სიზმრის მიღმა ქვეყანაში (ნაწილი პირველი)

ძილს არასდროს ვუჩივი, კარგად მძინავს. დღის განმავლობაში ისე ვიღლები, რომ „თვლემის“ , „მსუბუქი ძილის“ და „ზომიერად ღრმა ძილის“ ფაზებს მგონი საერთოდაც ვტოვებ და ძილს პირდაპირ „ღრმა ძილით“ ვიწყებ. სიზმრებიც აქედან იწყება. სიზმრის ქვეყანა „მსუბუქი ძილის“ ან „ზომიერად ღრმა ძილის“ ფაზაშია. „ღრმა ძილში“ კი სიზმრის იქეთაც კი შეიძლება წახვიდე და ათასი დაუჯერებელი რამ იხილო.

როგორც აღვნიშნე, სიზმრების ქვეყანა „მსუბუქი ძილიდან“ იწყება. ნელ-ნელა გიხმობს და გიმორჩილებს.

„შეღამდა, მე წაველ იქ, სადაც სიზმრები

წიგნებში დარდობენ დახუჭულ თვალებით,

ჰანგები დაქრიან, ვით ქარში ისრები

და სული ფითრდება ნათელის ცვალებით“.

(„სიზმრები“, გალაკტიონი)

შემდეგ ლექსში უკვე სიზმრის იქეთა ქვეყანაზეა საუბარი, თორემ მსგავს სიზმარს ჩვეულებრივ სასიზმრეთში ვერ ნახავ.

„ტახტზე იჯდა თამარ მეფე,

მომხიბლავი, ეშხიანი!..

მარცხნით უდგა თინათინი,

მარჯვნით – ნესტან-დარეჯანი…

შემოვიდა რუსთაველი,

ის სულმნათი და მგოსანი,

ხელში ეპყრა მოწიწებით

მისი „ვეფხისტყაოსანი…“

(„სიზმარი“, ა. წერეთელი)

ჰოდა, სიზმრის იქეთა ქვეყანაში მეც ვიმოგზაურე. დავდე თუ არა თავი ბალიშზე, მაშინვე დამეძინა. მართალია, ჩვენს ქვეყანაში ადამიანებმა არ იციან, რომ ღამის საათებში არ უნდა იხმაურონ და სხვა ადამიანების მოსვენებას პატივისცემით მოეპყრან, მაგრამ მსგავსი ანთროპოგენური ხმაურის მიუხედავად, მაინც დამეძინა და … ცოტა ხანში ერთ მინდორში აღმოვჩნდი. ცაზე უზარმაზარი მთვარე გამოკიდებულიყო და იქაურობას ისე ანათებდა, უცბად იფიქრებდი, დღე არისო.

კაბის კალთაზე ვიღაცამ ჩამომქაჩა. ჯერ ყურადღება არ მივაქციე. მეგონა, ჩემი ფისო „კატუშა“ მეთამაშება-მეთქი. ეს ფისო ფაქტობრივად, ძალით შემომეკედლა. პირდაპირ გამომიცხადა, დღეიდან მე შენი ფისო ვარ და შენ ჩემი ადამიანიო. უარის თქმისთვის გასაქანიც არ მომცა და დღემდე ასე ვართ დამეგობრებული. ჰოდა, ვიფიქრე „კატუშა“ ცელქობს რაღაცას-მეთქი. მერე მივხდვი, რომ „კატო“ კი არა, ქაღალდის ერთჯერადი ჭიქა გახლდათ. პაწაწინა ხელებით კაბის კალთაზე მებღაუჭებოდა და წრიპინა ხმით რაღაცას მეძახდა. დავიხარე, რომ კარგად გამეგო, რა უნდოდა.

• ჩემთან ერთად წამოდი, საიდუმლო ბარათები გვაქვს შენთვის, – მითხრა ჭიქამ.

უნებურად ლექსი გამახსენდა.

„საიდუმლო ბარათო!

გითხრეს: „ექმენ მარადო

სიხარულის მიმნიჭედ

და სევდისა ფარადო“

(„საიდუმლო ბარათი“, ა. წერეთელი)

• წამოდი რა, – არ ისვენებდა ჭიქა.

აღმართზე ავედით თუ არა, მარჯვნივ გავუხვიეთ და ერთ პატარა ქოხში შევედით. ქოხი გარედან ჩანდა პატარა, თორემ შიგნით უზარმაზარი აღმოჩნდა.

• ვაშააა, მოვიდნენ! დაიძახეს გარშემო.

