ხუთშაბათი, მარტი 28, 2024
28 მარტი, ხუთშაბათი, 2024

დანიელ მეიერი და ენდი სტრემელი – ნარატიული კვლევა და ისტორიები

ისტორიები ადრეული ასაკის ბავშვთა მასწავლებლებს გვეხმარება ბავშვის სწავლის პროცესზე უფრო ყურადღებით დაკვირვებასა და მის საფუძვლიან გაგებაში. ისტორიები კვლევითი უნარების დახვეწის ძლიერი საშუალებაა და ახლო რაკურსით გვიჩვენებს სწავლის მომენტებსა თუ ინციდენტებს როგორც მოსწავლეთა, ისე მკვლევართა შემთხვევებშიც. როდესაც გაცნობიერებული დამოკიდებულება გვაქვს ამგვარი ისტორიებისადმი ჩვენს ყოველდღიურ დაკვირვებებში ბავშვებთან მუშაობისას თუ თამაშისას, ისინი გამოიყენება მასწავლებელთა განვითარებისთვის და ასევე საგანმანათლებლო ცვლილებებისთვის. წინამდებარე სტატიაში წარმოდგენილია ძალიან სასარგებლო ინფორმაცია და საილუსტრაციო მაგალითები განათლების სპეციალისტებისთვის, რომლებიც დაინტერესებულნი არიან ნარატივზე დაფუძნებული კვლევითი სამუშაოებით.

ნარატიული კვლევა და ისტორიები

ხარისხობრივ კვლევაში ნარატიული ანალიზი ისტორიების მოყოლის ან ნარატიული (თხრობითი) წერის საშუალებით შესწავლის პროცესსა და გამოცდილებაში ჩაწვდომას წარმოადგენს. კონელისა და კლანდინინისთვის (2000, 2006), რომლებიც ამ სფეროში პიონერები არიან, ჩვენი ცხოვრება ისტორიებისგან შედგება. ისტორიები მიჩნეულია უნივერსალურ სარკედ, რომელიც გვიჩვენებს ჭეშმარიტებას ჩვენს შესახებ – ვინ ვართ და რატომ ვაკეთებთ იმას, რასაც ვაკეთებთ. როდესაც ამ სარკეში ვიყურებით, ჩვეულებრივი და უფერული (mundane), რაღაც ექსტრაორდინალურად და ღმად ტრანსფორმირდება (Livo & Reitz 1986). ამრიგად, ნარატიული კვლევა, როგორც კვლევის მეთოდი და ასევე ფენომენი, არის გამოცდილებაზე დაკვირვების სტილი და მისი (ამ გამოცდილების) უფრო ნათლად და მკაფიოდ გაგება.
ნარატიულ კვლევაში ჩართული სპეციალისტები სწავლობენ იმ ისტორიებს, რომლებსაც ადამიანები ყვებიან და რომლებითაც რეალურად ცხოვრობენ. ამით ისინი ეძებენ როგორც საკუთარი, ისე სხვების ცოცხალი გამოცდილების გამდიდრებისა და ტრანსფორმირების გზებს. ისტორიით ცხოვრებისა და მისი გადმოცემის ანუ მოყოლის პროცესი, მისი საშუალებით გამოცდილების ხელახლა განცდა და მოყოლა ცენტრალური თემებია ნარატიულ კვლევაში. კლანდინინი/კონელი (2006) და პუშორი/კლანდინინი (2009), ერთის მხრივ, ნარატივის კვლევასა და, მეორეს მხრივ, ქმედებებათა კვლევას შორის კავშირს ხედავენ, რადგან ორივე ფოკუსირებულია ცვლილებასა და მოქმედებაზე. მაგალითად, ორივე სახის კვლევას პრაქტიკოსისთვის ექსპლიციტური ცოდნის დაგროვება შეუძლია. კერძოდ, ნარატიული კვლევა საშუალებას აძლევს პრაქტიკოს მკვლევარებს ისტორიების გადმოცემისა იმის შესახებ, თუ როგორ იმოქმედეს საკუთარი მდგომარეობის გაუმჯობესებისთვის სწორედ სწავლის გაუმჯობესებით (McNiff 2007). ისტორიის მოყოლისას, ისინი გაგების გარკვეულ თავისებურებას „იჭერენ” იმის შესახებ თუ რას და რატომ აკეთებენ, რასაც აკეთებენ. ეს პროცესი უზრუნველყოფს კრიტიკული „საკონტაქტო წერტილების” დაფიქსირებას კურიკულუმის უფრო მეტად გაღრმავებისთვის, უმჯობესდება რა ამით ბავშვთა და მოზარდთა ინტერაქციის ხარისხიც, უზრუნველყოფს ასევე თამაშისთვის ახალ შესაძლებლობებს და უფრო მეტად ეფექტური გზების დანახვას ბავშვებზე დაკვირვებისთვის. ამ დაკვირვებათა ანალიზის შედეგად კი მიღებული მასწავლებლის ცოდნა იზრდება.
ნარატივი და კვლევა – ოთხი მაგალითი

