„ამას ხომ მეც ვაკეთებ? “ – ხშირად მსმენია კოლეგებისგან მსგავსი ტიპის კომენტარი, როცა რაღაც ნაცნობ მეთოდსა თუ აქტივობას აღმოაჩენენ. და, რა თქმა უნდა, არც ცდებიან. თუ დავაკვირდებით მარტივი მისახვედრია. უბრალოდ, რაც აქამდე არ ვიცოდით, ყველაფერს თავისი სახელი დაერქვა, გვინდა თუ არ გვინდა, 21-ე საუკუნეა და თანამედროვეობას ფეხი უნდა ავუწყოთ. ვისაუბროთ და ვაკეთოთ ის, რაც ჩვენს მომავალ თაობას გამოადგება. რაც არ უნდა ვთქვათ, ვიქილიკოთ და ვიწუწუნოთ სქემის ავ-კარგიანობაზე, მისი არსებობის ერთ-ერთი დადებითი მხარე სწორედ ის არის, რომ ჩვენ, მასწავლებლები, ყველა ერთსა და იმავე ენაზე აგვალაპარაკა. ჩვენთვის ნაცნობი გახდა ისეთი სიტყვები, როგორიცაა ტრანსფერი, გამჭოლი კომპეტენცია, კრიტიკული მეგობრის ინსტიტუტი, კვლევა, სემიოტიკა, ინტეგრირება და სხვა მრავალი. ამდენ უცხო სიტყვათა კორიანტელში ძნელია ყველაფერი გაიგო, გაიაზრო, მით უმეტეს – პრაქტიკას მოარგო. მაგრამ ვცდილობთ მაინც. ყველაფერი კი იქიდან იწყება, რომ ჯერ უცხო საგანმანათლებლო ტერმინის განმარტებას ეძებ, ცდილობ, შენებურად განმარტო და თუ მოგეწონა სასკოლო ცხოვრებაშიც გამოსცადო.
ჩემთვის ერთ-ერთი ასეთი ტერმინი იყო სემიოტიკა. ვერ ვიტყვი, რომ რაღაც ახალი აღმოვაჩინე, მაგრამ საგნების სხვა კუთხით დანახვა კი ნამდვილად შემაძლებინა.
ეროვნულ სასწავლო გეგმაში ვკითხულობთ: „სემიოტიკური კომპეტენცია არის ვერბალური და არავერბალური (რუკის, დიაგრამის, სქემის, ნახატის, მელოდიისა და სხვ.) საშუალებით გადმოცემული ინფორმაციის გააზრებისა და ინტეპრეტირების, საკუთარი ნააზრევისა და განცდილის სხვადასხვა საშუალებით გადმოცემის უნარი; ინფორმაციის ნიშანთა ერთი სისტემიდან მეორეში გადატანის (მაგ. სიტყვიერ ტექსტში ან მუსიკალურ ნაწარმოებში გადმოცემული აზრის ილუსტრაციით გამოხატვის, სიტყვიერი ტექსტისა და ნახატის ერთმანეთთან დაკავშირების, სიტყვიერად გადმოცემული ინფორმაციის დიაგრამის სახით წარმოდგენისა და ა.შ.) უნარი“. ვრწმუნდები, რომ პედაგოგმა მის განვითარებაზე ზრუნვა სწავლების საწყის ეტაპზევე უნდა დაიწყოს. თან ეცადოს, როგორ დაგეგმოს.
ძუძუმწოვრების თემა ეს-ესაა დავასრულეთ. მიღებული ცოდნის შეჯამება კი თვისობრივ და რაოდენობრივ მონაცემებზე დაყრდნობით მარტივად შესაძლებელია, თუ ბავშვები დიაგრამებზე და პიქტოგრამებზე იმუშავებენ. ამით ხომ მათ განუვითარდებათ კვლევა-ძიების უნარ-ჩვევები, სემიოტიკური კომპეტენცია, შეძლებენ საყვარელი შინაური ძუძუმწოვრის შესახებ ინფორმაციის შეგროვებას; მოცემული ინფორმაციის ცხრილში შეტანას, პიქტოგრამისა და დიაგრამის სახით წარმოდგენას, წაკითხვას. მონაცემთა ანალიზისთვის საჭირო კითხვებზე პასუხის გაცემასა და კითხვების მოფიქრებას. მეტიც, ამ ყველაფერს თუ ჰეტეროგენულ ჯგუფებში დავგეგმავთ, ხელს შევუწყობთ თანამშრომლობითი უნარ-ჩვევების განვითარებას.
