მასწავლებელი ყოველთვის უნდა ზრუნავდეს მოსწავლეებში სწავლა-სწავლების ხარისხის დონის ამაღლებაზე, ჯგუფური მუშაობის, ურთიერთთანამშრომლობის, ცოდნის ტრანსფერის უნარის ჩამოყალიბებაზე. მრავალ საკითხს სხვადასხვა საგანი სხვადასხვა კუთხით შეისწავლის, მაგრამ მოსწავლეებს უჭირთ ერთ საგანში მიღებული ცოდნის მეორეში გამოყენება. ამ პრობლემის აღმოფხვრას ხელს უწყობს ინტეგრირებული გაკვეთილები, რაც ნათლად აჩვენებს მოსწავლეებს, თუ რამდენად მარტივია არსებული ცოდნის სხვა მიმართულებაში გამოყენება. სწორედ ამ პრობლემის დაძლევის მიზნით ვგეგმავ და ვატარებ ინტეგრირებულ გაკვეთილებს. ალბათობა და გენეტიკა ეროვნული სასწავლო გეგმით მე-9 კლასში ისწავლება. დავგეგმე და ჩავატარე ინტეგრირებული-სამოდელო გაკვეთილი „გენეტიკა და მათემატიკა“. რომელიც იყო ეროვნული სასწავლო გეგმის ბიოლოგიისა და მათემატიკის სტანდარტზე მორგებული. ბიოლოგია: ბიოლ.IX.6. მოსწავლეს შეუძლია დაახასიათოს მემკვიდრეობითობა და ცვალებადობა, ჩამოაყალიბოს მემკვიდრეობითობის კანონები; იმსჯელოს გენეტიკის მნიშვნელობაზე სელექციაში. შედეგი თვალსაჩინოა, თუ მოსწავლე: აყალიბებს მემკვიდრეობითობის კანონებს და შესაბამისი ფორმულებით გამოსახავს გენეტიკურ სქემებს, ადეკვატურად იყენებს შესაბამის სიმბოლოებს მათ ჩასაწერად; ასახელებს და აღწერს ცვალებადობის ფენოტიპურ და გენოტიპურ ფორმებს, მსჯელობს მათ შორის განსხვავებაზე; აღწერს ადამიანში ზოგიერთი მენდელისეული ნიშნის (მაგ., თვალის ფერი, ყურის ბიბილოს ფორმა) მემკვიდრეობის სქემას, მსჯელობს გენეტიკის როლზე, წარმოადგენს მასალას პრეზენტაციის სახით.
მათემატიკა IX.3.მოსწავლეს შეუძლია გამოთვლებთან და რაოდენობის შეფასებასთან დაკავშირებული ამოცანების ამოხსნა. შედეგი თვალსაჩინოა, თუ მოსწავლე: ხსნის გამოთვლებთან დაკავშირებულ ამოცანებს, პარალელს ავლებს სხვა სასწავლო დისციპლინებთან. მათ.IX.12. მოსწავლეს შეუძლია დამოუკიდებელ ხდომილობათა ალბათობების გამოთვლა/შეფასება. შედეგი თვალსაჩინოა, თუ მოსწავლე: გეგმავს შემთხვევით ექსპერიმენტს, შემთხვევითი ექსპერიმენტის ჩასატარებლად ერთ მოწყობილობას ჩაანაცვლებს სხვა მოწყობილობით და ასაბუთებს არჩევანს;
მათ.IX.13.მოსწავლეს შეუძლია მონაცემთა ანალიზი და დასკვნების გამოტანა. შედეგი თვალსაჩინოა, თუ მოსწავლე: გამოთქვამს ვარაუდს ხდომილობის მოსალოდნელობების შესახებ მონაცემთა საფუძველზე (მაგალითად, მონაცემთა ფარდობითი სიხშირის მიხედვით) და ასაბუთებს ვარაუდის მართლზომიერებას. გაკვეთილის მიზანი: მოსწავლემ უნდა შეძლოს გენეტიკური ამოცანების ამოხსნისას გამოიყენოს მათემატიკაში მიღებული ცოდნა: ალბათობის თეორია, პირდაპირპროპორციულობა, პროცენტული გამოთვლები, X უცნობი ცვლადით გამოთვლები; განუვითარდეს გენეტიკური ამოცანების ამოხსნის ინტეგრირებული უნარ-ჩვევები; შეძლოს მიღებული ცოდნის რეალურ ცხოვრებაში გამოყენება. შეძლოს გენეტიკური ამოცანების ამოხსნისას მიღებული შედეგების დანერგვა ადამიანის პროფესიულ საქმიანობაში.
