კომპიუტერთან ხანგრძლივი მუშაობა მოზარდისთვის უსაფრთხო რომ არ არის, ალბათ ყველა დაგვეთანხმება, თუმცა არც ისეა საქმე, როგორც ერთი შეხედვით ჩანს. რა თქმა უნდა, კომპიუტერის ეკრანს აქვს გამოსხივება, რომელიც მხედველობაზე უარყოფითად მოქმედებს, თანაც კომპიუტერთან ხანგრძლივი მუშაობის შემდეგ ადამიანი გადაღლილობას გრძნობს, მაგრამ არც იმის უარყოფა იქნებოდა მართებული, რომ კომპიუტერისა და მისი ზეგავლენის შესახებ ბევრი რამ მითია. ჩვენ რამდენიმე სპეციალისტის დახმარებით შევეცდებით იმის გარკვევას, რეალურად რამდენად მავნეა კომპიუტერი ადამიანის ჯანმრთელობისთვის, უპირველესად კი მხედველობის სისტემისთვის.
ოფთალმოლოგი ნანა ქებაძე: „კომპიუტერიზაციის პირველსავე წლებში აშკარა გახდა, რომ კომპიუტერთან ხანგრძლივი მუშაობის შედეგად თავს იჩენს მხედველობის სიტემის გადაღლილობა. ამ ფაქტორს მოგვიანებით პირობითად „მხედველობითი კომპიუტერული სინდრომი“ ეწოდა. ამ სინდრომის წარმოშობის მიზეზი სხვადასხვა რამაა. საქმე ის არის, რომ დისპლეის გამოსახულება მკვეთრად განსხვავდება თვალისთვის ჩვეული აღქმის ობიექტებისგან – ის ანათებს, შედგება დისკრეტული წერტილებისგან, რომლებიც გარკვეული სიხშირით ქრება და ინთება. გარდა ამისა, არც ფერები შეესაბამება ბუნებრივს.
მაგრამ მხოლოდ ეს არ იწვევს მხედველობის სისტემის გადაღლას. კომპიუტერთან ხანგრძლივი მუშაობისას თვალს განტვირთვის საშუალება არ აქვს. ამის გამო თავისთავად იძაბება მხედველობა და იკლებს მისი ქმედობაუნარიანობა. თვალი ყველაზე მეტად მაშინ იტვირთება, როცა კომპიუტერში ინფორმაცია შეგვყავს. ამ დროს იძულებული ვართ, ხშირად გადავიტანოთ მზერა ეკრანიდან ტექსტზე და ტექსტიდან კლავიატურაზე, რომლებიც ერთმანეთისგან სხვადასხვა მანძილითაა დაშორებული და, ბუნებრივია, სხვადასხვანაირადაა განათებული. ამიტომ მე, როგორც ექიმი, ადამიანებს, რომლებსაც დიდხანს უწევთ კომპიუტერთან მუშაობა, ვურჩევ, დროდადრო მოშორდნენ მონიტორს., მზერა სხვა რამეზე გადაიტანონ, თვალი დაასვენონ და მხოლოდ ამის შემდეგ განაგრძონ მუშაობა“.
ექიმი ფსიქოთერაპევტი ეკა ზოიძე: „დღეს კომპიუტერების შესახებ უამრავი მითი არსებობს, ამიტომ დამკვიდრებულია მცდარი წარმოდგენა, თითქოს კომპიუტერი ადამიანის ჯანმრთელობას ყოველმხრივ ვნებდეს. ასე არ არის. უდავოა, რომ კომპიუტერი გარკვეულწილად მავნებელია ჯანმრთელობისთვის, მაგრამ არა ისე, როგორც ზოგიერთი სპეციალისტი ირწმუნება. შევეცდები, მოკლედ ჩამოვაყალიბო კომპიუტერის დადებითი და უარყოფითი მხარეები:
მითი #1: „კომპიუტერს აქვს გონება, რომლის საშუალებითაც ადამიანზე ზემოქმედება შეუძლი”
სინამდვილეში ყველაზე ინტელექტუალურ კომპიუტერსაც კი არა აქვს იმაზე მეტი გონება, ვიდრე ადამიანს სჭირდება კონსტრუქტორის ასაწყობად. კომპიუტერი იმ პროგრამის მიხედვით მუშაობს, რომელიც შექმნა, ამიტომ მისი „გონიერების” მტკიცება მხოლოდ ფანტასტიკური ჟანრის მწერლებს თუ მიეტევებათ. ერთ დროს ადამიანურ თვისებებს ავტომობილებსა და თვითმფრინავებსაც აწერდნენ, მაგრამ გავიდა დრო და აშკარა გახდა, რომ არც ერთნი და არც მეორენი საკუთარი ინიციატივით გაგიჟებას არ აპირებდნენ. იგივე შეიძლება ითქვს კომპიუტერის შესახებაც. ფაქტია, რომ მანქანებს ადამიანები ჭკუიდან არ გადაჰყავთ. პირიქით, ის, ვისაც არაადეკვატური წარმოდგენა აქვს სამყაროზე, კომპიუტერთან უფრო ადვილად პოულობს საერთო ენას, ვიდრე ადამიანებთან.
