რატომ უნდა შეწყდეს ბავშვების ასაკობრივი სეგრეგაცია
წყარო: სტატიები ჟურნალებიდან „Psychology Today” (17/09/2008) და American journal of Play (2011, Volume 3)
ავტორი: პიტერ გრეი
წინა წერილში აღვწერეთ, რამდენად მნიშვნელოვანია მცირე ასაკისა და უფრო მოზრდილი ბავშვების ერთად თამაში. ერთობლივი თამაში პატარებს საშუალებას აძლევს, მონაწილეობა მიიღონ ისეთ თამაშებში, რომლებიც შეუძლებელია განხორციელდეს მარტო ან თანატოლებთან ერთად. ამჯერად შევეხებით რამდენიმე თვისებრივ განსხვავებას შერეული ასაკის ბავშვებისა და ასაკობრივად სეგრეგირებული ბავშვების ჯგუფების თამაშებს შორის.
განათლებისა და განვითარების ფსიქოლოგიის სპეციალისტები ვიგოცკისა და ბრუნერის კონცეფციებს ხშირად ბავშვებისა და მასწავლებლების ან ბავშვებისა და მათი მშობლების ურთიერთქმედების კვლევისას იყენებენ, თუმცა მე მათ შევთავაზებდი, ისინი სხვადასხვა ასაკის ბავშვების ინტერაქციის შესასწავლად გამოყენებინათ.
მოზრდილი ბავშვები გაცილებით ახლოს არიან პატარებთან ასაკით, ინტერესებით, შესაძლებლობებით, ენერგიის დონითა და ხელმისაწვდომი დროით, ვიდრე ზრდასრული ადამიანები, ამიტომაც მოსალოდნელია, რომ ისინი (მოზრდილი ბავშვები) უფრო მეტხანს დარჩებიან პატარა ბავშვების პროქსიმული განვითარების ზონაში, ვიდრე ნებისმიერი ზრდასრული.
როდესაც ბავშვები თამაშობენ სხვადასხვა ასაკის წყვილებად ან ჯგუფებად, უფრო დიდი ასაკის, მეტი გამოცდილებისა და უნარების მქონენი, ბუნებრივად და არაცნობიერად, პატარებისთვის იმ დამხმარეებს (ე.წ. სკაფოლდებს) წარმოადგენენ, რომლებიც პატარა მონაწილეებს თამაშში მათი დონისა და მონაწილეობის გაზრდაში (ცოდნის, ახალი უნარებისა თუ სხვა თვისებების ხარჯზე) ეხმარებიან. წარმოგიდგენთ რამდენიმე მაგალითს სოციალური ლიტერატურიდან. მილდრედ პარტენის კლასიკური თეორია თამაშის განვითარების ეტაპების შესახებ გვამცნობს, რომ 2 ან 3 წლის ბავშვებს ჯერ არ შეუძლიათ კოლაბორაციულ სოციალურ თამაშებში მონაწილეობა. როდესაც ამ ასაკის ბავშვები ერთად ხვდებიან, ისინი იწყებენ, როგორ ამას უწოდებენ, „პარალელურ” თამაშს – ბავშვები ერთმანეთის გვერდიგვერდ თამაშობენ, ყურადღებას აქცევენ ერთმანეთის სათამაშო აქტივობას, მაგრამ ჯერ არ შეუძლიათ კომბინირებული, სოციალური თამაში.
როგორც დოქტორი მელვინ კონერი აღნიშნავს, თავის 1975 წელს გამოქვეყნებულ სტატიაში, „პარალელური” თამაშები თანამედროვე ეპოქის არტეფაქტია, ეპოქისა, სადაც ბავშვები ასაკით სეგრეგირებულ ორგანიზებულ ჯგუფებად დადიან სკოლაში, წრეში ან სხვა სოციალურ ინსტიტუტში. შერეული ასაკის ბავშვების ჯგუფებში, როგორც ამბობს დოქტორი კონერი, მოზრდილი ბავშვები თავიანთ მცირეწლოვან კომპანიონებს თამაშში ეხმარებიან და საშუალებას აძლევენ, ჩაერთონ კოლაბორაციულ სოციალურ ქმედებებში. 4 წლის ბავშვსაც კი შეუძლია გაზარდოს 3 წლის ბავშვის თამაშის დონე. ორი დამოუკიდებელი გამოკვლევა, რომლებიც 3 წლის ბავშვთა თამაშებსა და 3 და 4 წლის ბავშვების ჯგუფთა თამაშებს აღწერს, ადასტურებს კონერის მოსაზრებას იმის თაობაზე, რომ ერთი წლით უფროს ბავშვებს (ამ შემთხვევაში 4 წლისებზეა საუბარი) შეუძლიათ 3 წლის პატარების ჩართვა უფრო მაღალი დონის ინტერაქციაში (ვიდრე „პარალელური” თამაშებია) და სოციალურ ურთიერთქმედებაში.
