წარმოსახვითი მეგობარი

ყველა დროის პედაგოგიკის
ერთ-ერთ პრობლემურ საკითხად კლასის მართვას აღიარებენ. ის ერთნაირად აქტუალურია ყველა
ქვეყანაში, რადგან მასზეა დამოკიდებული ეფექტური სასწავლო გარემოს შექმნა.

სამოქალაქო
განვითარების ინსტიტუტმა ერთ-ერთი პროექტის ფარგლებში მასწავლებლებისთვის
შეიმუშავა ტრენინგპროგრამა „კლასის
მართვის თეორიული და პრაქტიკული ასპექტები”. პროგრამამ გაიარა აკრედიტაცია და 2012-2013
წლებში ამ პროექტის ფარგლებში საქართველოს შვიდ რეგიონში მე მომიწია ტრენინგების
გამართვა. ტრენინგებზე, ერთ-ერთი აქტივობისას, რომელსაც პედაგოგები ჯგუფურად
ასრულებდნენ (ჯგუფები საგნობრივი კათედრების მიხედვით შეიქმნა), დაწყებითი
კლასების მასწავლებლები გამუდმებით სვამდნენ აქცენტს „უცნაურ შემთხვევებზე”… ისინი
ჰყვებოდნენ საინტერესო ისტორიებს, რომლებიც გაჭრილი ვაშლივით ჰგავდა ერთმანეთს. ისინი
საუბრობდნენ არა ჰიპერაქტიურ ან სსსმ მოსწავლეებზე, არამედ მათზე, რომელთაც „წარმოსახვითი მეგობარი” ჰყავთ.

ზოგიერთ ფსიქოლოგს მიაჩნია, რომ3-დან 8 წლამდე
ასაკის ბავშვებისთვის დღესდღეობით „წარმოსახვითი
მეგობრის”ყოლა უფრო ბუნებრივია, ვიდრე არყოლა.

მეცნიერები ამ საკითხს მეოცე საუკუნის ოცდაათიანი
წლებიდან იკვლევენ. კვლევის სტატისტიკა ასეთია:

.  XX საუკუნის 30-იანწლებში წარმოსახვითი მეგობარი ცხრიდან ერთბავშვს ჰყავდა,

. XX საუკუნის90-იანწლებში –სამიდან ერთს,

. დღესკი ბავშვების ორმესამედს მაინცწარმოსახვითი მეგობარიჰყავს.

ფსიქოლოგების აზრით, წარმოსახვითი მეგობრის ყოლა დღესდღეობით ბავშვისგანვითარების ნორმალური პროცესის ნაწილადშეიძლება იქნესმიჩნეული. ფაქტია, რომ მოზარდის ჩამოყალიბებაში გარკვეულ
როლს ასრულებს როგორც გენეტიკური განწყობა,ასევე გარემოც და ცნობილია, რომთუ ბავშვი:

. ექსტროვერტებით არისგარემოცული, უფრომეტია ალბათობა, თავადაცექსტროვერტად ჩამოყალიბდეს,

. ხოლოთუ ინტროვერტებით – ინტროვერტად.

ნებისმიერი ბავშვისთვის უმთავრესია, წარმოაჩინოს საკუთარიპიროვნება ისეთად,როგორადაც სურსსაკუთარი თავისდანახვა და როგორადაც სურსხედავდნენ მასგარშემო მყოფნი.ამისთვის ის„იღებს” იმნიშან–თვისებებს, რომლებსაც სხვებში ხედავსდა, მხატვრულად რომვთქვათ, როლივით
ირგებს. ისე რომ, ზოგიერთბავშვს სულ მალეშესანიშნავი „რეპერტუარი” უგროვდება.

რამ გამოიწვია სტატისტიკის ასეთი საოცარი ცვლილება, რატომ მომრავლდნენ
ასეთი მოზარდები?

