ხუთშაბათი, მარტი 28, 2024
28 მარტი, ხუთშაბათი, 2024

ბერლინის ბლოკადა და მისი გმირები

„ცივ ომზე“ მსჯელობისას უმრავლესობას პირველად ბერლინის კედლის მშნებელობა და დანგრევა ახსენდება. თუმცა, ვაშინგტონსა და მოსკოვს შორის დაპირისპირება საშინელი ბარიერის აღმართვამდე გაცილებით ადრე დაიწყო.

1948 წლის ივნისში საბჭოთა კავშირსა და დასავლეთის ძალებს შორის ვითარება სერიოზულად გამწვავდა. გამარჯვებულებს შორის საჯილდაო ქვად დასავლეთ ბერლინი იქცა. დასავლეთ ბერლინი მსოფლიოში უნიკალური ადგილი გახლდათ. ვლადივოსტოკიდან საქსონიამდე გადაჭიმულ დიდ „წითელ ოკეანეში“ გერმანიის დედაქალაქის ნაწილი მიწის ერთადერთი ნაგლეჯი იყო, სადაც საბჭოთა ხელისუფლება არ ვრცელდებოდა. დასავლეთ ბერლინი მთლიანად „წითელი არმიის“ ქვედანაყოფების ალყაში იყო მოქცეული, მაგრამ მაინც ინარჩუნებდა კომუნისტური ხელისუფლებისგან დამოუკიდებლობას. ბუნებრივია, ძველი ქალაქის თავისუფალი ნაწილი ყელში ეჩხირებოდა სტალინს. მას სურდა, რომ სსრკ-ის კონტროლის ქვეშ მოქცეულ გერმანულ მიწებზე სასწრაფოდ დაეწყო მოსკოვის მიერ კონტროლირებული, საბჭოთა ყაიდის რეჟიმის მშენებლობა.

დასავლეთს თავისი მიზნები ჰქონდა. არც ატლანტიკური ბანაკი აპირებდა ბერლინისა და გერმანიის რუსებისათვის დათმობას. აქედან გამომდინარე, აშშ-მა, ბრიტანეთმა და საფრანგეთმა მალევე გააერთიანეს თავიანთი საოკუპაციო ზონები. ზონების გაერთიანების, ერთმანეთზე ურთიერთდამოკიდებულების პროცესის გააქტიურება კი საერთო სავალუტო სივრცის შექმნით გადაწყვიტეს. 1948 წელს მთელს დასავლეთ გერმანიაში და ბერლინის თავისუფალ ნაწილში ატლანტიკური ქვეყნების ხელშეწყობით საერთო ვალუტამ, მარკამ დაიწყო მიმოქცევა. ბერლინის ნაწილის მარკაზე უმტკივნეულოდ გადასვლა, დასავლური მარკის მყარი კურსი საბჭოთა კავშირის მიერ დედაქალაქის სრულად „გაწითლების“ იდეას საფრთხეს უქმნიდა. შესაბამისად, კომპარტიის ლიდერებმა გადამწყვეტი ზომები მიიღეს. მათ დატოვეს ომში გამარჯვებულების მიერ ჩამოყალიბებული საკონტროლო საბჭო. ივნისის მიწურულს კი მოულოდნელად, „ტექნიკური მიზეზების“ გამო შეწყდა დასავლეთ ბერლინში ტვირთების სარკინიგზო ხაზით გადაადგილება, საავტომობილო მიმოსვლა, ქალაქის არასაბჭოთა ნაწილს გაეთიშა ელექტროენერგიისა და გაზის მიწოდება. ბოლოს მდინარეების ჩახერგვაზეც გადავიდნენ.