საკუთარი საკლასო ჯგუფების მკვლევარ-მასწავლებლები ძალზედ სისტემატურნი და ყურადღებიანნი არიან დაკვირვებისას, რომ რაც შეიძლება ნათელი გახადონ თუ რას ხედავენ და როგორ განიცდიან. ანალიზი გულისხმობს მასწავლებლის მიერ საკუთარი ინტერპრეტირებადი თვალსაზრისის შეგნებულ გამოცდას, შემოწმებას, რომელიც ფესვგადგმულია პიროვნულ გამოცდილებაში, ხედვის (აღქმის) კულტურულად შეთვისებულ გზებში და ძირითად პიროვნულ ღირებულებებში. მკვლევარ-მასწავლებლები სწავლობენ საკუთარ თავს, როგორც მასწავლებლებს, რომლებსაც სურთ გაიგონ მოსწავლის სწავლის პროცესი.
ვივიან პელიმ (Vivian Paley), ალბათ, ადრეული ასაკის ბავშვთა ყველაზე კომპეტენტურმა მკვლევარ-მასწავლებელმა, ვრცლად აღწერა თავისი გამოცდილება სწავლებისა და სწავლისა თავის დამწყებ მოსწავლეთა შორის. ის ამბობს, რომ მასწავლებლები, რომლებიც საკუთარი გამოცდილების შესახებ წერენ, ასე იქცევიან იმის გამო, რომ მათ საკლასო ოთახებში ისეთი რამ ხდება, რისი „დაკვირვებული შესწავლა და ყურადღებით განხილვა” საჭიროდ მიაჩნიათ (1997, VIII). ამის შემდეგ, როგორც წესი, მასწავლებლები გაკვირვებულნი და შეფიქრიანებულნი რჩებიან, რადგან ისეთი ვითარების წინაშე აღმოჩნდებიან ხოლმე, რასაც მანამდე ვერც წარმოიდგენდნენ. პელიმ საკუთარი საკლასო ოთახის შესახებ დაიწყო წერა, რადგან ის ფიქრობდა, რომ არ არსებობდა საკუთარ თავზე დაკვირვების სხვა გზა.
ამრიგად, მასწავლებლები ისტორიების მომყოლნი (storytellers) არიან საკლასო ოთახებიდან მიღებული საკუთარი გამოცდილებიდან გამომდინარე და ისინი უზიარებენ ამ ისტორიებს სხვებს, ვინც შეიძლება რომ სარგებელი მიიღოს. მასწავლებლები ამ ისტორიების საშუალებით უფრო კარგად აღიქვამენ და განიცდიან საკუთარ გამოცდილებას, როგორც უწყვეტი ნარატივების სერიას, თავისი დამახასიათებელი კონფლიქტებით, პერსონაჟებით, დასაწყისით და დასასრულით. პელი აცხადებს, „ჩვენ შეგვიძლია დილემების, აღმოჩენებისა და დევიაციების წერის სიმულირება ვისწავლოთ, რომლებსაც ვერავინ ვერ გაიგებს იმგვარად, როგორც ჩვენ ისინი გვესმის, მაგრამ სურვილი უჩნდებათ მომდევნო დღეს თუ წელიწადს ავანსცენაზე დაბრუნებისა და ყველაფრის თავიდან დაწყებისა. ხელნაწერი ყოველთვის მზად არის ახალი შტრიხებით ხელახლა გადაწერისთვის და თვით ჩვენც ხომ არასოდეს ვართ ერთი და იგივე” (1997, VIII).
გთავაზობთ ნარატივის მოკლე აღწერილობის ოთხ სხვადასხვა მაგალითს ადრეული ასაკის ბავშვთა კვლევის სფეროდან:
მაგალითი #1: ისტორიები, ბავშვების თამაში და აზროვნება
ვივიან პელის (1981) ძალზედ ღირებულ კლასიკურ ნაშრომში Wally’s Stories, რომელმაც დროს გაუძლო, ნაჩვენებია თუ როგორ შეიძლება მასწავლებლის გადმოცემულმა ისტორიამ დაიპყროს (capture) ბავშვების აზროვნება და თუ როგორ შთააგონებს მასწავლებელს ამგვარი ისტორიების წერა კვლევითი სამუშაოსა და სწავლების მეთოდების ტრანსფორმირების საჭიროებას. პელი თავისი დაკვირვებული თვალით და მახვილი სმენით გამოყოფს დამაფიქრებელ მომენტებსა და კრიტიკულ ინციდენტებს ბავშვების საუბრებში, თამაშში და ინტერაქციაში. ის „იჭერს” მცირე მონაკვეთებს და ფართოდ შლის მათ, რაც ბავშვების აზროვნების, თამაშისა და ინტერაქციის თავისებურების ნათლად განცდის საშუალებას იძლევა. პელის ნარატიული კვლევები, ერთად აღებული, გვიჩვენებს ერთი მასწავლებლის სწავლებისა და კვლევის ევოლუციის ხანგრძლივ ისტორიას.
