის მეპატრონემ შენიშვნა მისცა – უკეთესი იქნება, თუ მონაცვლეობით დააწყობო. ვანოს ძალიან ეჩქარება და ურჩიეთ, სულ ცოტა, რამდენ მათგანს შეუცვალოს ადგილი, რომ საზამთრო და ნესვი მონაცვლეობით განლაგდეს?
|
ტესტური დავალებები, რომლებიც პასუხის კონსტრუირებას მოითხოვს
|
ტესტური დავალების ტიპი
|
უპირატესობა
|
სისუსტე
|
|
ა. მოკლე პასუხის მქონე ტესტური დავალება
|
·
ამოწმებს ფაქტობრივ ცოდნას
·
მინიმუმამდე დაჰყავს პასუხის ინტუიციურად ამოცნობის ალბათობა
·
ადვილი შესადგენია
·
ადვილი შესაფასებელია
|
·
არ გამოდგება რთული ინფორმაციის გასაზომად
·
მოსწავლეს ადვილად მოსდის შეცდომა
|
|
ბ. შეავსეთ ცარიელი ადგილები- წინადადების დასრულება
|
·
ახდენს ფაქტობრივი ცოდნის ტესტირებას
·
მინიმუმამდე დაჰყავს პასუხის ინტუიციურად ამოცნობის ალბათობა
·
ადვილი შესადგენია
·
ადვილი შესაფასებელია
|
·
ძნელია მაღალი რიგის უნარ-ჩვევების გაზომვა
·
მოსწავლეს ადვილად მოსდის შეცდომა
|
|
გ. დახურული, მოდიფიცირებული ტესტური დავალებები
|
·
ადვილი შესადგენია,
·
კარგად ზომავს სიტყვების ცოდნას
·
ამოწმებს ნაწყვეტის გაგების უნარს
|
·
არჩევანის მრავალ შესაძლებლობას მცირე ღირებულება აქვს
|
|
დ. განვრცობილი პასუხები
|
·
იძლევა მაღალი რიგის უნარების შემოწმების საშუალებას
·
ადვილი შესადგენია
·
ხელს უწყობს კრეატულ და კრიტიკულ აზროვნებას
·
შეუძლია გაზომოს დასწავლის ეფექტი
|
·
შეფასება ბევრ დროს მოითხოვს
·
სხვადასხვა შემფასებლის შეფასებები ხშირად არ ემთხვევა ერთმანეთს
|
|
ე. პრობლემის გადაჭრა
|
·
იძლევა მაღალი რიგის უნარების შემოწმების საშუალებას
·
ადვილი შესადგენია
·
ხელს უწყობს კრეატიულ და კრიტიკულ აზროვნებას
·
შეუძლია დასწავლის ეფექტის გაზომვა
|
·
შეფასება ბევრ დროს მოითხოვს
·
ზოგჯერ ძნელია შეფასების სტაბილური კრიტერიუმების დადგენა
|
რეალობა ხშირად ორგვარია; არის შემთხვევა, როდესაც ტესტურ დავალებებს ქმნის პედაგოგი ტესტირების მიზნიდან გამომდინარე. ხშირად მასწავლებელი გრიფირებული სასკოლო სახელმძღვანელოებიდან ან ტესტების კრებულებიდან ტესტირების მიზნის შესაბამისად არჩევს ტესტურ დავალებებს და ადგენს ტესტს, რომელიც 45 წუთზეა გათვლილი, შეიცავს ცოდნის შესამოწმებელი დახურული კითხვების გარკვეულ რაოდენობას და ცოდნისა და უნარების შესამოწმებელი ღია ტესტური დავალებების გარკვეულ რაოდენობას. მნიშვნელოვანი რეკომენდაცია, რომელსაც ტესტის სპეციალისტები მასწავლებელს აძლევენ, ასეთია: ტესტური დავალებები დალაგდეს მარტივიდან რთულისკენ, ტესტურ დავალებებში არ ჩაიდოს ერთი და იგივე სტიმულები, რათა ტესტირებისას მსგავსმა სტიმულებმა არ გამოიწვიოს მოყირჭება. როგორც ცნობილია, ტესტის შედგენისას დიდი მნიშვნელობა აქვს სტიმულს. ხშირად გამოიყენება დირექტიული და ინსტრუქციული ხასიათის სტიმულები.
დირექტიული ხასიათის სტიმულია ტესტში შემავალი ნებისმიერი ინფორმაცია, რომელიც სჭირდება ტესტირების მონაწილეს, რათა გაიგოს ტესტური დავალება, რომელიც უნდა ამოხსნას/ტესტის დავალების ღერძი, ბირთვი, ან თემა დეტალური ესესთვის/.
ინსტრუქციული ხასიათის სტიმულია ნებისმიერი ინფორმაცია, რომელიც იბეჭდება ტესტში და რომელსაც ითვალისწინებენ ტესტირების მონაწილენი ტესტში მოცემულ კონკრეტულ კითხვაზე საპასუხოდ.
ყოველივე ზემოთქმულიდან გამომდინარე, ტესტის დაგეგმვის სქემა შემდეგ სახეს მიიღებს:
|
ტესტის დაგეგმვის სქემა
1.ტესტირების მიზნის განსაზღვრა
2.ტესტის სპეციფიკის განსაზღვრა
3. შესატყვისი პუნქტების შერჩევა
4. ცალკეული პუნქტების მომზადება
5. ტესტის შედგენა
6. ტესტის შემოწმება
7. ტესტის შეფასება
8. შედეგების გამოყენება
|