1948 წლის ივნისში ორ მილიონზე მეტი ადამიანი სრულ ბლოკადაში აღმოჩნდა. გასათვალისწინებელია, რომ 1940-იან წლებში გერმანელებს მსოფლიო მაინცდამაინც დიდი კეთილგანწყობით არ ეპყრობოდა. სულ რამდენიმე წლის წინ ბერლინის ალყაში მოქცეული მოქალაქეები ფრანგებისთვის, ამერიკელებისა და ბრიტანელებისთვის დაუძინებელ მტრებად აღიქმებოდნენ. დასავლეთისათვის ბერლინელებსაც მიუძღვოდათ წვლილი ნაცისტური უბედურების დატრიალებაში. საბჭოთა მოხელეები ფიქრობდნენ, რომ მათი მოწინააღმდეგეები დიდად თავს არ შეიწუხებდნენ „ორი მილიონი ყოფილი ნაცისტის“ გადარჩენისთვის. ამასთანავე, მარაგების გარეშე დარჩენილი ქალაქის ნაწილის გადარჩენა წარმოუდგენელ ლოჯისტიკურ ამოცანად მიაჩნდათ.

ბლოკადის შედეგად ქალაქის დასავლურ ნაწილში მალევე თავი იჩინა საკვების, წყლის დეფიციტმა. ელექტროენერგიისა და გაზის გათიშვის შედეგად მუშაობა შეაჩერა თითქმის ყველა დიდმა დაწესებულებამ. ადამიანები უმუშევრად დარჩნენ, დაკარგეს შემოსავლის წყარო. ქალაქის გადასარჩენად დასავლეთმა საჰაერო ხიდის ორგანიზება მოახერხა.

ბერლინის საჰაერო ხიდი ნამდვილი სასწაული გახლდათ. ტემპელჰოფის აეროპორტში დღეში საშუალოდ 2 000 ტონა ტვირთი შემოდიოდა. 1949 წლის აპრილში პილოტებმა რეკორდი მოხსნეს და 24 საათის განმავლობაში დასავლეთ ბერლინის მიმართულებით 1400 რეისი განახორციელეს. სისტემა იმდენად დახვეწილად იყო ორგანიზებული, რომ აეროპორტში სამ წუთში ერთი თვითფრინავი ჯდებოდა, ხომალდი კი მიწაზე მხოლოდ ნახევარი საათით ჩერდებოდა, რაც ბარგის ცამოცლისთვის სრულიად საკმარისი გახლდათ. მიუხედავად საჰაერო ხიდის მონაწილეების თავდაუზოგავი შრომისა, რამდენიმე მილიონი ადამიანის სრულყოფილად მომარაგება მაინც წარმოუდგენელი გახლდათ, ბერლინელებს მაინც უმძიმეს მდგომარეობაში უწევდათ ცხოვრება.

მეორე მსოფლიო ომში დამარცხებული და გამარჯვებული ხალხების სოლიდარობის შესანიშნავ გამოვლინებად მიიჩნევენ ტეგელის აეროპორტს, რომელიც საჰაერო ხიდის მუშაობის გასაუმჯობესებლად სულ რაღაც 90 დღეში აიგო.

მძიმე დროში ადამიანებს ერთმანეთისათვის სიხარულის მინიჭებაც არ ავიწყდებოდათ. გაილ ჰალვარსონს, ამერიკელ პილოტს მიაწერენ ბერლინის საჰაერო ხიდის ყველაზე საყვარელ და ტკბილ გამოგონებას. ხელსახოცებისგან დამზადებული პარაშუტებით ამერიკელი მფრინავები ბერლინელ ბავშვებს პირველად საგნებთან ერთად შოკოლადებსა და ტკბილეულობას უგზავნდიდნენ.

აღსანიშნავია ისიც, რომ დედაქალაქელებმა თავიანთ ტერიტორიაზე ერთი მოუხვნელი მიწის ნაგლეჯიც არ დატოვეს. მათ საკვების მოყვანა პირდაპირ პარკებსა და ქუჩის კიდეებში დაიწყეს.