საჭირო წინარე ცოდნა და უნარ-ჩვევები. ბიოლოგია: მონოჰიბრიდული შეჯვარება; მენდელის პირველი და მეორე კანონი; სრული დომინირება; გენეტიკური ტერმინების ფლობა. პენეტის ცხრილის გამოყენება ამოცანების ამოხსნისას. მათემატიკა: პროცენტების გამოთვლა; ალბათობის თეორიის ფლობა. პირდაპირპროპორციულობის გამოყენება ამოცანების ამოხსნისას.
სასწავლო მასალა და რესურსები: ცარცი, დაფა, დაბეჭდილი სიტუაციური ამოცანები, მარკერები; ფლიფჩარტები; პროექტორი, კომპიუტერი. დამხმარე სახელმძღვანელო: „ამოცანები და სავარჯიშოები მოლეკულურ ბიოლოგიასა და გენეტიკაში“: სეხნიაშვილი, ბურდილაძე, ვადაჭკორია. (თბილისი 2002წ). აქტივობა N1 საორგანიზაციო საკითხების მოგვარება. გაკვეთილის მიზნის ჩამოყალიბება. (3წთ.) მოვაგვარე საორგანიზაციო საკითხები. მოსწავლეებს გავაცანი ორგანიზების ფორმები). ჯგუფებს დავურიგე შეფასების რუბრიკები. აქტივობა N2 წინარე ცოდნის გააქტიურება. კითხვა-პასუხი. (12წთ) აქტივობის აღწერა: მოსწავლეებმა შემთხვევითობის პრინციპით უპასუხეს ჩემ მიერ დასმულ შეკითხვებს, რომლებიც ეხება ბიოლოგიასა და მათემატიკაში წინარე ცოდნის გააქტიურებას. ბიოლოგია: 1. რას ეწოდება გენეტიკა? 2.რას ეწოდება მემკვიდრეობა? 3.რას ეწოდება ცვალებადობა? 4.როგორ ნიშანს ეწოდება დომინანტური? 5.როგორ ნიშანს ეწოდება რეცესიული? 6.რა არის გენი? 7.რას ეწოდება მონოჰიბრიდული შეჯვარება? 8.ჩამოაყალიბეთ ერთგვაროვნების წესი, დათიშვის კანონი. 9.სრული დომინირებისას რა შემთხვევაში არ ხდბა შთამომავლობაში დათიშვა? 10. სრული დომინირებისას რა შემთხვევაში ხდება შთამომავლობაში დათიშვა თანაფარდობით 3:1? 11.სრული დომინირებისას რა შემთხვევაში ხდება შთამომავლობაში დათიშვა თანაფარდობით 1:1? მათემატიკა: 12. რა არის ალბათობა? ჩვეულებრივი მონეტის აგდებისას რამდენია საფასურის და გერბის მოსვლის ალბათობა? წარმოადგინეთ ალბათობის გამოსათვლელი ფორმულა. თუ ყველა შესაძლებლობა თანაბარალბათურია, მასში A ხდომილობის ალბათობა გამოითვლება ფორმულით:
რუბრიკა. (ანალიტიკური რუბრიკა)
| კრიტერიუმი | არადამაკმაყოფილებელი
(1-4 ქულა) |
დამაკმაყოფილებელი
(5-7 ქულა) |
კარგი
(8-10 ქულა) |
| ამოცანის მონაცემების ორგანიზება | ნაწილობრივ ახერხებს პირობის გაგებას და მონაცემთა ორგანიზებას | ახერხებს ამოცანის პირობისა და მონაცემების გაგებას | სრულად გაიაზრებს ამოცანის პირობას და ამოწერს მონაცემებს. |
| ამოხსნის გზის მოძებნა | შეუძლია პირობის გაგება. მაგრამ ვერ ახერხებს ამოხსნის გზების მოძიებას. | ნაწილობრივ ახერხებს ამოცანის ამოხსნის გზის მოძიებას. | შეუძლია ამოცანის ამოხსნის გზის მოძიება. |