სიზმარს რა ვუთხარი, თორემ რეალურ დროში ჭიქას რაღაც ქოხში, ხომ არ გავყვებოდი. თუ მაინც გავყვებოდი, ყიჟინაზე, მოვიდნენო, ხომ გული შემიქანდებოდა. ახლა კი, სიზმარში არც შემშინებია და არც გამკვირვებია, უფრო ცნობისმოყვარეობა მომეძალა და გარშემო მიმოვიხედე. ერთჯერადი ქაღალდის ჭიქები, ჩაის ერთჯერადი პაკეტები, პლასტმასის ბოთლები და კიდევ რა აღარ, ცნობისმოყვარედ მიყურებდნენ და წრიპინებდნენ:

• ადამიანო, შენთვის საიდუმლო ბარათი გვაქვსო.

იქვე ჩამოვჯექი და გისმენთ-მეთქი, ამის თქმაღა მოვახერხე.

ბარათის კითხვა ქაღალდის ერთჯერადმა ჭიქამ დაიწყო.

• ადამიანო, მე ერთჯერადი ჭიქა ვარ. თქვენმა მოდგმამ ჩემი თავი იმისთვის გამოიგონა, რომ სითხე დავიტიო და თქვენ ნელ-ნელა სიამოვნებით მიირთვათ. ქაღალდისგან ვარ დამზადებული. თუმცა, ჩემს უმეტეს და-ძმებს და ნათესავებს შიგნიდან პოლისტიროლის (PS) თხელი აფსკი გვაქვს გადაკრული. ის ჩვენთან მთელი ცხოვრება რჩება. ამ აფსკის გამო მეორად ქაღალდად ვეღარ გადაგვამუშავებენ და ამის გამო ვდარდობ ხოლმე.

შემდეგ ცხოვრებაში რვეული რომ ვყოფილიყავი, ხომ კარგი იქნებოდა. არადა, ადრე ხე ვიყავი, მზის ამოსვლას და ჩასვლას ვუყურებდი. ახლა კი მიწაში ვიქნები, რადგან ხელახალ გადამუშავებას აღარ ვექვემდებარები. სულ საძაგელი აფსკის გამო.

თავზე ქუდი მახურავს. ისიც პოლისტიროლისგან არის. როდესაც ქაფქაფა ყავას ან ჩაის მასხამენ და ქუდსაც მახურავენ, ცხელი ორთქლისგან ქუდი არასასურველ ნივთიერებებს გამოყოფს… არავინ მისმენს.

• და მე? მე ვინმე მისმენს? – ოთახის შუა გულში ჩაის ერთჯერადი პაკეტი გადმოხტა.

ჩაის ერთჯერადი პაკეტი ვარ. მთლად ქაღალდისგან არ ვარ დამზადებული. პოლიპროპილენის ძაფები მაქვს დატანებული, მათი მეშვეობით ფორმას ვინარჩუნებ და ცხელ წყალში არ ვიშლები. ქაღალდი ჩემში 65%-ია. ფილტრის ქაღალდში შედის თერმოპლასტიკური ბოჭკო. თავად ქაღალდს კი ქლორით ათეთრებენ. მეორადად არ გადავმუშავდები.

ბრიტანელები დღეში 165 მილიონ ფინჯან ყავას სვამენ. მათი 90% ჩაის ერთჯერად პაკეტს იყენებს. წელიწადში მხოლოდ ჩემგან გარემოში 150 ტონა პოლიპროპილენი გროვდება. რა უცნაურები ხართ, გეზარებათ ჩაის დაყენება? დასაყენებელი ჩაი ხომ ეკოლოგიურად უფრო სუფთაა?

სხვათა შორის, 1904 წელს ვაჭარმა თომას სალივანმა ჩაისთვის აბრეშუმის პაკეტების გამოყენება დაიწყო. ნიუ-იორკში რესტორნებმა იდეა აიტაცეს და ასეთ პაკეტებს ხშირად ნახავდით. 1929 წელს კი ადოლფ რამბოლდის მარლის პაკეტები გამოჩნდა. თუმცა, ზოგიერთი პაკეტი საკვები ნაილონისგან და პოლიეთილ ტერეფტალატისგანაა დამზადებული. შიგნით ძველი ან გადამუშავებისგან მორჩენილი ჩაის მტვერი მაქვს. უმეტესად არომატიზატორებსაც შევიცავ. ჩაის ფოთლებს ხშირად არ რეცხავენ, ამიტომ შესაძლოა ეპიქლორჰიდრინპესტიციდიც დამრჩეს შიგნით. ადამიანის იმუნიტეტს ემტერება.