სხვა ექსპერიმენტში მკვლევარები აკვირდებოდნენ 2 და 5 წლის ბავშვების ერთობლივ წყვილურ თამაშებს. ყველა მონაწილე ექსპერიმენტამდე ერთსა და იმავე სკოლამდელ დაწესებულებაში დაიარებოდა, ანუ ერთმანეთს კარგად იცნობდნენ. სათამაშო სიტუაციის შესაქმნელად ყველამ მიიღო სათევზაო და კემპინგის სათამაშო კომპლექტები, რომლებიც შექმნილი იყო მათი ფანტაზიის განსავითარებელი თამაშებისთვის. ბავშვებს შესთავაზეს, ერთად ეთამაშათ. მკვლევარებმა შედარებისთვის ბავშვები შემდეგნაირად დააწყვილეს: ა) 2 წლის ბავშვი მეორე 2 წლის ბავშვთან; ბ) 5 წლის ბავშვი მეორე 5 წლის ბავშვთან და გ) 2 წლის ბავშვი 5 წლის ბავშვთან.
მოსალოდნელი იყო, რომ 5 წლის ბავშვების წყვილები ბევრად უფრო რთულ თამაშს შეუდგებოდნენ, თანაც მათი თამაში ბევრად უფრო სოციალურ-კომუნიკაბელური იქნებოდა, ვიდრე 2 წლის წყვილებისა. ყველაზე საინტერესო ის იყო, რომ 5 წლის ბავშვები შერეულ წყვილში (როდესაც მათი პარტნიორი 2 წლის ბავშვი იყო) თავიანთი ასაკის დონის თამაშს თამაშობდნენ. უფროსი ბავშვები უმცროსი ასაკის პარტნიორთან თამაშისას იყენებდნენ სკაფოლდინგის სხვადასხვა ტიპის ვერბალურ თუ არავერბალურ (დამხმარე „ხარიხების”) ტექნიკას, რითაც 2 წლის ბავშვს თავიანთ თამაშში იწვევდნენ და აჰყავდათ მათი მონაწილეობა 5 წლის ასაკის ბავშვის აქტივობის დონეზე. ეს იმან გახადა შესაძლებელი, რომ 5 წლის ბავშვებმა, ერთობლივ ფანტაზიურ თამაშში, 2 წლის ბავშვებისთვის მათთვის შესაძლებელი როლების სტრუქტურირება მოახდინეს. უფროსები პატარებს ეხმარებოდნენ ამ როლების ათვისება-შესრულებაში – შესაბამისი დახმარებით, შეთავაზებით, ინსტრუქტირებით, რა და როგორ ეკეთებინათ თამაშისას. ის, რასაც 2 წლის ბავშვები აკეთებდნენ უფროსებთან ერთად თამაშის დროს, შეუძლებელი იყო მომხდარიყო ან უბრალოდ შესრულებულიყო 2 წლის თანატოლებთან თამაშის შემთხვევაში.
კიდევ ერთი გამოკვლევა, რომელიც ეშლი მეინარდმა მაიას ტომის ზინაკანტეკის ხალხის 36 განსხვავებულ ოჯახში ჩაატარა და გადაიღო ფირზე, მოიცავდა და-ძმების ერთობლივ თამაშებს, ბუნებრივ, არა დადგმულ გარემოში.