მითი #2. „კომპიუტერი საფრთხეს უქმნის ადამიანის სიცოცხლესა და ჯანმრთელობას”
მართალია, კომპიუტერის მონიტორს აქვს გამოსხივება, მაგრამ არა თხევად–კრისტალურ, ბრტყელ მონიტორებსა და ნოუთბუქებს. რაც შეეხება ჩვეულებრივ მონიტორებს, ისინი ელექტრომაგნიტური, დაბალი სიხშირის გამოსხივების წყაროდ ითვლება, თუმცა მათი გამოსხივება არ აღემატება ტელევიზორისას. მონიტორი რენტგენული, ინფრაწითელი, ულტრაიისფერი გამოსხივების წყაროცაა, მაგრამ მისი რენტგენული გამოსხივების დონე გაცილებით ნაკლებია, ვიდრე ბუნებრივი რადიაციული ფონი, ხოლო მონიტორისგან მიღებული ულტრაიისფერი და ინფრაწითელი სხივების რაოდენობა ელექტრონათურებთან შედარებით სათვალავშიც კი არ არის ჩასაგდები. ეს სწორედ ის შემთხვევაა, როცა შიშს დიდი თვალები აქვს. ამ თვალსაზრისით შესაძლოა საშიში გახდეს ძველი, 7-8 წლის წინ გამოშვებული მონიტორები. მაგრამ ამ შემთხვევაშიც შესაძლებელია დამცავი ეკრანის შეძენა.
კომპიუტერთან ხანგრძლივ მუშაობას მხედველობისთვის შედარებით მეტი ზიანის მიყენება შეუძლია (თუმცა არა იმაზე მეტისა, ვიდრე ტელევიზორს).
კიდევ ერთი ზიანი, რაც კომპიუტერმა შეიძლება მიაყენოს ადამიანს, ცხოვრების უმოძრაო წესია. დაძაბული ინტელექტუალური მუშობის დროს ტვინი ხშირად ითხოვს ტკბილეულს და თუ კომპიუტერთან მუშაობისას ინტენსიურად იღებთ მას, მალე ჭარბი წონა შეგაწუხებთ.
კომპიუტერული ვირუსები ხომ საერთოდ არ არის საშიში ადამიანისთვის. დიდი-დიდი, მათ გამო მრავალწლიანი მუშაობის შედეგები წაგვეშალოს და ამის გამო ინფარქტი დაგვემართოს…
მითი #3. „კომპიუტერი განსაკუთრებით მავნეა ბავშვებისთვის, ამიტომ რაც გვიან გაეცნობა ბავშვი მას, მით უკეთესი”
„კომპიუტერის გამო ბავშვს თანატოლებთან ურთიერთობა უჭირს“, – ეს არის მთავარი არგუმენტი, რის გამოც მშობლებს არ სურთ ბავშვის კომპიუტერთან ურთიერთობა. სინამდვილეში ისინი ერთმანეთში ურევენ მიზეზებსა და შედეგებს. ფაქტია, რომ კომპიუტერი თავისთავად ურთიერთობებზე გავლენას არ ახდენს. თუ ბავშვს თავიდანვე უჭირდათანატოლებთან ურთიერთობა, მას კომპიუტერთან ურთიერთობა უფრო გაუადვილდება. ამიტომ მშობლებმა უპირველესად შვილის ჩაკეტილობის მიზეზები უნდა ეძებონ. რაკი ბავშვი თანატოლებთან ურთიერთობას კომპიუტერთან ჯდომას ამჯობინებს, ესე იგი მას პრობლემები აქვს და ამიტომაც იკეტება საკუთარ, ვირტუალურ მიკროსამყაროში.