მაგალითი #2: დღიურები და ფოტოები, როგორც ისტორიები
ქეროლინ ედვარდსისა და კარლა რინალდის (Carolyn Edwards & Carla Rinaldi 2009) რედაქტორობით გამოსული წიგნი The Diary of Laura: Perspectives on a Reggio Emilia Diary გვიჩვენებს თუ როგორ გადმოსცემს ხელისგულივით გაშლილ ისტორიას ბავშვის თამაშისა და სწავლის გამოცდილების შესახებ დღიურის წერა და ასევე ფოტოგრაფიის გამოყენება. დღიურში გადმოცემულია ლაურას ძიებების დეტალები – მისი სახის გამომეტყველებანი, მის მიერ ექსპერიმენტებისა და აღმოჩენებისთვის გაწეული ძალისხმევა. ჩვენ გვეუფლება შეგრძნება, რომ სწორედ იქ ვიმყოფებით, სადაც ლაურა სწავლობს და იზრდება. დღიურის ჩანაწერებისა და ფოტოგრაფიის ინტეგრაცია ბავშვებში გავრცელებული სურათების წიგნის მსგავსად მუშაობს – თითოეული მათგანი ისტორიას თავისებურად გადმოსცემს, ხოლო ერთიანად კი უფრო ფართო, ინტეგრირებულ ისტორიას გადმოგვცემს ბავშვის განვითარებისა და მასწავლებლის ანალიზის შესახებ.
მაგალითი #3: ნარატივი, მეხსიერება და ადგილმდებარეობა
ანა გოლდენის (Anna Golden) ნაშრომი “Exploring the Forest: Wild Places in Childhood” (2010) იყენებს ნარატივების, ფოტოებისა და რჩეული ლიტერატურის მთელ წყებას იმისათვის, რომ მოგვითხროს მისი მოსწავლეების მიერ წარმოებული ბუნებრივი სამყაროს კვლევის შესახებ. გოლდენი შეგვახსენებს მასწავლებლის ანალიზის ძალმოსილებას, რომლის წყალობითაც შესაძლებელია დროში უკან დახევა, სათანადო ადგილას ყოფნის შეგრძნების განცდა; ისტორიების გადმოცემის საჭიროებას იმ მთავარი გზების იდენტიფიცირებისთვის, რომლის საშუალებითაც ბავშვები სწავლობენ. ის ასევე მიუთითებს იმის თაობაზეც, თუ როგორ ფიქრობენ და იკვლევენ მასწავლებლები. ანა გოლდენი ისტორიებს იყენებს როგორც კვლევის ობიექტთან მიმართებით, ისე იმის გასააზრებლად თუ როგორ განიცდიან, აღიქვამენ და აანალიზებენ ის და მისი მოსწავლეები საკუთარ ურთიერთობას ბუნებასთან. წერილობითი ისტორიებისა და ფოტოებისგან „შემდგარი” ნარატიული ლინზებით გოლდენს არტისტული ნაბიჯებით მივყავართ ბუნებასთან ურთიერთობის ბავშვური გამოცდილებიდან აღმოცენებული ისტორიისკენ.
მაგალითი #4: ნარატივი, როგორც კულტურა და მსოფლმხედველობა
ამ ესსეს მეორე ავტორი მუშაობს Tribal Head Start პროგრამის დირექტორთან ერთად, რომელიც ჩართულია თავისი თემის ადრეული ასაკის ბავშვთა განათლების ისტორიის ნარატიული კვლევაში. სხვა მეთოდთა შორის დირექტორი იყენებს ასევე სადღიურო ჩანაწერებს, ავტობიოგრაფიებს (პერსონალურ ისტორიულ ნარატივსა და ადრეული ასაკის ბავშვთა ფილოსოფიას), თემის უხუცესებისგან ზეპირსიტყვიერად გადმოცემულ ისტორიებს. თუ ყურადღებით გავეცნობით მის შენიშვნებს, სადღიურო ჩანაწერებს, ინტერვიუს ტექსტებსა და ზეპირ მონათხრობებს, აღმოვაჩენთ, რომ ის აგებს ნარატივს კონვენციური ისტორიების გამოყენებით, რომლებიც მის კულტურულ კონტექსტს შეესაბამება.
ნარატივი და საგანმანათლებლო ცვლილება