კვლევა მიზნად ისახავდა სხვადასხვა ასაკის დედმამიშვილთა ერთობლივი თამაშების შესწავლას. ასაკობრივი ზღვრები: პატარა ბავშვები – 2 წლისა, ხოლო უფროსები – 3-დან 11 წლამდე. ბავშვები უმთავრესად მათი ბუნებრივი გარემოსთვის დამახასიათებელ თამაშებს თამაშობდნენ – „აცხობდნენ” „ტორტილებს” (მექსიკური ლავაშის სახეობა), უვლიდნენ თოჯინებ, ვაჭრობდნენ წარმოსახვით „მაღაზიაში” და თამაშობდნენ ფეხბურთს.
მეინარდის კვლევის მიხედვით, ყოველი სათამაშო ეპიზოდი წარმოადგენდა სწავლებისა და სწავლის პროცესს, რადგან უფროსი და-ძმები ყოველთვის ეხმარებოდნენ (ცნობიერად თუ არაცნობიერად) უმცროსებს, ეთამაშათ უფრო განვითარებული შინაარსის თამაშები, ვიდრე მოსალოდნელი იყო მხოლოდ უმცროსების ერთობლივი თამაშისას. ამ შემთხვევაშიც, სამი წლის ბავშვიც კი ახერხებდა, 2 წლის ბავშვებისთვის შეეთავაზებინა თამაშების უფრო განვითარებული მოდელები, რომლებიც სხვა შემთხვევაში 2 წლის ბავშვებისთვის შეზღუდულია და შეუძლებელიც. საზოგადოდ, უფროსი პარტნიორი ყოველთვის ამაღლებდა 2 წლის ბავშვებისთვის თამაშის კომპლექსურობისა და სოციალურობის დონეს.
მეინარდის ექსპერიმენტის მასალების ანალიზმა აჩვენა, რომ 8 წლის ბავშვების შემთხვევაში პატარებისთვის უფროსები უკვე რაფინირებულ გიდებად გვევლინებიან. ისინი პატარებს ვერბალურად აცნობენ როლების თამაშის ინსტრუქციას, უზრუნველყოფენ თამაშისთვის საჭირო უნარების განვითარებას, ასწავლიან პატარებს ერთობლივი თამაშისთვის აუცილებელ ფიზიკურ მანევრებს, უფროსები ცვლიან თავიანთ აქტივობას და უსადაგებენ მას 2 წლის ბავშვების შესაძლებლობებს, რათა პატარამ შეძლოს უფროს და-ძმებთან ოპტიმალური ინტერაქცია.
8 წლის ტონიკმა და 2 წლის კატალმა თოჯინა აბანავეს. 2 წლის კატალს სურდა, თოჯინა თვითონ დაებანა. 8 წლის ტონიკმა, დაბანის პროცესის ნაბიჯ-ნაბიჯ დემონსტრაციით, დასაბანი წყლის ჭიქის მომზადებით და დაწვრილებითი ვერბალური ინსტრუქციებით, პატარას საშუალება მისცა, სრულყოფილად ჩაეტარებინა დაბანის პროცედურა.
მცირე ასაკის ბავშვები უფროსებთან თამაშით მხოლოდ ახალ უნარებსა და ცოდნას კი არ იძენენ მათ კულტურაში არსებულ ქმედებებზე, არამედ სოციალური ინტერაქციის უნარებითაც აღიჭურვებიან. 3 წლამდე ასაკის ბავშვები ბაღის შერეული ასაკის ჯგუფებში ენის შესწავლის, ზოგადკოგნიტიური და მოტორული განვითარების კუთხით უკეთეს შედეგებს აჩვენებენ (ეს მონაცემები ეყრდნობა ბატელის განვითარების რეესტრს), ვიდრე საბავშვო ბაღების სეგრეგირებული ჯგუფების ერთი და იმავე ასაკის მოსწავლეები.
სხვადასხვა ასაკის ბავშვების ერთობლივი თამაში ნაკლებად კონკურენტულია და ხელს უწყობს ახალი უნარების ათვისებას.
