კარგა ხანს ვიფიქრე. ხელში ვატრიალე, გადავშალე, დავხურე. ბოლოს მაინც ვიყიდე. რუს რეჟისორს, ანდრეი ზვიაგინცევს ვენდე, რომელიც ერთ ინტერვიუში აღტაცებით საუბრობს ამ წიგნზე. მინდოდა, მის ფილმზე დამეწერა, რომლის სათაურიც ჩვენს ენაზე სხვადასხვანაირად თარგმნეს: „უსიყვარულო“, „უსიყვარულოდ“, „უსიყვარულობა“… ამისთვის ფილმი ხელახლა უნდა მენახა და სწორედ ეს ვერ შევძელი: მეტისმეტად მძიმეა მთავარი გმირის – 12 წლის ალიოშას სახის გახსენებაც კი. ნახეთ, ვისაც შვილები გყავთ. ნახეთ, ვისაც ვისაც შვილები არ გყავთ.
წიგნს კი, რომლის ორი მოკლე ნაწყვეტიც სწრაფად ვთარგმნე, ასე ჰქვია: „საპიენსი: კაცობრიობის მოკლე ისტორია“. მისი ავტორი იერუსალიმის ებრაული უნივერსიტეტის პროფესორი, ისტორიკოსი იუვალ ნოა ჰარარია.
ესეც სიმართლეა – ჩვენზე, მითებით თვალდაბნელებულ ადამიანებზე. ზოგჯერ – საკამათო, ზოგჯერ კი – ისეთი, გულის სიღრმეში რომ ყოველთვის ვიცოდით და ხმამაღლა თქმა აზრად არ მოგვსვლია.
ქვეთავიდან „ნოეს კიდობანი“
წყნარ ოკეანეში სახეობების მასობრივი გადაშენება ჩვენს წელთაღრიცხვამდე 1500 წლით ადრე დაიწყო, როცა პოლინეზიელი გლეხები სოლომონის კუნძულებზე, ფიჯიზე და ახალ კალედონიაზე დასახლდნენ. მათ, პირდაპირი თუ არაპირდაპირი გზით, ფრინველების, მწერების, ლოკოკინებისა და სხვა ადგილობრივ მკვიდრთა ასობით სახეობა გაწყვიტეს. გადაშენების ტალღა თანდათან გავრცელდა აღმოსავლეთით, სამხრეთითა და ჩრდილოეთით, მთელ წყნარ ოკეანეში, და მიწის პირიდან აღგავა უნიკალური ფაუნა სამოასა და ტონგაზე, მარკიზის კუნძულებზე, აღდგომის კუნძულზე, კუკის კუნძულებსა და ჰავაიზე, და ბოლოს ახალ ზელანდიაზე.
ასეთივე ეკოლოგიური კატასტროფა მოხდა იმ ათასობით კუნძულზე, რომლებიც ატლანტის ოკეანეში, არქტიკის ოკეანესა და ხმელთაშუა ზღვაშია გაბნეული. არქეოლოგებმა პაწაწინა კუნძულებზეც კი აღმოაჩინეს იმ ფრინველების, მწერებისა და ლოკოკინების კვალი, რომელთა უამრავი თაობა ცხოვრობდა იქ და მხოლოდ მაშინ გაქრნენ, როცა ადამიანმა დადგა ფეხი მიწაზე. ბოლო დრომდე ჩვენს თვალს ძალიან ცოტა შორეული კუნძული თუ გადაურჩა, რომლებზეც ფაუნა ხელუხლებლადაა შემორჩენილი. ცნობილ მაგალითს მოვიყვან: გალაპაგოსის კუნძულებზე მე-19 საუკუნემდე ფეხი არავის დაედგა და ამიტომაცაა შემონახული უნიკალური სახეობები, მათ შორის გიგანტური კუები, რომლებსაც, ძველი დიპროტოდონების მსგავსად, ადამიანის არ ეშინიათ.
