მეწარმე თუ ენტერპრენერი?
ქართულად სიტყვა „მეწარმე“ ხშირად მცდარ ასოციაციას იწვევს, რომლის თანახმადაც, მეწარმის საქმიანობა მხოლოდ წარმოებას უკავშირდება. სიტყვა „მეწარმე“ ვერ გამოხატავს იმ უფრო ფართო და ღრმა შინაარსს, რომელსაც დღეს უკვე საერთაშორისო ტერმინი Entrepreneur – ენტერპრენერი – ატარებს. Entrepreneur, სიტყვასიტყვით, ნიშნავს ადამიანს, რომელიც რისკავს. თავდაპირველად ენტერპრენერი სამხედრო ექსპედიციების მეთაურს ერქვა, ხოლო დროთა განმავლობაში ეწოდა მას, ვინც ბედავს, შეეჭიდოს ახალ პროექტს, წამოიწყოს ახალი საქმე. მოგვიანებით ამ სიტყვის შინაარსი კიდევ ერთხელ შეიცვალა და დღეს ენტერპრენერი ის ადამიანია, რომელიც ინოვაციით ეწევა ეკონომიკური პროგრესის სტიმულაციას.
ზოგი მკვლევარი დავობს: იქნებ პროგრესი კი არა, შესაძლებლობების გამოყენებაა ენტერპრენერის მთავარი მისია? ენტერპრენერი საკუთარ გარემოში არსებული პრობლემების მოგვარების შესაძლებლობებს ხედავს და სწორედ ეს იწვევს პროგრესს. ამიტომ მეწარმე არ არის ენტერპრენერი, თუმცა უკეთესი შესატყვისის არარსებობის გამო ამ სტატიაში ისევ სიტყვა „მეწარმეს“ გამოვიყენებთ, ოღონდ ენტერპრენერის მნიშვნელობით.
როგორ შეიძლება მოაგვაროს მეწარმემ პრობლემები?
მეწარმე ქმნის რაღაც ახალს ან აუმჯობესებს არსებულ პროდუქტს, ახალ ბაზარზე შედის, ახალ ნედლეულს იგონებს, ამცირებს წარმოების ხარჯებს, თავისი წინადადებებით აუმჯობესებს მომხმარებლის ცხოვრების ხარისხს, თავადაც იზრდება და ვითარდება და სხვებსაც ასაქმებს და ავითარებს. ამ ყველაფრით მეწარმეს/ენტერპრენერს მოაქვს ზოგადი კეთილდღეობა საზოგადოებისთვის და ხელს უწყობს ეკონომიკურ განვითარებას. ამიტომაც მრავალ ქვეყანაში, მათ შორის საქართველოშიც, მეწარმეობის მხარდაჭერა ქვეყნის განვითარებისთვის მნიშვნელოვნად არის მიჩნეული და ამაზე მეწარმეობის მხარდაჭერის პროგრამების სიმრავლეც მეტყველებს.
საქართველოს სოციალურ-ეკონომიკური განვითარების სტრატეგია „საქართველო 2020“ და მცირე და საშუალო ბიზნესის მომავალი სტრატეგია სამეწარმეო განათლების მნიშვნელობას უსვამს ხაზს. 2015 წლიდან “მეწარმეობის საფუძვლები” როგორც არჩევითი საგანი საქართველოს სხვადასხვა რეგიონის 221 საჯარო სკოლაში ისწავლება. თითქმის ყველა კერძო სკოლა ახორციელებს საგანმანათლებლო აქტივობებს სამეწარმეო კომპეტენციების განვითარებისთვის. პროფესიული სასწავლებლის ყველა საგანმანათლებლო პროგრამაში მეწარმეობა სავალდებულო მოდულია. გარდა ამისა, მეწარმეობის შემსწავლელი უამრავი აკრედიტებული თუ არაფორმალური კურსი და პროგრამა არსებობს საჯარო თუ კერძო უმაღლეს დაწესებულებებში. სამეწარმეო განათლების ხარისხის ასამაღლებლად არაერთი დონორი: USAID, GIZ, ETF და სხვები, – ახორციელებს სამეწარმეო კომპეტენციების განვითარების პროექტებს.
გადაარჩენს თუ არა საქართველოს მეწარმეობა?
აღსანიშნავია, რომ საქართველოში მეწარმეობა რომანტიზებულია. ცოტა ლაპარაკობს მეწარმის ცხოვრების სირთულეებზე: სტრესი, მუდმივი განვითარების საჭიროება, კლიენტების დევნა და არასტაბილურობა, ყველასთვის ვერ გადაწონის თვითრეალიზაციით და თავისი დროის განკარგვით მიღებულ სიამოვნებას. გარდა ამისა, მეწარმეობა საქართველოში ფინანსური მდგომარეობის გაუმჯობესების საშუალება იშვიათად არის, უფრო თვითკმაყოფილების და თავისუფლების მომნიჭებელია. თუმცა ეს თავისუფლებაც პირობითია ფინანსური თუ სხვა პასუხისმგებლობების გამო. მოკლედ, მეწარმის ცხოვრება ყველასთვის არ არის. მაშ, რატომ გვეუბნებიან, რომ მეწარმეობის სწავლა ყველას გამოგვადგება?