მითი #4. „კომპიუტერული თამაშები ადამიანში სისასტიკეს აღვივებს”
„მართალია, კომპიუტერს ყველაზე ნაკლებად შეიძლება ეწოდოს სათამაშო საშუალება, მაგრამ არც მთლად უამისობაა. კომპიუტერული თამაშების ირგვლივაც დიდი აჟიოტაჟია ატეხილი, მაგრამ რეალურად მათ სარგებლობის მოტანაც შეუძლიათ, თუ, რაღა თქმა უნდა, სწორად შევარჩევთ.
უდავოა, რომ ბავშვი რაღაცით უნდა გაერთოს. ბავშვს თამაშის ისეთივე მოთხოვნილება აქვს, როგორიც შიმშილისა ან წყურვილისა. ეს მისთვის სამყაროს შეცნობის ძირითადი საშუალებაა. უფროსები ყველანაირად ცდილობენ, მოახდინონ თამაშების კლასიფიკაცია და გაარკვიონ, რომელი თამაშებია საჭირო გოგონებისთვის და რომელი – ბიჭებისთვის, ამიტომ ხშირად მკაცრი ვერდიქტი გამოაქვთ: ესა თუ ის თამაში ნარკოტიკია. ის იმდენად ითრევს ბავშვს, რომ მას აღარ შესწევს უნარი, იცხოვროს ნორმალური ცხოვრებით. თუმცა აქაც ყველაფერი თამაშსა და ბავშვის პიროვნებაზეა დამოკიდებული.
თამაშები გოგონებისა და ბიჭებისათვის
მშობლების უმრავლესობა თვალყურს ადევნებს, რომ გოგონამ არ ითამაშოს ომობანა, ბიჭი კი თოჯინებით არ გაერთოს – მათ ხომ გაუგონიათ, რომ თამაში ბავშვის ფსიქიკის ფორმირებას ახდენს. მაგრამ ასეთი სიფრთხილე გაუმართლებელია. ბავშვმა დაბადებისთანავე სულაც არ იცის, ბიჭია ის თუ გოგონა. ხანდახან ბიჭები თოჯინით თამაშობენ, მაგრამ ეს სულაც არ ნიშნავს იმას, რომ მათ სქესობრივ იდენტიფიკაციასთან დაკავშირებით პრობლემები აქვთ. საფრთხე რეალურად სხვა რამ არის: თუ გოგონამ ბიჭთან ერთად ომობანა არ ითამაშა, ის ვერ გაუგებს საპირისპირო სქესის წარმომადგენლებს. ბიჭსაც გაუჭირდება ქალებთან ურთიერთობა – არა ინტიმური, არამედ ფსიქოლოგიური თვალსაზრისით.
იგივე შეიძლება ითქვას კომპიუტერულ თამაშებზე. არ გეგონოთ, რომელიმე კონკრეტულ თამაშს ან თავად კომპიუტერს ვუწევდე რეკლამას. მხოლოდ მცდარი წარმოდგენის გაბათილება მინდა.
კომპიუტერული თამაშები გარკვეული კუთხით სასრგებლოცაა. მაგალითად, „ენქაუნთერის” თამაშის დროს ბავშვი სწავლობს მიზანში სროლას, ფიქრობს, შეიმუშავებს გარკვეულ სტრატეგიას. იმას არ ვგულისხმობ, რომ რეალურ ცხოვრებაშიც უნდა აიღოს იარაღი. უბრალოდ, ამ დროს გონებრივად ვითარდება.
თუმცა არც იმის უარყოფა შეიძლება, რომ კომპიუტერული თამაშები გარკვეული დოზით „ნარკოტიკია“. კომპიუტერიც ისეთსავე ფსიქოლოგიურ დამიკიდებულებას იწვევს, როგორსაც, მაგალითად, ჰეროინი, ამიტომ მშობელმა თვალყური უნდა ადევნოს, რომ ბავშვი ზედმეტად არ გაიტაცოს თამაშებმა.
