რეალობის ვირტუალიზაცია – „სუროგატები“
„ადექით და სარკეში ჩაიხედეთ! შეხედეთ თქვენს თავს! ჩვენ არ შევქმნილვართ საიმისოდ, რომ სამყაროს მანქანის თვალებით ვუყუროთ!“
ფილმიდან „სუროგატები“
თანამედროვე საზოგადოება სრულიად განსხვავებულად ფორმირდება ყოველდღიურობაში შემოჭრილი ვირტუალური რეალობით.
სამყაროს ვირტუალიზაცია – ეს არის სამყაროს ახალი მდგომარეობა, როდესაც ხდება ძველის გარდაქმნა და ახლის ჩამოყალიბება. ვირტუალურ სამყაროში რეალობა ჩანაცვლდება სახეებით, ნიშნებით. იქმნება სრულიად ახალი სემიოტიკური მოდელი ჩვენი თანამონაწილეობით; ჩვენ ვართ ჩვენი ავატარი, რომლის შეცვლაც ყოველთვის შეგვიძლია.
განსხვავებულია ადამიანების დამოკიდებულებაც რეალობის ამ სიმულაკრული მდგომარეობის მიმართ, რადგან, როგორც ყველაფერს, მასაც აქვს თავისი „შავი ხვრელები“ და ადიქციური ადამიანებისთვის საფრთხესაც წარმოადგენს.
ეს უკიდურესობა კარგად არის გადმოცემული ფილმში „სუროგატები“ https://srulad.com/movie/498-surrogates-surogatebi.html
ფილმის სიუჟეტი მომავალში ვითარდება. ადამიანებმა უარი თქვენს რეალურ სამყაროსა და ურთიერთობებზე, ჩაიკეტნენ უსაფრთხო ოთახებში, საიდანაც მათზე მიერთებულ რობოტებს მართავენ. ტექნოლოგიების წყალობით ისინი განიცდიან ყველაფერს, რასაც მათზე მიბმული რობოტები. ადამიანებს შეუძლიათ, ნებისმიერი სუროგატი აირჩიონ, მოახდინონ ფიზიკური სხეულის კორექცია, შეიცვალონ, რაც სურთ, სქესიც კი.
ცხოვრება იქცევა ნამდვილი სიმულაციის ადგილად, თუმცაღა ყველა შეგრძნება ნამდვილია. სუროგატი დაცულია იმით, რომ თუ მას სასიკვდილო საფრთხე დაემუქრება ან მოკლავენ, სისტემა გათიშავს მას, რეალური, სახლში ჩაკეტილი ადამიანი-ოპერატორი კი გადარჩება. ეს ჰგავს ვირტუალურ თამაშსაც, რომელიც რეალობაში თამაშდება. საქმე იქამდე მიდის, რომ ერთ დღეს რობოტი ადამიანების განადგურებას იწყებს და სისტემა ვეღარ იცავს მათ. აი, აქ იჩენს თავს პრობლემა და, საბოლოოდ შემქმნელი ანადგურებს თავისივე შექმნილ სამყაროს, სუროგატებს. არადა, ეს რობოტები შეიქმნა ძალიან ჰუმანური მიზნით – დახმარებოდა უნარშეზღუდულ ადამიანებს სოციალურ ადაპტაციაში.
დიახ, ეს არის ერთი უკიდურესობა, როდესაც ადამიანი მთლიანად „გადაბარგდა“ ახალ ნიშანში – სუროგატში.
ვირტუალური რეალობის ნებისმიერ სფეროში ადამიანს საქმე აქვს არა საგნებთან, არამედ სიმულაციებთან. სიმულაციურ გარემოში აღმოჩენილი ადამიანი ახალ „რეალობას“ სერიოზულად იღებს და აღიქვამს, როგორც ბუნებრივ მოცემულობას, რომელშიც უხდება ცხოვრება. მერე კი ისე იძირება მასში და ისე გაიტაცებს ეს ახალი სიმულაციური გარემო, რომ ვეღარ აცნობიერებს მის პირობითობას, თუმცაღა იცის, რომ ასეა.
ზოგიერთი მკვლევრის აზრით, პერსპექტივა, რომ ადამიანებს შორის დამოკიდებულება მიიღებს ავატარებს შორის დამოკიდებულების სახეს, საზოგადოების ნგრევის პერსპექტივაა.
სწორედ ვირტუალური სამყაროს ეს პერსპექტივაა წარმოჩენილი ფილმში „სუროგატები“.
ჟიჟეკი ამ მდგომარეობას უწოდებს „კიბერსივრცეს ანუ ყოფიერების აუტანელ ჩაკეტილობას“ (https://www.fedy-diary.ru/html/012013/02012013-07a.html), ზოგი მეცნიერი კი – საზოგადოების კიბერპროთეზს (დ. ივანოვი, „საზოგადოების ვირტუალიზაცია“ (https://lib.ru/POLITOLOG/ivanov_d_v.txt)).
