ქვეყნებიც ადამიანებივით არიან: რაც უფრო დიდი და სახელოვანია, მით უფრო მეტი ხალხი იცნობს. ზოგიერთ მათგანს მეტსახელი და ფსევდონიმიც კი აქვს: ნისლიანი ალბიონი, ამომავალი მზის ქვეყანა, პოეტების ქვეყანა, ძია სემი, წითელი დრაკონი, ღიმილის მიწა, ინდოეთის ცრემლი, ათასი გორისა თუ ტბის ქვეყანა… ეს სახელები ზოგს – კაცობრიობის წინაშე დამსახურებისთვის, ზოგს – უნიკალურობის ხაზგასასმელად, ზოგსაც გასაქილიკებლად შეარქვეს სხვადასხვა დროს.
ამ მხრივ არც ჩვენი ქვეყანაა გამონაკლისი. ერთ დროს „იბერია“ („ივერია“) ვიყავით, მერე „საქართველო“ დავირქვით, მაგრამ რად გინდა. ვისაც როგორ უნდა, ისე მოგვიხსენიებს. ზოგისთვის „გეორგია“ ვართ, ზოგისთვის – „ჯორჯია“, „ჟეოღჟია“ თუ „ხეორხია“. შორეულ ევროპელებს რა მოვთხოვოთ, უახლოესმა მეზობლებმაც კი ვერ ისწავლეს ჩვენი სახელი: ზედა მეზობელი ხუთოთახიანიდან „გრუზიას“ გვეძახის, ხოლო კარისა და ქვედა მეზობლები ჩვენსავით ერთოთახიანებიდან – „გურჯისტანსა“ და „ვრასტანს“. მთელ დუნიაზე ერთადერთი ლიეტუვაა, რომელმაც „გრუზიაზე“ უარი თქვა და გადაწყვიტა, ენის მოტეხადაც რომ დაუჯდეს, მაინც „საქართველო“ დაგვიძახოს. და ყველა ეს ჩამოთვლილი სახელი „პასპორტში“ გვიწერია, არც ერთი მათგანი არ არის ფსევდონიმი თუ თიკუნი. ისე, არც უმაგათობას ვუჩივით, თუმცა ყველაზე გავრცელებული მაინც ზედა მეზობლის მიერ შერქმეული „სოლნიჩნაია გრუზიაა“, რომელიც ხშირად, ქართულ დიალოგშიც კი, პირდაპირი ტრანსკრიფციით, თარგმანის გარეშე გამოიყენებოდა ხოლმე.
მე და ჩემი თაობა საქართველოში ბედის გამოისობით იმ დროს დავიბადეთ, როცა ის აღარც „ივერია“ იყო და ჯერ არც „წილხვედრი“. ჩვენს საქართველოს „სოლნიჩნაია გრუზია“ ერქვა და ლოზუნგებით აჭრელებული დიდი სახლის პატარა ოთახი იყო, რომლის ფართო ფანჯარა მზიან მხარეს გადიოდა. ამ დიდ სახლს კი ისეთი გრძელი და მოუხერხებელი სახელი ერქვა, რომ ხშირად მხოლოდ ოთხი ასოთი გამოსახავდნენ: „სსრკ“, – ღიმილშეპარული ირონიით კი „ლოზუნგების ქვეყანას“ ეძახდნენ. ამ ქვეყანაში სარეკლამო ბილბორდები პრაქტიკულად არ არსებობდა, მათ ადგილას დევიზები და ლოზუნგები გაეკრათ. ეს იყო ქვეყანა, სადაც ქალაქად თუ სოფლად, ქუჩებში თუ მოედნებზე, სახურავებზე, კედლებსა თუ ღობეებზე ნახავდით წარწერებს: „ხალხთა მეგობრობა“, „სწავლა, სწავლა და სწავლა“, „პარტია და ხალხი ერთიანია“, „დიდება სკკპ-ს“, „პირველი პური – სახელმწიფოს“… დაბოლოს, მთავარს: „პროლეტარებო, ყველა ქვეყნისა, შეერთდით!“
რა მოგვიტანა ამ საერთო საცხოვრებლის ბინადრებს ერთ ჭერქვეშ ცხოვრებამ? კოოპერატივის თავმჯდომარეს რომ ჰკითხოთ, სამხრეთიდან მონაბერი ქარიშხლისა და წარღვნისგან გვიხსნა, მიწურიდან გამოგვათრია და თავის მკვიდრად ნაგებ სახლში ერთი ოთახი მიგვიჩინა, სადაც ჩუმად, ზედმეტი ხმაურის გარეშე უნდა გვეცხოვრა და ფეხაკრეფით გვევლო. კარის გაღება და მეზობელი სახლის ბინადრებთან სტუმრობა კატეგორიულად გვეკრძალებოდა.