სხვადასხვა ასაკის ბავშვების თამაში, მოკლედ რომ ითქვას, უფრო სახალისოა, ვიდრე თანატოლთა თამაში. ერთი ასაკის ბავშვების ერთად თამაშის დროს ბავშვებს შორის კონკურენციამ შესაძლოა ხელი შეუშალოს თამაშის სილაღეს და ორგანიზებულობას. ეს განსაკუთრებით მკვეთრად შეინიშნება ჩვენს დღევანდელ (ნაგულისხმებია ამერიკული, – ლ. ა.) კულტურაში, რომელიც ასეთ აქცენტს სვამს მოგებაზე, ყველა ჯურის შედარებებზე, რეიტინგზე, რომლებიც მიმართულია უკეთესის გამოვლენისკენ. ეს აქცენტი ხელდასხმულია ჩვენი, კონკურენციაზე აგებული, ნიშნებით შეფასების პრინციპით შექმნილი სასკოლო სისტემის მიერ.
ზემოთქმულის საპირისპიროდ, როდესაც სხვადასხვა ასაკის ბავშვები ერთად თამაშობენ, თამაშის ფოკუსი სხვისი დამარცხებიდან (ან ცემიდან) ხალისიანი თამაშის შექმნაზე გადადის. ფიზიკურად დიდი და მეტი ცოდნა-უნარით აღჭურვილი უფროსი ბავშვისთვის პატარის ცემა ან ჯობნა არ არის პრიორიტეტის ან სიამაყის საკითხი; ასევე, მცირე ასაკის ბავშვებს არ აქვთ მოლოდინი, რომ მოზრდილებს აჯობებენ ან გაუმკლავდებიან, ამიტომაც ისინი თამაშებს უფრო ხალისიანად და დაუძაბავად თამაშობენ. თამაშის დროს ხშირია თამაშის წესების „გადაკეთება”, შეცვლა, რათა იგი ყველასთვის სახალისო და საკმარისი გამოწვევების მქონე გახდეს.
ხალისიანი თამაში ხელს უწყობს კრეატიულობას, ექსპერიმენტებს და ახალი უნარების ადვილად ათვისებას, მაშინ როცა თამაშისადმი სერიოზული დამოკიდებულება, სხვისი „ჯობნის” პოზიცია აკავებს შემოქმედებითობასა და ექსპერიმენტატორობას. ამ დროს ბავშვი იძულებულია, მხოლოდ იმ უნარებს დაეყრდნოს, რომლებიც კარგად აქვს ათვისებული და „შეჯიბრებაში” ამ არსენალით გავიდეს ფონს.
სხვადასხვა ასაკის ბავშვების ერთად თამაშის სისტემატური კვლევები, რომლებსაც ჩვენ ძირითადად სადბერი ველის სკოლაში (მასაჩუსეტსი, აშშ) ვატარებდით, ნათლად აჩვენებს, რომ 4-18 წლის მოსწავლეთა ინტერაქცია ყოველგვარი სირთულის გარეშე მიმდინარეობს, დროის ნებისმიერ მონაკვეთში, მათი სურვილისამებრ. სადბერის კურსდამთავრებულის, მაიკლ გრინბერგის ესეში, რომელიც მან სკოლის დამთავრების შემდეგ დაწერა, შესანიშნავად არის აღწერილი შერეული ასაკის ბავშთა ჯგუფების თამაშები (ფეხბურთი და სხვა), ამიტომაც გადავწყვიტე, რამდენიმე ციტატა მოვიყვანო ამ ესედან – ისინი კარგად აღწერენ სხვადასხვა ასაკის ბავშვების ერთად თამაშის მნიშვნელობას ბავშვის განვითარებისთვის.
„ერთი ამბობს: „მოდი, ფეხბურთი ვითამაშოთ”. ვისაც სურს, ფეხბურთის მატჩში მონაწილეობა მიიღოს, მინდორზე გამოდის. აქ არიან 6, 10, 18 წლის ბავშვები. შესაძლოა, პერსონალმა ან მშობლებმაც მიიღონ მონაწილეობა. გუნდში არიან როგორც ბიჭები, ისე გოგონებიც. გუნდები ყალიბდება იმ განზრახვით, რომ ორივეს თანაბარი შესაძლებლობები ჰქონდეს. როგორც წესი, ეს ასე გამოიყურება: ერთი „დიდი ბავშვი”, რომელიც კარგად თამაშობს და 6 წლის ბავშვების პატარა არმია, რომლებიც მას დაეხმარებიან, ანდა „დიდი” ბიჭი ან გოგო, რომელსაც რიცხვით ნაკლები, პატარებით დაკომპლექტებული გუნდი ჰყავს”.