ამერიკელებისა და ბრიტანელების დაუჯერებელი თავგანწირვის, დასავლეთ ბერლინელების შეუდარებელი გამძლეობის, არაჩეულებრივიად ორგანიზებული სოლიდარობის ქსელის მიუხედავად, საბჭოთა კავშირი უკან დახევას არ აპირებდა. მოსკოვი ყველაფერს აკეთებდა ბერლინელებისა და დასავლური ბანაკის ბოლომდე გასატეხად. მუდმივი სამხედრო მანევრებით, ბომბდამშენებისა და ტანკების დემონსტრაციული გადაადგილებით, მოსკოვი ცეცხლზე ნავთს ასხამდა და მესამე მსოფლიო ომის რისკს ამძაფრებდა. თუმცა, როგორც მაშინდელი გერმანული პრესა წერდა რუსებს უმთავრესად მოწინავე გენერლის იმედი ჰქონდათ. მოწინავე გენერალმა მოაგებინა მათ ბრძოლა ნაპოლეონთანაც და ჰიტლერთანაც, და მას სახელად ზამთარი ერქვა.

1948-1949 წლების ზამთარი კატასტროფული აღმოჩნდა ბერლინელებისათვის. სიცივემ და ყინვამ ყველა ოჯახის კარზე დააკაკუნა. ადგილობრივებს მრავალწლიანი ხეების გაჩეხვა, სკვერებისა და პარკების განადგურება უწევდათ, რათა დროებით მაინც გამთბარიყვნენ. პილოტებმა ციდან შოკოლადთან ერთად ქვანახშირის ნატეხების გადმოყრაც დაიწყეს. ბავშვებისთვის ღუმელში შესაგდებ პატარა შავ ქვას უფრო დიდი მნიშვნელობა მიენიჭა, ვიდრე სანუკვარ ნუგბარს. ბერლინს ვერც თეთრი გენერალი მოერია.

მოსკოვსა და ვაშინგტონს შორის მოლაპარაკებები ხშირად ჩიხში შედიოდა. გენერლები და დიპლომატები ფიქრობდნენ, რომ ბერლინელთა გარეშე შეეძლოთ მათი ბედის გადაწყვეტა და მათი მომავლით ვაჭრობა. საბჭოელები კვლავ მოელოდნენ, რომ ქალაქის ბლოკირებული ნაწილიდან ხალხი აღმოსავლეთში გამოქცევას დაიწყებდა. თუმცა, ბერლინელები მოწოდების სიმაღლეზე რჩებოდნენ. ბლოკადის დაწყებიდან რამდენიმე თვეში რაიხტაგთან სამასი ათასი ადამიანი შეიკრიბა. მათი სულისკვეთება შესანიშნავად გამოხატა ისტორიული სიტყვით გამოსულმა ქალაქის მერმა, ერნსტ როიტერმა:

„თქვენ, მსოფლიოს ხალხებო! ადამიანებო, რომლებიც ცხოვრობთ ამერიკაში, ინგლისში, საფრანგეთში, იტალიაში … შეხედეთ ამ ქალაქს და გააცნობიერეთ – თქვენ არ შეგიძლიათ, თქვენ ვალდებულნი ხართ არ გაწიროთ ეს ქალაქი! ჩვენ ყველას მხოლოდ ერთი შესაძლებლობა გვაქვს: იმდენ ხანს უნდა ვიდგეთ ერთად, სანამ ბრძოლას გამარჯვებით არ დავასრულებთ, სანამ აღნიშნული ბრძოლა ჩვენს მტრებზე, სიბნელის ძალაუფლებაზე გამარჯვებით არ აღიბეჭდება!“.

ლეგენდარული მერის სიტყვები გამართლდა, 1949 წლის მაისში ბერლინის ბლოკადა დასრულდა და ქალაქის ნაწილი გაერთიანდებამდე დარჩა თავისუფალი გერმანიის შემადგენლობაში.

ბერლინის ბლოკადის გმირებად კი სამართლიანად მიიჩნევენ ორ მილოონ მოქალაქესა და კიდევ რამდენიმე ასეულ მფრინავს.

კომენტარები

მსგავსი სიახლეები

ბოლო სიახლეები

ვიდეობლოგი

ბიბლიოთეკა

ჟურნალი „მასწავლებელი“

შრიფტის ზომა
კონტრასტი