რა სურთ მოზარდებს?

მოზარდებს და მათ მშობლებს, როგორც წესი, სხვადასხვა რამ უნდათ, თუმცა არც მოზარდებს სურთ, აწყენინონ მშობლებს და არც თავად მშობლები ოცნებობენ შვილებთან კონფლიქტზე. როგორ არ გავიფუჭოთ ურთიერთობა და მშვიდობიანად გადავაგოროთ თინეიჯერობის ასაკი?

მოულოდნელად რატომ გვიუცხოვდება ასეთი ძვირფასი, ჩვენივე აღზრდილი ადამიანი? რატომ უხეშობს, უმიზეზოდ ყვირის, საათობით იკეტება ოთახში, გვეურჩება და მაშინაც კი არ გვპასუხობს ტელეფონზე, როდესაც იცის – მასზე დარდით აღარ ვართ? არადა, სულ ახლახან თვინიერი ბავშვი იყო, ენციკლოპედიებითა და რობოტექნიკით გატაცებული, რომელზეც მასწავლებლები ჭკუას კარგავდნენ. დღეს კი კარს გვიჯახუნებს და ყვირილით მოითხოვს, სულში ხელები არ ვუფათუროთ.

მოზარდებთან ურთიერთობა ცეცხლთან თამაშში რომ არ გადაიზარდოს, ფსიქოლოგები გვირჩევენ, გავაანალიზოთ ზოგიერთი ფრაზა, რომიც მოზარდებისგან გაგვიგონია და თვითონაც არაერთხელ გვითქვამს.

„მე უკეთ ვიცი, როგორ მოვიქცე!“

12-16 წლის მოზარდებს ხშირად ჰგონიათ, რომ ყველაფერი იციან, ყველაფერი ზრდასრულებზე უკეთ ესმით. და, რა თქმა უნდა, დამოუკიდებლობის იმედი აქვთ. დამოუკიდებლობის პირველი ნიშანი ნდობაა. „მე თვითონ გადავწყვეტ, როდის დავწერ საშინაო დავალებას, ვისთან ვიმეგობრებ, როდის დავიძინებ და წავალ წვეულებაზე“. დიახ, მოზარდებს სურთ, დიდებივით უფლებები ჰქონდეთ, მაგრამ მოვალეობების გარეშე.

მშობლებს, რომლებიც კარგად იცნობენ შვილს, მისი მომავლის დანახვის ჯადოსნური უნარი აქვთ, ამიტომ სურთ, დაეხმარონ მათ – აკონტროლონ. მათი აზრით, ეს სწორია.

„სისულელეების კეთების ნაცვლად ისწავლე!“

თინეიჯერები ზემგრძნობიარენი არიან. მოზარდობა მათთვის თვითიდენტიფიკაციის, საკუთარი თავის ძიების დროა. თავს კი ერთდროულად ყველა მიმართულებით ეძებენ: ვინ ვარ? ჭკვიანი თუ სულელი? ლამაზი თუ უშნო? მამაცი თუ მშიშარა? როგორი პოლიტიკური შეხედულებები მაქვს? როგორი სექსუალური ორიენტაცია? როგორი ცხოვრებისეული პრინციპები? იქნებ არსაკმარისად საინტერესო ვარ? იქნებ არავის ვუყვარვარ? იქნებ ვერასოდეს გავიგო, რეალურად რას წარმოვადგენ?

ამდენი კითხვა მოზარდს თავბრუს ახვევს და სამყაროს მიმართ ნდობას აკარგვინებს. ამ პერიოდში ადამიანს, უპირველეს ყოვლისა, სჭირდება, მიიღონ ისეთი, როგორიც არის. დაახლოებით ასე „ვიღებთ“ ახალშობილს, რითაც სამყაროს მიმართ მის ნდობას უპირობოდ ვამყარებთ. თინეიჯერობის პერიოდი მეორედ დაბადებაა სულიერი თვალსაზრისით, ეს ძალზე ენერგოხარჯვადი პროცესია.