სადბერის სკოლის მოსწავლე (ციტატა): „შესაძლოა ვინმეს მოეჩვენოს, რომ ბავშვები არ ცდილობენ კარგად თამაშს, მაგრამ ასე არ არის. თამაშის პროცესი სახალისო მაშინ ხდება, როდესაც იგი შენს ძალისხმევაზეა დამოკიდებული. ამიტომაც გამოიგონეს ისეთი თამაში, როგორიც ფეხბურთია. სირბილი უმიზნოდ მოსაწყენია, ხოლო სირბილი იმისთვის, რომ ბურთს შეეხო, დაარტყა და გაიტანო კარში, რომელსაც თავისი მცველი ჰყავს – აზრიანი და სახალისო”.
სადბერის სკოლის მოსწავლე (ციტატა 2): „ხალხი, რომელიც {კოლექტიურ} სპორტულ თამაშებს მისდევს (როგორც ჩვენ აქ, სადბერიში), გაცილებით მეტს სწავლობს ცხოვრებაზე, ვიდრე ის, ვინც წარმატებაზე ორიენტირებული, მკაცრად განსაზღვრული წესების მქონე სპორტითაა დაკავებული”.
სადბერიში ისინი (ბავშვები) სწავლობენ გუდში თამაშს, გუნდში ყოფნას და არა „ჩვენ მათ წინააღმდეგ ვართ” ტიპის დაპირისპირებას. ეს ჯგუფები მრავალფეროვანია, მათში სხვადასხვა ნიჭის ხალხია თავმოყრილი, რომლებიც ერთად თამაშობენ და ახდენენ თვითორგანიზებას საერთო აქტივობისთვის – გუნდური თამაშისთვის. ერთობლივი თამაშისას ისინი ეზიარებიან სრულყოფილებას, რომელიც „მე-ვარ-ვარსკვლავი” ტიპის სრულყოფილება კი არა, არამედ სწორედ ის შეთანხმებული თამაშია, რომელიც გულისხმობს თავისთვის სტანდარტის დაწესებას, რომლის მიღწევასა და გაუმჯობესებასაც ცდილობს ადამინი, საზოგადოდ, თავისი ცხოვრების განმავლობაში”.
სადბერის მოსწავლის ციტატა: „ამ თამაშების დროს სწავლობ პასუხისმგებლობას და შეზღუდვებს, რომლებიც საჭიროა ისეთი თამაშების დროს, როგორიცაა ფეხბურთი, კალათბურთი თუ ამერიკული ფეხბურთი. ამ წლების განმავლობაში უამრავჯერ ჩავრთულვარ ამგვარ თამაშებში და არ მახსოვს, ვინმე სერიოზულად დაშავებულიყოს. ამ თამაშებს ყველა ჩვეულებრივი ტანსაცმლით ვთამაშობდით, სპეციალური უნიფორმებისა თუ დამცავი მოწყობილობების გარეშე, რაც სხვა შემთხვევაში, ჩვეულებრივ, აუცილებელია. რით შეიძლება აიხსნას, რომ ამერიკული ფეხბურთის სპეციალური ფორმებით, ჩაფხუტებითა და დამცავებით აღჭურვილი სპორტსმენები მძიმედ აზიანებენ ერთმანეთს? ეს იმიტომ, რომ მკაცრად რეჟიმირებულ, შედეგზე ორიენტირებულ სპორტში (ან ცხოვრებაში) იმის აუცილებლობა, არავინ დააზიანო, მოგებაზე ნაკლებმნიშვნელოვანი ხდება. გამოდის, რომ მნიშვნელობა არ აქვს, რამდენს ილაპარაკებ „ნამდვილ სპორტსმენობაზე” ან რამდენი დამცავი შრე გაქვს მაისურის ქვეშ – ხალხი მაინც აპირებს, ვინმე დააზიანოს ან თვითონ დაზიანდეს. როდესაც სპორტს (ან ცხოვრებას) ხალისისთვის ეწევი, როდესაც იგი საინტერესო და გამოწვევებით სავსე აქტივობა ხდება, მაშინ არავინ აზიანებს სხვას. ეს პროცესი სიამოვნებისთვის ხორციელდება. შენ სხვასაც აძლევ შანსს, ხალისიანი ფეხბურთი ან კალათბურთი ითამაშოს, ეს შენთვისაც და სხვებისთვისაც პრიორიტეტული ხდება”.