ვირტუალურ სივრცეში თითოეული ადამიანი საკუთარ რეალობაში იმყოფება. ამას ჟიჟეკი უწოდებს „ობიექტურ სუბიექტურობას“ და ამ მოვლენას კარგად ხსნის ერთი ინგლისური ლუდის რეკლამით.
რეკლამაში გოგონა წყლის პირას გომბეშოს ხედავს და მოწიწებით კოცნის, ცნობილი ზღაპრის სიუჟეტის მიხედვით, კოცნის შემდეგ გომბეშო უფლისწულად უნდა გადაიქცეს და ასეც მოხდება. მაგრამ ეს მხოლოდ პირველი ნაწილია. მერე რა ხდება? უფლისწული ხარბად შეხედავს გოგონას, მიიზიდავს და აკოცებს, რის შემდეგაც გოგონა გადაიქცევა ლუდის ქილად, რომელსაც ვაჟი გამარჯვებული სახით ეწაფება!
ამ ურთიერთობაში არაფერია სექსუალური. აქ ორი წყვილია: ერთი მხრივ – გოგონა და გომბეშო, მეორე მხრივ კი – ვაჟი და ლუდის ქილა. აქ ორივე პერსონაჟი (ქალიც და კაციც) საკუთარ ფანტაზიებშია.
თითქოს ამ აზრის გაგრძელება იყო, როდესაც წავიკითხე მარი ბექაურის ბლოგი „რეალობა, რომელიც არ არსებობს!“ ვფიქრობ, ეს იმავე პრობლემის ანარეკლია.
„ხშირად მრჩება შთაბეჭდილება, რომ ადამიანები რაღაცებს იმიტომ კი არ აკეთებენ, რომ აინტერესებთ, ან სიამოვნებას განიცდიან, არამედ იმიტომ, რომ სოციალურ ქსელებში „დასტურები“ დადონ და ბედნიერი ცხოვრების ილუზია შექმნან. თითქოს სხვებისთვის ქმნიან რეალობას, რომელიც არ არსებობს. თუმცა აქ ყველაზე უარესი ისაა, რომ ამავე რეალობაში ცხოვრობენ – რეალობაში, რომელიც არ არსებობს.
აქ „რეალობაზე“ ფილოსოფიურ მსჯელობას არ ვაპირებ. ვგულისხმობ ხელოვნურ, მექანიკურ ცხოვრებას, რომელმაც სხვებზე ბედნიერი ყოფის შთაბეჭდილება უნდა დატოვოს, და სწორედ იმიტომ არის არარსებული, რომ სინამდვილეში ბედნიერება არ არსებობს; არ არსებობს ემოცია, განცდა, მომენტით ტკბობა, რეალურად შეგრძნება რაღაც საგნისა თუ მოვლენის“.
შეუძლებელია, არ გაგვახსენდეს ბოდრიარი.
წიგნში „სიმულაკრები და სიმულაციები“ ჟან ბოდრიარი აყალიბებს იმიჯის განვითარების ოთხ ფაზას:
- ის არის საფუძველ-რეალობის რეფლექსია;
- ის ნიღბავს და აფუჭებს საფუძველ-რეალობას;
- ის ნიღბავს საფუძველ-რეალობის არარსებობას;
- ის არ შეიცავს მიმართებას რაიმე რეალობასთან, იმიტომ, რომ ის არის საკუთარი თავის წმინდა სიმულაკრი.
ძალიან საინტერესოდ მეჩვენება, „ბოდრიარის გაგრძელება“, ანუ ფსევდობოდრიარის (გიგი თევზაძე) მეხუთე რიგის სიმულაკრის თეორია.
მეხუთე რიგის სიმულაკრი მთლიანად იქვემდებარებს საფუძველ-რეალობას და ფიზიკურის მიზეზად ელექტრონულს აქცევს. თუ მეოთხე რიგის სიმულაკრი, უბრალოდ, იჭრებოდა რეალობაში და საკუთარი თავით ანაცვლებდა რეალურს და რეალურის მნიშვნელობას, მეხუთე რიგის სიმულაკრი აღადგენს სტატუს-კვოს, ოღონდ – შეტრიალებულად: თვთონ ხდება აღდგენილი და დადგენლი რეალობის სტატუს-კვოს საფუძველი“ (ფსევდო-ბოდრიარი, გიგი თევზაძე).
შუა საუკუნეების სემიოტიკის თეორია ამბობდა, რომ, საბოლოოდ, სამყაროში არის ერთი აღსანიშნი (ღმერთი) და ერთი აღმნიშვნელი (ადამიანი). ახალი თეორიის მიხედვით, გამოდის, რომ აღსანიშნი საერთოდ არ არსებობს, ან დიდი ხანია, ადგილი გაუცვალა აღმნიშვნელს.
სიმულაციის რომელ ეტაპზე იმყოფება თანამედროვე სამყარო?