მშობლებს ესმით, რომ რამდენიმე წელიწადში ბავშვი გაიზრდება – წავა სასწავლებლად, იმუშავებს, საკუთარ ცხოვრებას მოიწყობს, მაგრამ მათ სურთ, დაინახონ თავიანთი ძალისხმევის შედეგი, გაიგონ, რა მიიღეს. მშობლებს ადარდებთ შვილის მომავალი, სურთ, დარწმუნებულნი იყვნენ, რომ საუკეთესო უნივერსიტეტში ჩააბარებს, მის გარშემო საუკეთესო ადამიანები იტრიალებენ, თავად კი სუფთა სინდისი ექნება. მშობლები უსასრულოდ ახდენენ თავიანთი მოლოდინების ტრანსლირებას, თუმცა ესმით, რომ შვილი ყველანაირი ეყვარებათ. მოზარდებმა ეს ჯერ კიდევ არ იციან ან უბრალოდ არ სჯერათ ჩვენი სიყვარულის.

„საერთოდ არ გესმით ჩემი!“

თინეიჯერები ორიენტირებულნი არიან საკუთარ თავზე, გარშემო მყოფი ადამიანებისა არ ესმით, მაგრამ მოსმენა სჭირდებათ. ამიტომ არის, რომ ახალგაზრდობაში ხშირად ვქმნით რამეს – ვწერთ პოეზიას, მუსიკას, ვხატავთ: უნდა ვაჩვენოთ სამყაროს, რომ, აი, ჩვენც ვარსებობთ.

როდესაც არ გვისმენენ, არ ითვალისწინებენ ჩვენ აზრს, არ აინტერესებთ ჩვენი ღირებულებები – ძალიან მტკივნეულია. ბავშვების ერთ-ერთი ყველაზე გავრცელებული პრეტენზია მშობლების მიმართ სწორედ ეს არის: „მათ ჩვენი არ ესმით, ფეხებზე ჰკიდიათ ჩვენი აზრები“.

მშობლები უმწეობისა და დაბნეულობისგან ხშირად აგრძელებენ შვილებისთვის ნოტაციების კითხვას, უსასრულოდ უმეორებენ ერთსა და იმავეს. მათ არ სჯერათ, რომ 14 წლის ასაკში ადამიანს უკვე ესმის, რომ სმა მავნებელია, დედ-მამასთან ყვირილი – ულამაზო, სახლში დაგვიანება – ცუდი. ჩვენ ბავშვებს შთავუნერგავთ, რომ მთელი მათი მომავალი უნივერსიტეტის მისაღებ გამოცდებზეა დამოკიდებული. ამის გამეორებას აზრი არ აქვს, ბავშვებმა ისედაც იციან ეს ყველაფერი.

„და საერთოდ, რაში მჭირდება ეს ყველაფერი?”

თინეიჯერები ეძებენ პასუხს კითხვაზე „რა საჭიროა ეს ყველაფერი?” კულტუროლოგების, ანთროპოლოგების, ფილოსოფოსების აზრით, ადამიანი ცხოველისგან იმით განსხვავდება, რომ ცხოვრების საზრისის ძიება ახასიათებს. ყველაზე ხშირად ეს ადრეულ ახალგაზრდობაში გვაწუხებს. ძიების პროცესში შეგვიძლია დავასკვნათ, რომ ცხოვრებას აზრი არ აქვს და საკუთარ ფსიქიკას და ჯანმრთელობას წარმოუდგენელი ექსპერიმენტები მოვუწყოთ. მოზარდი წყვეტს გლობალურ საკითხებს: სით მიდის, რისთვის ცხოვრობს, რა არის სიკეთე და ბოროტება.

ცხადია, მშობლებს აღელვებთ შვილების მომავალი, გამუდმებით შეახსენებენ მათ „ბანალურ ამბებს“, მაგალითად, სასკოლო გამოცდებს.

„არ მადარდებს, რა იქნება ხვალ“

მოზარდი დღევანდელი დღით ცხოვრობს – რა მნიშვნელობა აქვს, რა მოხდება 35 წლის შემდეგ, თუ მისი შეყვარებული პაემანზე არ მოვა? რა აზრი აქვს კარიერაზე ფიქრს, თუ დღეს არავინ აფასებს მის ლექსებს ან სამეცნიერო პროექტებს, თუ საყვარელმა მასწავლებელმა არ შეაქო? რა მნიშვნელობა აქვს ხვალინდელ დღეს? იქნებ ეს დღე სულაც არ დადგეს!