სადბერი ველის სკოლაში ჩვენი მრავალწლიანი დაკვირვებისას მე და ჯეი ფელდმანმა მრავალჯერ ვნახეთ, რამდენად ესადაგება შერეული ასაკის ბავშვების ერთად თამაში მაიკლ გრინბერგის ზემოხსენებულ ესეში გამოთქმულ დასკვნებს. მაგალითად, ერთი ასეთი დაკვირვებისას გრინბერგმა ნახა, როგორი გატაცებით თამაშობდა 15 წლის ბიჭი 8-10 წლის პატარებთან ერთად კალათბურთს:
„თამაშის დროს მოზრდილი ბიჭი ბურთს ფარს იშვიათად ესროდა, მაგრამ სიამოვნებით ატარებდა დრიბლინგს 8-10 წლის ბიჭების „ბანდის” წინააღმდეგ, რომლებიც თავგადაკლულები ცდილობდნენ მისთვის ბურთის წართმევას; როდესაც დიდი ბიჭი პასს აძლევდა მის ერთადერთ „თანაგუნდელს”, 8 წლის ბიჭუნას, ეს პასი გამიზნული იყო იმისთვის, რომ ბურთი ფარისთვის მის დაბალ პარტნიორს ესროლა. დრიბლინგითა და პასებით მოზრდილი მოთამაშე თამაშს უფრო საინტერესოს ხდიდა არა მარტო თავისი პატარა ოპონენტებისთვის, არამედ საკუთარი თავისთვისაც. დაბლებთან მოთამაშე მაღალი ადამიანისთვის ფარში ბურთის სროლა ძალიან ადვილია – შენს ბურთს, სიმაღლის გამო, ვერავინ დაბლოკავს, სამაგიეროდ დრიბლინგი დაბალ მეტოქებს შორის გაცილებით ძნელია და მეტი ოსტატობა სჭირდება, რადგან მიწაზე დაცემული ბურთის „მოპარვა” პატარებსაც შეუძლიათ. ამასთან, ეს დრიბლინგის ნამდვილი ვარჯიშია, დრიბლიორის ოსტატობა ამ დროს იხვეწება”.
სამაგიდო თამაშები და ბანქოც კი შერეული ასაკის ბავშვების ჯგუფებში სახალისოდ და ურთიერთსასარგებლოდ ითამაშება. ფელდმანმა ჭადრაკის თამაშზე დაკვირვებისას ნახა, რომ ხშირად მას გასართობად თამაშობდნენ – ერთი ასაკის ბავშვები თამაშის დროს სერიოზულად ეკიდებოდნენ მატჩს და მათი მიზანი მხოლოდ გამარჯვება იყო, ხოლო სხვადასხვა ასაკის მოთამაშეებისთვის ჭადრაკის მატჩები ხალისით, სწავლებითა და სხვა სახის შინაარსით აღსავსე გამოდგა: მოზრდილი მოჭადრაკეები, როგორც წესი, პატარებს რაიმე უპირატესობას, ე.წ. ჰანდიკაპს სთავაზობდნენ (მძიმე მდგომარეობაში აყენებდნენ თავიანთ ფიგურებს, იკლებდნენ ფიგურებს) ან კარნახობდნენ პატარებს უკეთეს სვლებს, ექსპერიმენტებს ატარებდნენ თამაშის ახალი სტილით. ეს ყველაფერი შეუძლებელი იქნებოდა სერიოზული, კონკურენტული მატჩის დროს.