მეცნიერები
აღნიშნავენ, რომ წინათ ბავშვის საარსებოგარემო გაცილებით შეზღუდული იყო, ვიდრე უფროსისა, ისინი უმეტესადმხოლოდ ოჯახის წევრებსადა მეგობრებს ხედავდნენ, დღეს კიცხოვრება ბავშვებსგაცილებით მეტ და მრავალფეროვან პერსპექტივას უსახავს:ტელევიზორისა დაკომპიუტერის მეშვეობით ისინი შინიდანგაუსვლელად ეცნობიანუამრავ ხალხს, რომლებსაც სხვადასხვა თვისებები აქვთ დასხვადასხვანაირად ცხოვრობენ. მათი უშუალოგარემოცვაც კიხშირად სრულიად სხვადასხვა კულტურის წარმომადგენლებისგან შედგება. ასერომ, ბავშვები ხედავენ – ცხოვრების ის ფორმა,რომელსაც მისიოჯახი ეწევა, ერთადერთი არ არის,არსებობს მრავალიგანსხვავებული გზა,და საკუთარი თავის„კონსტრუირების” პროცესში მათ„მორგებასაც” ინტერესით სცდიან.

ფსიქოლოგები ვარაუდობენ, რომწარმოსახვითი მეგობარიბავშვებს სწორედამაში ეხმარება. ამკუთხით ის ერთგვარისაცდელი „მეა”–ბავშვები აკვირდებიან, როგორ გამოძახილს პოვებს გარე სამყაროში მისი ესათუ ის მხარე,ვიდრე ამ უკანასკნელს სათავისოდ გადაიღებდნენ. უარს ხომარ ეტყვიან სპაიდერმენს,
დევს, მეფეს, ტინკი-ვინკის,
პოს, ალისას, კონკიას, პრინცესას ან სხვებს, თუ მარწყვისნაყინის მაგივრადშოკოლადის ნაყინი მოითხოვეს? დასჯიან თუარა, თუ სათამაშოგააფუჭა? თუ
გაკვეთილი არ ისწავლა? დავალება არ შეასრულა? ჩანთაში ჩალაგებული რვეულები თუ „ვიღაცამ”
ამოულაგა? გამოიჭერენ თუარა ტყუილში? და ა.შ.

ამგვარად ბავშვებს შეუძლიათ, მშვიდად მოსინჯონქცევის სხვადასხვა მოდელი– ისინი ხომდარწმუნებულნი არიან,რომ თუნდაც წარმოსახვითმა მეგობარმა რამედააშავოს, თავადპასუხს არ აგებენ.აი პასუხიც იმაზე,რატომ არის, რომმორჩილ, თვინიერ, ბეჯითბავშვს ხშირად ურჩი, უტიფარიდა თავზეხელაღებული წარმოსახვითი მეგობარი ჰყავს– პატარა მას იმას„აკეთებინებს“, რის ჩადენაცთავადაც გულითუნდა, მაგრამ ვერგაუბედავს.

არაფერიაგანსაკუთრებული იმაში,რომ ბავშვიალტერნატიულ პიროვნებას იგონებს. ფსიქოლოგების აზრით,მრავალი „მე“-ს შექმნის შესაძლებლობა არტისტული ნიჭისნიშანია და, არსებითად, შემოქმედებითი გამოცდილების ფორმადაცკი შეიძლება წარმოვიდგინოთ, რომელიც იმ მრავალფეროვან დაცვალებად სამყაროსთან შესახვედრად გვამზადებს… ასერომ, თუ ერთმშვენიერ დღესუმცროსი სასკოლო
ასაკის მოსწავლემ სიტყვა ჩამოაგდოახალ მეგობარზე, რომელიცმის საწოლ ოთახში,კარადის უკანან ჩანთაში(!) ცხოვრობს,მაშინვე ფსიქოლოგის ძებნას ნუდაიწყებთ. თქვენსმოსწავლეს ცხოველი ფანტაზიააქვს – აი ერთადერთი რამ, რაცამ ეტაპზე უყოყმანოდ შეიძლება ითქვას,დანარჩენს კიდრო გიჩვენებთ. „წარმოსახვით მეგობარზე“ დაკვირვებით შეიძლებასაკუთარი მოსწავლის შესახებბევრი ისეთი რამშეიტყოთ, რაცმანამდე აზრადაცარ მოგსვლიათ.