ცხოვრებისეული გამოცდილების მქონე მშობლებს ესმით, რომ თუ ხვალ შენი შეყვარებული პაემანზე არ მოვა, ზეგ შეიძლება სულაც სხვა ადამიანი გაიცნო, 25 წლის შემდეგ მოზარდ ასაკში დაწერილ ლექსებსაც გადააფასებ, კარგი განათლება კი მართლაც მნიშვნელოვანია. ისინი გარკვეულწილად მართლები არიან, მაგრამ თუნდაც დარწმუნებულნი იყვნენ, რომ მოზარდის განცდები ჰორმონთა ჯანყისა და გამოცდილების ნაკლებობის ბრალია, ამაზე ხმამაღლა არ უნდა ილაპარაკონ. მით უმეტესმ ასე არც არის.

„ჩემთვის არაფერს წარმოადგენ!“

მოზარდები მშობლებისგან განცალკევებას ცდილობენ. 11-12 წლამდე ადამიანი სწავლობს საკუთარ თავს, ყურადღებას ამახვილებს მისთვის მახლობელი და მნიშვნელოვანი ზრდასრულების – მშობლების, მასწავლებლების უკუკავშირზე. ამ პერიოდს „მე-სარკისებრს“ უწოდებენ, რადგან ამ პერიოდში ვირეკლავთ სხვების რეაქციას ჩვენზე. მოგვიანებით დგება „სარკეების დაკიდების“ დრო, მცდელობა იმისა, რომ გავიგოთ, ვინ ვართ სინამდვილეში. ამისთვის უნდა განვცალკევდეთ მათგან, ვინც ადრე ჩვენს სიახლოვეს იყო – გავექცეთ მშობლებს, მათ ღირებულებებს და ავტორიტეტს.

მშობლები ეჩვევიან, რომ შვილებისთვის ნახევრად ღმერთები არიან, ამიტომ უჭირთ იმასთან შეგუება, რომ ბავშვი იზრდება. არადა, მოზარდების სიყვარული მშობლების მიმართ არსად მიდის.

მოზარდებსა და მშობლებს შორის არ არსებობს „თაობათა განსხვავება“, მათი კონფლიქტის მიზეზი ასაკთან დაკავშირებული სხვა ამოცანაა, მაგრამ სამყარო ისეა მოწყობილი, რომ სწორედ სხვადასხვანაირ ადამიანებს შეუძლიათ ერთმანეთის მხარდაჭერა – იმის გაზიარება, რაც მეორემ არ იცის. თინეიჯერები უფროსებს ახალ ხედვას უზიარებენ, უფროსები – სიმწიფეს, შინაგან ძალას, იმედს, ასაკობრივი კრიზისის დაძლევის გამოცდილებას. ამ მხრივ ზრდასრულებს კონკურენციას ვერც ერთი მათი თანატოლი ვერ გაუწევს.

ცნობილი კანადელი ფსიქოლოგი გორდონ ნიუფელდი გვარწმუნებს, რომ უმწიფარ ადამიანებს არ შეუძლიათ ერთმანეთისგან რამის სწავლა. სწავლისთვის საჭიროა გამოცდილი ადამიანი, რომელიც უკეთეს მოდელს შესთავაზებს, პასუხისმგებლობას მიაჩვევს.

მოზარდებს ერთმანეთი ნაკლებად აინტერესებთ. ხმაურიან და დიდ კამპანიებში ისინი თავს ხშირად უსაზღვროდ მარტოსულებად გრძნობენ. მათ შეუძლიათ, ერთმანეთს მარადიული სიყვარული და მეგობრობა შეჰფიცონ, სახლიდან ერთად გაიქცნენ, მაგრამ, ამავე დროს, გადაჭრან მხოლოდ საკუთარი ამოცანები, ეძიონ პასუხები საკუთარ კითხვებზე.

სინამდვილეში მოზარდს ჟანგბადივით სჭირდება მოსიყვარულე უფროსი, რომელსაც გულწრფელად აინტერესებს ის, უყვარს და ისეთს იღებს, როგორიც არის.