მე მართლა მგონია, რომ ყველაზე სასაცილო სიტყვა, რაც მოგვიგონია – მესაიდუმლეა. ყველას გვაქვს ერთი ჩარაზული ოთახი – სადაც რამე მოქმედება ანაც ფიქრია გამოკეტილი და სხვას კი არა, საკუთარ თავს აღარ ვაძლევთ მის გასაღებს.
თუ შუადღის ფსკერზე, სოფლის რომელიმე ორღობეში, ღობეზე მიგდებულ ძელსკამზე მჯდარ მარტო მოხუცს ჩაუსაფრდებით, გაზეთში გახვეულ თუთუნს რომ ეწევა, ჩაუსაფრდებით და რამე მანქანებით მის თვალებს შეხედავთ, ეს თვალები ფრთხილად ამხელენ ამ ოთახის არსებობას. ოღონდ მხოლოდ მაშინ, როცა კაცი ნამწვს გადააგდებს და გაშტერებით დახედავს. ოთახის არსებობას და არა ოთახს.
ეს ოთახია ადამიანად ყოფნის დიდი ნაკლი და უპირატესობაც. ეს ჩარაზული კაცი.
წელიწადის ამ დროს ან ცოტა უფრო გვიან სოფელში უმიზეზო სუფრა იშლებოდა რომელიმე მეზობელთან. არც ნადის საქმე იყო, არც დაბადების დღე. უბრალოდ, სუფრა და მორჩა. რამდენიმე კაცი. ოთხი მეზობელი და ერთი მასპინძლის ბიძაშვილი ახლო სოფლიდან. და რადგან სუფრა გაეშალათ, საგანაგებოდ ორი ლამფა ენთო, ერთი ძველი და მეორე თურქული – სარკიანი. თუ უცებ ელნათურას წამოაბოდებდა და აინთებოდა, ლამფები არ ჩააქროთო, ჩაუწიეთო – ამბობდა ქალი. ეს ქალი წესით შუახნის იყო, რადგან მოხუცი ღუმელთან იჯდა და თავს არ წევდა. იმას, შუახნისას, სახეზე გამარჯვებულის ღიმილი გადაჰკრავდა, როცა დენი წავიდოდა მალე და ლამფებს ისევ აუწევდნენ. კაცმა რომ თქვას, ასეც სჯობდა. აწი იცოდნენ, რომ აღარ მოვიდოდა და მშვიდად აგრძელებდნენ სმას. ეს შეგუებული სიმშვიდე, მჟავე ადესით და კიდევ უფრო მჟავე ფიქრით, ოდნავ სახეზეც რომ ჟონავდა, დღემდე არის ყველაზე ახლო და შორეული სიმაღლე ჩემთვის. ეს გაუგებარი არაფერი, გაფანტული სადღეგრძელოებითა და ცარიელი მოლოდინით. გარეთ ამინდის გადარევით და იმით, რომ ეს გადარევა იყო სულერთი. ჭეშმარიტად გეტყვით თქვენ: არაფრად ყოფნის სიამოვნება არის უდიდესი სიამოვნებათა და უმაღლესი საფეხურთა შორის. ამას იოლად ვერ მიხვდებით და ვერ დაიჯერებთ. ამისთვის ოქტომბრის შუაში უნდა წამომყვეთ, ასე ოციოდე წლის წინ, ახლო მეზობელთან, სამი ჭიშკრის და ერთი ალაგეს გავლით.
სექტემბრის მიწურულის დაზეპირებული საღამოა. ჩრდილების ზანტი თეატრი კედელზე, ლამფის მოცახცახე განათებით – დედა რეცხავს თეფშებს, რომელთაც მაშინ საინები ერქვათ და მისი ჩრდილი ოდნავ ირხევა – ხეს ჰგავს ფრთხილი ქარისას. კედელზე ჩემი ჩრდილიცაა, თავს ოდნავ გავწევ და იწელება – ცხვირი და ნიკაპი უსაშველოდ გრძელდება. უკვე მეათასე მოძრაობაა და აღარ მეცინება, მაგრამ აბა მითხარით, მეტი რა უნდა აკეთო ადამიანმა სექტემბრის მიწურულის საღამოს?
უცებ, სათაურდაუმახსოვრებელ ფილმებში მფრინავი თეფშის პროჟექტორი რომ მოანათებს და ადამიანები შიშნარევი სიხარულით ფრთხებიან, ასე განათდა ფანჯრები ჭიშკრიდან. ჩვენც დავფრთხით და გაგვიხარდა, თუმცა ველოდით – გუშინ, დღეს ან მაზეგ. ასე იყო წლებია და ახლაც ასე მოხდა – მოვიდა დიდი მანქანა, საშეშე ხეებითა და თხილით. იმით, რითიც ვთბებოდით და რაც უნდა გაგვეყიდა და გვეჭამა. მანქანაზე, საჭესთან უცნობი კაცი იჯდა და მის გვერდით ოდნავ ნაცნობი. მამაჩემი და კიდევ ერთი კაცი უკან, ხეებზე შემომსხდარიყვნენ. მანქანა შემოვიდა გრუხუნით და სექტემებრის საღამო აამღვრია. დავუძახეთ მეზობლებს და გადმოვიდნენ მეზობლები, რომელთაც უკვე გამოიარეს ეს სცენა ან წინ ელოდათ. და დაიწყო ღამის ყველაზე დიდი და ჯადოსნური წარმოდგენა, რაც რომ მაშინ მენახა – “გრუზავიკის ჩამოცლა”. უცებ აზანზარდა ცოცხლების სასაფლაო, რომელსაც შემოდგომის ღამე ერქვა ოთხოცდაათიანებში, პატარა ქართულ ქალაქში. ერთბაშად მოირღვა. მეოცე საუკუნის მიწურულია. ხელისგაწვდენაზე დრო, შორს კი არა. მე ვუყურებ ფანჯრიდან, პატარა ვარ, გადმოგდებული ხე რომ არ მომხვდეს და ფანჯრიდან კიდევ უფრო საოცარია ყველაფერი. თითქოს ეკრანია და ეკრანზე ფილმი. ფილმი წელიწადში ერთხელ გადის და ბილეთი სულ მაქვს. მას მერე სხვა ბევრი ფილმიც ვნახე, მაგრამ ასეთი ჯადოსნური ვერაფერი. ბავშვობაც ხომ ეს არის, თან ჩვენი ბავშვობა – გაუგებარი სიხარული.
და ახლაც, სექტემბრის მიწურულს, ხან თვალს ვხუჭავ და იმ სატვირთოს გრუხუნი მესმის. და რაღაც მიხარია. შეიძლება ახლაც მხოლოდ ის. გაუგებარი.