| ამოხსნის გზის რეალიზება და პასუხის მიღება | ვერ ახერხებს ამოცანის ამოხსნას და პასუხის მიღებას. | ამოცანის ამოხსნისას, უშვებს გამოთვლებში შეცდომას და უჭირს სწორი პასუხის მიღება. | შეუძლია ამოხსნის რეალიზება და სწორი პასუხის მიღება. |
გაკვეთილზე ყველა აქტივობა იყო მიზნის შესაბამისი. რაც მქონდა დასახული მიზნად ყველაფერს მივაღწიე. მოსწავლეებმა შეძლეს გენეტიკური ამოცანების ამოხსნისას, მათემატიკაში არსებული ცოდნის გამოყენება, ტრანსფერი. გაკვეთილზე გამოვიყენე მიზნის შესაბამისი მრავალფეროვანი რესურსები. ელექტრონულ რესურსზე დატანილი მქონდა გაკვეთილის ყველა აქტივობა: ვფიქრობ, გაკვეთილი საინტერესო გამოვიდა. მოსწავლეებმა შეძლეს მათემატიკური უნარების გენეტიკური ამოცანების ამოხსნისას გამოყენება. გარდა ამისა, პრაქტიკულად გაიაზრეს და გააანალიზეს შეჯვარების შედეგები. განუვითარდათ გენეტიკური ამოცანების ამოხსნის ინტეგრირებული უნარ-ჩვევები. მოსწავლეები შეძლებენ მიღებული ცოდნის რეალურ ცხოვრებაში გამოყენებას და გენეტიკური ამოცანების ამოხსნისას მიღებული შედეგების დანერგვას ადამიანის პროფესიულ საქმიანობაში. გაკვეთილი დაეხმარება ჩემს კოლეგებსაც გამოცდილების გაზიარებაში. შეუძლიათ მათაც გამოიყენონ ჩემ მიერ შექმნილი რესურსები და ჩაატარონ ანალოგიური გაკვეთილი მე-9 კლასში. არაფერს შევცვლიდი, ეს გაკვეთილი თავიდან რომ ჩამეტარებინა. ვურჩევ ჩემს კოლეგა-ბიოლოგებს, ჩაატარონ მსგავსი ტიპის გაკვეთილი მე-9 კლასში. გაკვეთილი დაეხმარებათ მოსწავლეებს გენეტიკური ამოცანების ამოხსნაში, მათემატიკაში მიღებული ცოდნის გამოყენებაში, გენეტიკური ამოცანების ამოხსნის ინტეგრირებული უნარ-ჩვევების გამოყენებაში. განუვითარდებათ ცოდნის ტრანსფერის, ჯგუფური მუშაობის უნარები. მოსწავლეები შეძლებენ მიღებული ცოდნის რეალურ ცხოვრებაში გამოყენებასა და გენეტიკური ამოცანების ამოხსნისას მიღებული შედეგების დანერგვას ადამიანის პროფესიულ საქმიანობაში.
გამოყენებული ლიტერატურა:
მოსწავლის სახელმძღვანელო ბუნებისმეტყველებაში. ბიოლოგია. მალხაზ მაყაშვილი; რუსუდან ახვლედიანი; მარინა ჯალიაშვილი; მარინე სეხნიაშვილი IX კლასი.
მოსწავლის სახელმძღვანელო მათემატიკაში. თეიმურაზ ვეფხვაძე; ია მებონია; ლამაეა ქურჩიშვილი. IX კლასი.
ამოცანები და სავარჯიშოები მოლეკულურ ბიოლოგიასა და გენეტიკაში: სეხნიაშვილი, ბურდილაძე, ვადაჭკორია. (დამხმარე სახელმძღვანელო ზოგადსაგანმანათლებლო სკოლებისათვის). თბილისი 2002წ.