გადაშენების პირველ ტალღას, რომელსაც საკვების მაძიებლების გავრცელება ახლდა, მეორე ტალღა მოჰყვა, რომელმაც მიწათმოქმედებს გაუხსნა გზა. ეს მნიშვნელოვან წარმოდგენას გვიქმნის დღევანდელი სამრეწველო საქმიანობით გამოწვეულ მესამე ტალღაზე. ნუ დაუჯერებთ იმათ, ხეებს რომ ეხუტებიან და ამტკიცებენ, ჩვენი წინაპრები ბუნებასთან ჰარმონიაში ცხოვრობდნენო. სამრეწველო რევოლუციამდე ბევრად ადრე ჰომო საპიენსმა რეკორდი დაამყარა – ყველა ორგანიზმს გაუსწრო იმით, რომ მცენარეთა და ცხოველთა სახეობების უმრავლესობა გაწყვიტა. თავმოსაწონი რამით არ გამოვირჩევით: ყველაზე დაუნდობელი სახეობის, უმოწყალო მკვლელის სახელით შევედით ბიოლოგიის ანალებში.
ქვეთავიდან „ციხის კედლები“
რას გვეუბნება რომანტიკულობა და იმას, რომ ჩვენი შესაძლებლობების სრულად გამოსავლენად რაც შეიძლება მეტი განსხვავებული გამოცდილება უნდა მივიღოთ, გული უნდა გავუხსნათ მრავალფეროვან ემოციებს, მრავალნაირი ურთიერთობები უნდა გამოვცადოთ, სხვადასხვა სამზარეულოს უნდა გავუგოთ გემო, სხვადასხვა მუსიკალური სტილის დაფასება უნდა ვისწავლოთ. ამ ყველაფრის მისაღწევად კი საუკეთესო გზა ყოველდღიური რუტინისაგან გათავისუფლება, ნაცნობი ადგილების უკან მოტოვება და შორეულ ქვეყნებში სამოგზაუროდ წასვლაა, სადაც ახალი კულტურა, სურნელები, გემოები და წეს-ჩვეულებები დაგვხვდება. მუდმივად გვესმის რომანტიკული მითი: ახალმა გამოცდილებამ თვალი ამიხილა და ცხოვრება შემიცვალაო.
კონსუმერიზმი კი გვეუბნება: ბედნიერებისთვის რაც შეიძლება მეტი პროდუქტი და მეტი სერვისი გჭირდებათო. თუ ვგრძნობთ, რომ რაღაც ისე ვერ არის ცხოვრებაში, მაშინ ალბათ რაიმე პროდუქტის ყიდვაა საჭირო (მანქანა, ახალი ტანსაცმელი, ორგანული საკვები), ან რაიმე სერვისით სარგებლობა (სახლის დალაგება, ფსიქოთერაპევტთან სიარული, იოგის გაკვეთილები). ყოველი სატელევიზიო რეკლამა კიდევ ერთი პატარა ლეგენდაა იმის შესახებ, ესა თუ ის პროდუქტი თუ სერვისი როგორ გაგვიუმჯობესებს ცხოვრებას.
რომანტიკულობა, ამგვარი მრავალფეროვნებისკენ რომ გვიბიძგებს, შესანიშნავად შეეწყო კონსუმერიზმს და სწორედ მათი შეწყვილების შედეგად დაიბადა უსასრულო „გამოცდილებების ბაზარი“, რომელსაც თანამედროვე ტურიზმის ინდუსტრია ეფუძნება. ტურიზმის ინდუსტრია თვითმფრინავის ბილეთებსა და სასტუმროს ნომრებს კი არა, გამოცდილებებს ყიდის. პარიზი არ არის ქალაქი, არც ინდოეთია ქვეყანა – ისინი გამოცდილებებია, რომლებმაც ჰორიზონტი უნდა გაგვიფართოვოს, ადამიანური პოტენციალი უნდა გაგვიზარდოს და უფრო ბედნიერები უნდა გაგვხადოს. ამდენად, როცა მილიონერს ცოლთან ურთიერთობა აერევა, იმედის თვალს ძვირადღირებულ მოგზაურობას მიაპყრობს და მას პარიზში წაიყვანს. ეს მოგზაურობა ბუნებრივად გაჩენილი სურვილის გამოხატულება კი არაა, არამედ რომანტიკული კონსუმერიზმის მითების ღრმა რწმენისა. ძველ ეგვიპტეში მდიდარ კაცს აზრად არ მოუვიდოდა, ცოლთან ურთიერთობისას მოულოდნელად წარმოქმნილი სირთულე იმით მოეგვარებინა, რომ ბაბილონში დასასვენებლად წაეყვანა. ადგებოდა და მას დიდებულ, მდიდრულ საფლავს გაუკეთებდა – ისეთს, როგორიც ქალს ყოველთვის სურდა.