გადავხედე მესამე კლასის მათემატიკის სტანდარტსა თუ მოთხოვნებს, და…
აი ასე ვგეგმავ გაკვეთილს, მოვარგებ მიზნებს, დავწერ შესაბამის აქტივობებს. მგონია ერთი მორიგი, ჩვეულებრივი გაკვეთილია და აღმოვაჩენ, რომ თურმე სამოდელოა. მეტიც, თუ ერთს კიდევ გადავავლებ თვალს და ხელს შევავლებ, შევამჩნევ, რომ სხვა საგანთანაც შეიძლება მისი ინტეგრირება. ყველაფერი მარტივად და თავისთავად ხდება. საბოლოოდ კი ისეთი გაკვეთილის გეგმა შემოგეწერინება, რომელიც ინტეგრირებულია, გამჭოლი კომპეტენციის განვითარებაზე მორგებული, საინტერესო და რუტინული გაკვეთილისგან განსხვავებულიც.
უცებ მოლოდინის რეჟიმი ავტომატურად გერთვება. წარმოიდგენ, როგორი ინტერესით შემოგცქერიან მოსწავლეები, როგორ ებმებიან მუშაობაში, როგორ გამოხატავენ გაკვეთილის ბოლოს მოწონებას და სიამოვნებისგან გეღიმება. აქვე იმასაც აცნობიერებ, რომ რესურსის მომზადება ცოტა რთულია. მეტ დროს, შრომასა და ენერგიას მოითხოვს (და არა მარტო, ცოტა ფინანსურ დანახარჯსაც), მაგრამ არად აგდებ და საკუთარ თავს არწმუნებ: „თუ გინდა, რომ გაკვეთილი ვიზუალურად ეფექტური და მოსწავლისთვის მიმზიდველი იყოს, ეს უნდა გააკეთო, ისინი ხომ მესამეკლასელები არიან. ასაკობრივ თავისებურებათა გათვალისწინებით კი იცი, რაოდენ დიდი ძალა და შედეგი აქვს ამ ეტაპისთვის ვიზუალურ თვალსაჩინოებებს“. ამიტომ ვიწყებ რესურსზე მუშაობას. დაწყება რთულია, მერე ყველაფერი მარტივდება. სახელმძღვანელოსა და ინტერნეტ-რესურსის დახმარებით ინფორმაციას მარტივად მოვუყარე თავი და სამუშაო მასალა თვითშეფასების ცხრილებთან ერთად ხუთივე ჯგუფისთვის გავამზადე.
(რესურსი შეგიძლიათ იხილოთ შემდეგ ბმულზე https://drive.google.com/file/d/10_KXgRR0tO-TmlYaAn8lRwDL_sP_v7P9/view?usp=sharing)
გაკვეთილი დაიწყო. ყველაფერი იმაზე უკეთ განვითარდა, ვიდრე ველოდი. მთავარ კითხვაზე – როგორ გგონიათ, შესაძლებელია თუ არა ძუძუმწოვრების შესახებ ინფორმაციის მათემატიკურად დალაგება ან წარმოდგენა? – მოსწავლეთა პასუხი ზუსტი და კონკრეტული იყო: „დიახ, ჩვენ შეგვიძლია მათი კლასიფიცირება აგებულების, საარსებო გარემოსა და კვების მიხედვით“. მოდელირებისთვის ვცდილობ, მოსწავლეებს დავუსვა შეკითხვა – როგორი ტიპის დავალებები (არითმეტიკული მაგალითები, განტოლებები, მარტივი ამოცანები, ლოგიკური ამოცანები, გეომეტრიული ამოცანები) მოგწონთ ყველაზე მეტად მათემატიკაში?. ბავშვები მპასუხობენ, მონაცემები შემაქვს ცხრილში რაოდენობრივად. მათ კი ვთავაზობ, შეარჩიონ სიმბოლო და მისი შესატყვისი რაოდენობა, რათა შევქმნათ პიქტოგრამა. რატომღაც სიმბოლოდ ვარსკვლავს ირჩევენ და მთავაზობენ ერთი ვარსკვლავი 2 მოსწავლეს ნიშნავდეს. თან იმასაც მკარნახობენ, სადაც კენტი რაოდენობაა, იქ ნახევარი ვარსკვლავი დავხატოთო. სვეტოვანი დიაგრამის თითოეული სვეტიც მარტივად აღმართეს საჩვენებლად. ანალიზიც გააკეთეს. აღმოჩნდა, რომ მოსწავლეებს გეომეტრიული ამოცანების ამოხსნა ყველაზე ნაკლებად მოსწონთ. ბოლო შეკითხვაზე – თუ რაში შეიძლებოდა მე, როგორც მასწავლებელს, დამხმარებოდა მსგავსი გამოკითხვა – ერთ-ერთმა მოსწავლემ მაშინვე აღნიშნა: „ალბათ იმაში, რომ თქვენ მერე სახლში გეომეტრიული სამუშაოები დაგეგმოთ და ჩვენ გვამუშაოთო“. ეს იყო წუთი, როცა გავიფიქრე – „ევრიკა“.