ერთ-ერთი ყველაზე საინტერესო ერთობლივი თამაში, რომელსაც მეც შევესწარი, გახლდათ 13-14 წლის ბავშვებისა და უფრო პატარების ერთობლივი ფანტაზიური თამაში. ქვემოთ აღვწერ ერთ-ერთ სცენას:
ერთხელ სადბერის სკოლის სათამაშო ოთახში ვიჯექი და ვკითხულობდი, მაგრამ ჩემი ყურადღება ოთახში მიმდინარე მოვლენებმა მიიპყრო – ერთი 13 წლის და ორი 7 წლის ბიჭუნა ერთად ქმნიდნენ თავიანთ გამოგონილ სამყაროს, სადაც თამაშდებოდა ფანტასტიკური ისტორია, იყო მონსტრები და ბრძოლები. 7 წლის ბიჭუნები სიხარულით ჭყლოპინებდნენ და ახალ-ახალ იდეებს ისროდნენ იმის შესახებ, როგორ უნდა გაგრძელებულიყო ამბავი. ამ დროს 13 წლის ბიჭი, დაჯილდოებული შესანიშნავი სამხატვრო ნიჭით, პატარების იდეებს ნახატებად „თარგმნიდა” და განვითარებულ, ჩამოყალიბებულ ნარატივს ურთავდა. ახალი ტექსტი და წარმოთქმული ხატები 13 წლის მხატვრის ხელით დაუყოვნებლივ აისახებოდა დაფაზე ლამაზი ნახატებისა და ტიპაჟების სახით. თამაში თითქმის ნახევარი საათი გაგრძელდა. ჩემთვის ეს იყო გამორჩეული შესაძლებლობა, საკუთარი თვალით მენახა ახლის შექმნის პროცესი ერთობლივი შემოქმედებისას. დარწმუნებული ვარ, ის, რასაც შევესწარი, არ მოხდებოდა, თამაშში მარტო 7 წლის ბიჭუნებს ან მხოლოდ 13 წლის თინეიჯერს რომ მიეღოთ მონაწილეობა. 7 წლის ბავშვების შეუზღუდავი წარმოსახვა და 13 წლის მხატვრის ტალანტი გამართულ, მდიდარ ტექსტთან ერთად წარმოადგენდა იმ ქიმიურ ნარევს, რომელიც ამ არტისტული, შემოქმედებითი პროცესის „ასაფეთქებლად” იყო საჭირო.
შერეული ასაკის ბავშვების ურთიერთქმედება, ხანდახან შესაძლებლობათა ურთიერთშეთანხმების კარგი საშუალებაა.
ამ წერილის მთავარი იდეა არათანაბარი შესაძლებლობების ადამიანების ერთობლივი თამაშის მნიშვნელობას ეხება. დამთავრებამდე მინდა ვთქვა, რომ თავისუფლად შერჩეული თამაში ერთნაირი შესაძლებლობების, ერთი ასაკის ადამიანებს შორის ასევე მნიშვნელოვანია. საზოგადოდ, იმ ბავშვების თამაში, რომლებიც დაახლოებით ერთი ასაკისა არიან, გულისხმობს მათ დაახლოებით ერთგვარ (ან მსგავს) უნარებს და განსხვავდება მათზე მოზრდილი თუ პატარა ბავშვების უნარებისგან. მაგრამ, თუ კარგად დავფიქრდებით, შეიძლება აღმოვაჩინოთ, რომ ეს ყოველთვის ასე არ არის. შერეული ასაკის ბავშვების სათამაშო გარემოში უფრო დიდი ან უფრო მცირე ასაკის ბავშვმა განსაზღვრულ გარემოებებში შესაძლოა თავისი შესაფერისი პარტნიორი იპოვოს. ბავშვი, რომელიც, ვთქვათ, ცუდად დაცოცავს კლდეზე ან ხეზე, შესაძლოა კარგად გაერთოს უფრო პატარებთან ერთად იმავეს კეთებისას. ამ დროს მას არ ექნება მოუხერხებლობის, მოუქნელობის განცდა, ეს კი შესაძლოა მას ცოცვის უნარის გაუმჯობესებაში დაეხმაროს. 11 წლის გიტარისტს, რომელიც გიტარას თანატოლებზე გაცილებით უკეთ ფლობს, წარმატებით შეუძლია ერთობლივ მუსიკალურ ჯემსეიშენზე დაუკრას უფრო მოზრდილ თინეიჯერ მუსიკოსებთან ერთად.
თარგმნა და მოამზადა ლევან ალფაიძემ