სამოც წელზე მეტი ვიცხოვრეთ ამ სახლში. მერე ჭერი ჩამოიქცა და ორომტრიალში დრო ვიხელთეთ, ცალკე დავესახლეთ, მაგრამ მაინც ვერ მოვცილდით ძველ მეზობლებს.
რა მოგვიტანა „ძმურ ოჯახში“ ცხოვრებამ? ღრმა დაღი დაგვასვა, რომელიც ჯერ კიდევ არ მოგვშუშებია და წელში გამართული, თავაწეული სიარულის საშუალებას არ გვაძლევს. გადაღებილი და გაპარტახებული ეკლესია-მონასტრები, ქალაქებისა და სოფლების ყოვლად უსახური არქიტექტურა, რომელიც კიდევ დიდხანს შეგვახსენებს, რა გამოვიარეთ. გავერანებული შრომის კულტურა – მთავარი იყო, გეწარმოებინა, რამდენიც დაგიგეგმეს, თუნდაც ფურცელზე, ხარისხს მნიშვნელობა არ ჰქონდა. ნიჰილიზმი სწავლის მიმართ – პროლეტარების ქვეყანაში თავს სწავლით ვერ ირჩენდი. უნდობლობა არჩევნების მიმართ და საკუთარი ხმის უპატივცემულობა – პარტიამ და ხელისუფლებამ უკეთ იცოდნენ, ვინ აერჩიათ…
ამ დაღს ენა გადაურჩა მეტ-ნაკლებად. საქართველო პოეზიისა და მწერლობის ქვეყანა იყო ოდითგანვე. ამის წყალობითაა, რომ დღეს კიდევ შეგვიძლია მშობლიურ ენაზე მეტყველება, ლექსების, რომანებისა და ზღაპრების წერა. ლიტერატურას ღრმად ჰქონდა გადგმული ფესვები ჩვენს ტრადიციებში და ბოლომდე ვერ მოერია ხალხთა მეგობრობის ჟანგიანი მანქანა. თუმცა ახალი, ტექნიკური ტერმინოლოგია ვერ აღმოცენდა ჩვენს მდიდარ ენაში. ხუნდი (მტრედის ბარტყს არ ვგულისხმობ), ჩობალი, ქანჩი, საყელური, პოჭოჭიკი, ფოლხვა ბევრისთვის გაუგებარი ან უბრალოდ ღიმილის მომგვრელი ბგერათშეთანხმებაა, მაშინ როდესაც „კალოდკა“, „სალნიკი“, „კლუჩი“, „შაიბა“, „ზაკლიოპკა“, „შატკა“ მშობლიურზე უკეთ გვესმის…
გაიარეთ ელიავას ბაზრობაზე და იკითხეთ „დრუჟბის“ ხელოსანი. უმალვე მიგასწავლიან შესაბამის ჯიხურს, რადგან თანამედროვე ქართულში „დრუჟბა“ მეგობრობა კი არა, კბილბასრი ხერხია, რომელიც საშინლად ღმუის და სიცოცხლის ხეს ნაფოტებად აქცევს.