ნარატივი მასწავლებლებს საკუთარი პიროვნული და პროფესიული გამოცდილების გადმოცემისა და მათი ხელახლა განცდის საშუალებას აძლევს. ამ პროცესში მათ შეუძლიათ საკუთარი იდენტობის ცვლილებების დაფიქსირება, იმ ცვლილებებისა, რომლებიც შეიძლება განხორციელდეს საკუთარი თავის, როგორც მასწავლებლის აღქმაში, და ასევე ბავშვებისადმი, როგორც მოსწავლეებისადმი დამოკიდებულებაში. როგორც ჩანს, იმაზე მნიშვნელოვანი არაფერია, როდესაც იმ ისტორიების წყებას ინარჩუნებ, რომლებშიც არეკლილია ჩვენი გამოცდილება და ასევე ის გავლენები, რომლებსაც სხვები ახდენენ ჩვენზე. Tribal Head Start-ის დირექტორის პროექტი წარმოადგენს ისტორიას, რომელშიც გროვდება, როგორც მის საკუთარ, ისე სხვათა გამოცდილებასთან დაკავშირებული ახალი მონაცემები. საუბარია იმ ადამიანებზე, რომლებმაც იციან თუ რას ნიშნავს საკუთარ თემში განათლების მიღება. როგორც კონელი და კანდინინი (1990) აღნიშნავენ, ნარატიული კვლევა წარმოშობს ორმხრივად კონსტრუირებად ისტორიას როგორც მკვლევარის (researcher) ისე ამ კვლევაში მონაწილეთა (participants) ცხოვრებიდან. სწორედ ამგვარი ერთობლივი ისტორიებიდან ხდება საცნაური ჩვენი საკუთარი და სხვათა გამოცდილება და ვხედავთ საგანმანათლებლო ცვლილების ახალ შესაძლებლობებს.
თარგმანი დავით თინიკაშვილისა

კომენტარები

მსგავსი სიახლეები

ბოლო სიახლეები

ვიდეობლოგი

ბიბლიოთეკა

ჟურნალი „მასწავლებელი“

შრიფტის ზომა
კონტრასტი