ფსიქოლოგები გამოყოფენ წარმოსახვითი მეგობრის რამდენიმე ძირითად ტიპს:

გამოსავალი: გამონახეთ დრო მოსწავლესთან ურთიერთობისთვის. ჰკითხეთ, რასდა როგორ ეთამაშება თავის წარმოსახვით მეგობარს დაშეეცადეთ იმავეს შესაძლებლობა საკლასო აქტივობისას
მისცეთ. 

გამოსავალი: მოეპყარით უფროლმობიერად,მიეცით მეტი თავისუფლება, მიაჩვიეთ დამოუკიდებლობას, თორემ საბოლოოდუსუსური, უნებისყოფო პიროვნება შეგრჩებათ ხელში.

გამოსავალი: ტაქტიანად გამოკითხეთ მოსწავლე, გაესაუბრეთ ასევე მისრეალურ მეგობრებსა დამშობლებსს დაგაგონილის შესაბამისად იმოქმედეთ.

ურთიერთობის წესები

როდესაცთქვენი მოსწავლის წარმოსახვითი მეგობრისშესახებ შეიტყობთ,გამოჰკითხეთ,როგორია მისიახალი მეგობარი, რაუყვარს, რაზე ოცნებობს.თუ ბავშვი ხალისითგიშვებთ თავისწარმოსახვით სამყაროში, თქვენც მხარიაუბით.

თუბავშვმა მოულოდნელად გამოგიცხადათ, რომმის მეგობარს ეშინიაან წუხს, ყურადღებით იყავით – შესაძლოა,ეს თავად მისი განცდებიიყოს, მაგრამ ამასხმამაღლა ნუიტყვით. ჰკითხეთ ბავშვს:„შენ როგორფიქრობ, რისა ეშინია,რა აწუხებს შენსმეგობარს? შენციმავეს გრძნობ?” თუ ბავშვმაწარმოსახვითი მეგობარიერთგვარ ფოსტალიონად აირჩია, რათათქვენამდე მოეტანათავისი პრობლემა, რომელზეპირდაპირ საუბარი არსურს, აჯობებს, მოგვარების გზაც ირიბად,წარმოსახვით მეგობარზე საუბრის გზითეძიოთ.

როდის მივმართოთ ფსიქოლოგს

როდესაცწარმოსახვით მეგობართან ერთად ბავშვსჰყავს რეალური ამხანაგებიც, სიამოვნებით ურთიერთობს მათთან, ხალისითდადის სკოლაში, პარკში,სტუმრად, – საშიშიარაფერია.

ფსიქოლოგთან გასაუბრება სასურველია:

1. როდესაც ბავშვი შინ თუგარეთ მხოლოდ წარმოსახვით მეგობარს ეთამაშება, გაურბის რეალურბავშვებთან კონტაქტს;

2. თამაშისდროს ცდილობს, ტკივილიმიაყენოს ამხანაგებს ან მშობლებსდა ირწმუნება, რომეს წარმოსახვითმა მეგობარმა უბრძანა;

3. ჰყვება, რომ წარმოსახვითი მეგობარი მასშორს, უკეთეს ადგილასწაიყვანს – ესიმას ნიშნავს, რომბავშვს ჩვეულგარემოში რაღაც აწუხებს ანაშინებს;

4. ჰყვება, რომ წარმოსახვითი მეგობარი დასჯისყველას, ვინც მასგააბრაზებს – ესფარული აგრესიისნიშანია, რომელსაცპატარა შესაძლოა არგამოხატავდეს, მაგრამმის ხასიათზე უთუოდმოახდენს გავლენას;

5. ჰყვება,რა ცუდად იქცევაან როგორ აწვალებსმისი წარმოსახვითი მეგობარი– უნდა ვიფიქროთ, რომბავშვს დანაშაულისგანცდა ტანჯავს, ამიტომთავს აფარებს გამოგონილ სამყაროს, სადაცვიღაც მასზე უარესადიქცევა.

ფსიქოლოგები
აღნიშნავენ, რომ წარმოსახვითი მეგობარი 8-10 წლის ასაკში თავისთავად გაქრება, მანამდე კი, გვირჩევენ,თავადაც „დავუმეგობრდეთ” მას, რადგან ის შეუდარებელი მეგზურია ბავშვის სამყაროში.