ამის შემდეგ მოსწავლეებს ვთხოვე ჯგუფებად გადანაწილებულიყვნენ. დავალებები შემდეგნაირად მივეცი:
I ჯგუფი
II ჯგუფი
III ჯგუფი
IV ჯგუფი
V ჯგუფი
ვიდრე მუშაობას შეუდგებოდნენ, ვთხოვე, პირველი ჯგუფისთვის გაეწიათ დახმარება და ინსტრუქციის მიხედვით მათ გამოკითხვაში მიეღოთ მონაწილეობა. გამოკითხვა ჩაატარეს. ჯგუფის წევრები მონაცემებს ითვლიდნენ და ინიშნავდნენ. საბოლოოდ კი ყველა ჯგუფმა ერთსა და იმავე დროს დაიწყო მუშაობა. ამისთვის განკუთვნილი 15 წუთი საკმარისი აღმოჩნდა. იმუშავეს საინტერესოდ, აზარტულად, თუმცა თავდაჭერილად. წარდგენას ერთი პრეზენტატორი აკეთებდა. შეფასებები კი სხვადასხვაგვარი იყო. თავდაპირველად მე თანდართული რუბრიკის მიხედვით შევაფასე. შემდეგი ორი ჯგუფის შეფასება მასწავლებლის მსგავსად თანატოლებს ვთხოვე. ბოლო ორი ჯგუფის წარმომადგენლებს კი შევთავაზე, გაეკეთებინათ თვითშეფასება. აღმოჩნდა, რომ საუკეთესო შედეგები აჩვენეს. მოტივაციის ასამაღლებლად თითოეული ჯგუფის ნამუშევარს სხვადასხვა ცხოველის წებოვან გამოსახულებას ვაკრავდი. შეუძლებელია ამ საჩუქრით გამოწვეული აციმციმებული თვალების დავიწყება. ეს კმაყოფილება გაკვეთილის შეფასებაშიც გამოჩნდა, რადგან გაკვეთილის დასასრულ მოსწავლეებს ვთხოვე აწეული, ნახევრადაწეული ან დაბლა დაშვებული ცერებით ეჩვენებინათ, მოეწონათ თუ არა გაკვეთილი, რომ ამ გამოკითხვის შედეგები დიაგრამაზე დაგვიტანა. აწეული ცერების სვეტი თითქმის 10-ჯერ აღემატებოდა ნახევრად აწეული ცერებისას.
გაკვეთილი საშინაო დავალების მიცემით დასრულდა, რაც შემდეგს გულისხმობდა – ბავშვებს უნდა შეედგინათ კითხვარი მათთვის სასურველ თემაზე, ჩაეტარებინათ გამოკითხვა ოციოდე ადამიანთან ან მოსწავლესთან და მონაცემები წარმოედგინათ ცხრილის, პიქტოგრამისა და დიაგრამის სახით. მოეფიქრებინათ ასევე კითხვები ამ დიაგრამის ირგვლივ.
ზარი დროულად დაირეკა. მოსწავლეებმა დავალება ჩაინიშნეს და საკლასო ოთახიდან გავიდნენ მოზღვავებული ენერგიის დასახარჯად. მე კი დავრჩი საკლასო ოთახში და ვხვდებოდი, რომ იმავენაირად მეღიმებოდა, როგორც წინა დღეს, როცა გაკვეთილი დავგეგმე. ამის მიზეზი კი იყო ის, რომ გაკვეთილმა იმაზე უკეთ ჩაიარა, ვიდრე ველოდი.
(გაკვეთილის სრული გეგმა შეგიძლიათ იხილოთ შემდეგ ბმულზე – https://drive.google.com/file/d/1GqY8d6fUYG_kIYGj-_nA-pIDFl-bEe7k/view?usp=sharing).
გამოყენებული ლიტერატურა:
- ეროვნული სასწავლო გეგმა;
2. ბლიაძე მ. ახვლედიანი რ., ბუნება, მოსწავლის წიგნი, მე-3 კლასი, II ნაწილი, „ბაკურ სულაკაური“, თბილისი 2018