– მორჩი ახლა, – უხეშად გასწია ჩაის პაკეტი პლასტმასის ბოთლმა. ისე მკაცრად იქცეოდა, ვიფიქრე, მეც გარეთ გამიძახებს-მეთქი.

– მე პლასტმასის ბოთლი ვარ და არავის უყვარვარ. არადა, ლამაზი ვარ, გამჭვირვალე, მოსახერხებელი და არ ვიმტვრევი. პლასტმასის ბოთლებს 1947 წლიდან იყენებენ, თუმცა მასიურად წარმოება პოლიეთილენიდან 1960 წელს დაიწყეს. 1970 წელს კი პოლიეთილენტერეფტალატისგან (PET 01) განაგრძეს, სიცოცხლის ხანგრძლივობა 500 წელია.

პლანეტის დაბინძურების პრობლემა ბოთლების რაოდენობაშია.

ერთ წუთში ერთი მილიონი პლასტმასის ბოთლი იყიდება. ანუ, ყოველ წამს ადამიანები 20 000 ჩემნაირს ყიდულობენ. 2016 წელს გაიყიდა 480 მილიარდი ბოთლი, 2018 – კი 520 მილიარდი.

სახურავი პოლიეთილენის მაქვს. წესით, მე ბოთლისგან ცალკე უნდა ჩამაბარონ.

ერთხელ უნდა გამომიყენოთ და გადასამუშავებლად მიაბაროთ ჩემი თავი. ან, რაიმე მხატვრული მიზნებისთვის გამომიყენოთ. ადამიანები ან ნაგავზე მოგვისვრიან ან გვწვავენ. საწყენია…

თუ ღია წყლებში მოვხვდებით, იქ თევზებს და სხვა ცხოველებს დავაზიანებთ. არ გადაგვყაროთ წყალში!

• ახლა ჩემი რიგია, მეც მაცადეთ. ნათურა ვარ. მეგობრებიც მყავს, ჰალოგენის და დიოდური. ბევრ ელექტროენერგიას მოვიხმარ და ჩემი გამოყენების დროც ამ საუკუნეში ნელ-ნელა იწურება, ასე ვფიქრობ. იმ კუთხეს, რომ ანათებს, ჰალოგენის ნათურაა, მავნე მეტალები არ აქვს. იოდი აქვს. ორივენი ვცდილობთ, დიდხანს გემსახუროთ. თუმცა… ყველაფერს თავისი დრო აქვს.

ამ დროს საუბარში მესამე ნათურა ჩაერთო. მე ელექტროენერგიას ეკონომიურად მოვიხმარ, ფლუორესცენტური ნათურა ვარ. თუმცა, გარემოსთვის საფრთხეს წარმოვადგენ, რადგან ჩემს ლუმინოფორში მერკური (ვერცხლისწყალი) შედის. ჩემი გადაგდება არ შეიძლება, სპეციალურ პუნქტში უნდა ჩამაბაროთ (თუ არის თქვენს ქალაქში ასეთი).

კიდევ ერთი მეგობარი გვყავს, დიოდური ნათურა. ეკოლოგიურად ყველაზე სუფთად ვითვლები. თუმცა, ნაგავსაყრელზე გადაყრილი ჩემი ნაწილები, ეკოლოგიურ ბალანსს მაინც არღვევს.

ამასობაში ვიგრძენი, რომ „ღრმა ძილის“ ფაზა ჯერ „ზომიერად ღრმა ძილში“ გადამივიდა, შემდეგ კი „მსუბუქ“ ფაზაში. ამ ფაზიდან კი ხუთიოდე წუთიც არ იყო გასული, რომ თვალები გავახილე.

გავიღვიძე.

სანამ ბოლომდე გამოვფხიზლდებოდი, სიზმრისიქეთა ქვეყნის მეგობრები მომძახოდნენ, კიდევ გვაქვს საიდუმლო ბარათებიო. მგონი, „მსუბუქ“ ფაზაში გადასვლამდე, კვლავ დაბრუნებასაც დავპირდი. ვნახოთ…

ახლა კი, სანამ დეტალები მახსოვს, სასწრაფოდ მათი ნაამბობი უნდა ჩავიწერო, რომ თქვენ, პლანეტა დედამიწაზე დასახლებულ ადამიანებს გადმოგცეთ.