როდესაც მეწარმეობის სწავლებაზე ვსაუბრობთ, ჩვენი ამოცანა არ შემოიფარგლება მეწარმეობის როგორც პროფესიის მხარდაჭერით – პირველ რიგში, სამეწარმეო კომპეტენციების განვითარებას ვისახავთ მიზნად, რაც გულისხმობს იდეების გენერირების, შესაძლებლობების ამოცნობის, რესურსების მობილიზებისა და მართვის, იდეების პრაქტიკულად განხორციელების უნარების განვითარებას. ამ უნარებით შეიარაღებულ ადამიანს ნებისმიერ პროფესიაში შეუძლია მიაღწიოს წარმატებას. ასეთი ადამიანი საჯარო, კერძო თუ სამოქალაქო სექტორისთვის დიდი მონაპოვარია. ამიტომ სამეწარმეო კომპეტენციების განვითარება საქართველოს განათლების სისტემისთვის სტრატეგიული ამოცანაა, რათა მისი მეშვეობით დაეხმაროს მოქალაქეებს საზოგადოებრივ ცხოვრებაში აქტიურად ჩართვაში, სამუშაო ბაზარზე კონკურენტუნარიანობის ამაღლების თუ ახალი სოციალური და კომერციული საქმიანობის დაწყებაში.
ევროპის სამეწარმეო კომპეტენციების ჩარჩო (EntreComp)
ევროპის სამეწარმეო კომპეტენციების ჩარჩო, რომელიც EntreComp-ის სახელითაც არის ცნობილი, 2016 წელს შეიქმნა ევროპის საბჭოს გაერთიანებული კვლევითი ცენტრის (JRC) მიერ.
EntreComp-ი სამი მიმართულებისგან შედგება. ესენია: იდეები და შესაძლებლობების განვითარება, რესურსების მართვა და ქმედება/იდეების განხორციელება. თითოეული მიმართულება კი ხუთ კომპეტენციას აერთიანებს (ნახ.1).
ნახ. 1: EntreComp-ის ჩარჩო
ჩარჩოს პილოტირება ევროკავშირის წევრ და პარტნიორ ქვეყნებში, მათ შორის – საქართველოშიც, მიმდინარეობს განათლების სისტემის მოდერნიზაციისა და განათლებისა და შრომის სფეროების ურთიერთდაკავშირების მიზნით. მაგ., 2018 წელს ევროკავშირის სააგენტომ, ევროპის განათლების ფონდმა (ETF) შეაფასა საქართველოში პროფესიული სასწავლებლის სავალდებულო მეწარმეობის მოდული ევროპის სამეწარმეო კომპეტენციების ჩარჩოსთან მიმართებით და დაასკვნა, რომ არსებული მოდული არასათანადოდ ავითარებს შემოქმედებითი და პროექტის მართვის უნარებს (ნახ. 2).
ნახ. 2: არსებული სამეწარმეო მოდულის შედარება EntreComp ჩარჩოსთან –
ამ გამოწვევის პასუხად ამოქმედდა ინიციატივა ამერიკის შეერთებული შტატების სახელმწიფო დეპარტამენტის დაფინანსებით, ორგანიზაცია “გარემო და განვითარების”, საქართველოს განათლების, მეცნიერების, კულტურისა და სპორტის სამინისტროსა და კალიფორნიის უნივერსიტეტის (დევისი) D-Lab-თან პარტნიორობით მიმდინარე პროექტი მეწარმეობის ახალი მოდულის განვითარებით პროფესიული სასწავლებლების გასაძლიერებლად. პროექტი 2018 წლის სექტემბერში დაიწყო და 2019 წლის სექტემბერში დასრულდა. ის მიზნად ისახავდა მეწარმეობის სწავლების ხარისხის ამაღლებას პროფესიულ სასწავლებლებში სასწავლო რესურსების გაუმჯობესების, სასწავლო პროცესის შეცვლის და მასწავლებლის კომპეტენციის ზრდის ხელშეწყობით.
პროექტის ფარგლებში იქმნება ახალი მეწარმეობის მოდული პროფესიული სასწავლებლის მეწარმეობის მოდულის ევროპის კომპეტენციების ჩარჩოსთან შესაბამისობაში მოყვანით. მისი საპილოტე დანერგვა სამ კოლეჯში უკვე მოხდა პროექტზე დაფუძნებული სწავლის მეთოდოლოგიის ინტეგრაციით. ახალი მოდული დიდ ყურადღებას უთმობს მეწარმეობის არსისა და ფორმების გააზრებას, შესაძლებლობების ამოცნობისა და მართვის, იდეების განვითარებისა და საქმედ ქცევის კომპეტენციებს.
ამ ბმულზე შეგიძლიათ იხილოთ ვიდეორგოლი პროექტის შესახებ:
