დღეს სწავლა-სწავლების მაღალი შედეგების მქონე ქვეყნებში სასწავლო სივრცეში ეფექტურ გარემოს ქმნის ურთიერთთანამშრომლობა მოსწავლესა და მასწავლებელს შორის. თანამედროვე სასწავლო გარემოში განხორციელებული კვლევები ცხადყოფს, რომ ჩვენი, ქართული საგანმანთლებლო სფეროს დიდი ნაწილი ჯერ კიდევ არ არის მზად ისეთი მიდგომების დასანერგავად, რომლებიც ურთიერთთანამშრომლობას ან კოლეგიალობის უმაღლეს ხარისხს მოითხოვს.
სასწავლო პროცესში არსებული პრობლემების მოგვარებისა და უცხოური პედაგოგიური ლიტერატურის გაცნობის შედეგად გამოიკვეთა, რომ სასკოლო მუშაობის გამოცდილებაში დიდ როლს ასრულებს თანამშრომლობა, რაც გულისხმობს საერთო მიზნისკენ სწრაფვას ურთიერთდახმარებით. სასწავლო პროცესში ამგვარი მიდგომის გამოყენება იმდენად ამაღლებს სასწავლო შედეგებს, რამდენადაც აუმჯობესებს მოსწავლეებსა და მასწავლებლებს შორის სამუშაო ატმოსფეროს. თუ ტრადიციული სწავლების პრინციპების მიხედვით კლასში მოსწავლეთა მიერ შესასრულებელი დავალებები, განურჩევლად მათი ინდივიდუალური შესაძლებლობებისა, ჰომოგენური ხასიათისაა, ჰეტეროგენული უნარების მქონე მოსწავლეთა სასწავლო გარემო მაქსიმალურად ეფუძნება ურთიერთთანამშრომლობის პრინციპებს, რაც გულისხმობს ჯანსაღ დიალოგსა და ურთიერთთანამშრომლობას საგაკვეთილო პროცესში, სხვადასხვა აქტივობის ფარგლებში, მოსწავლეებსა და მასწავლებელს შორის, მასწავლებლებს შორის და მოსწავლეებს შორის. ასეთი სასწავლო პირობები ყველაზე ეფექტურია მაშინ, როდესაც მოსწავლეებს ცალ-ცალკე არ შეუძლიათ კონკრეტული დავალების დამოუკიდებლად შესრულება, მაგრამ, დიდი ალბათობით, ჯგუფთან ერთად ან ურთიერთთანამშრომლობით ძლევენ მის სირთულეს. ასეთი გაკვეთილისთვის ნიშანდობლივია ხმაური, რომელიც უმთავრესად აზრთა გაცვლა-გამოცვლითაა გამოწვეული, თუმცა მიზნობრივად ემსახურება მოსწავლეთა ურთიერთდახმარებისა და ლოგიკური მსჯელობის ხელშეწყობას.
ჯგუფური მუშაობის დროს არსებითად მნიშვნელოვანია მოსწავლეთა ცოდნისა და შესაძლებლობების სწორი შეფასება, რომელიც სათანადოდ ასახავს მათ ძლიერ და სუსტ მხარეებს, რაც ხშირ შემთხვევაში მათი დაჯგუფებისა თუ გადაჯგუფების საფუძველია. ასეთი მუშაობის პირობებში შესასრულებელ დავალებებში მაქსიმალურადაა გათვალისწინებული მოსწავლეთა კომპეტენციები, მათი უახლოესი განვითარების ზონა. ამ პრინციპით შედგენილი დავალებებით მოსწავლეები დამოუკიდებლად, ურთიერთთანამშრომლობით აღწევენ სასწავლო მიზნებს. სწორად შერჩეულ სასტარტო ცოდნაზე უმტკივნეულოდ, ურთიერთდახმარებით აგებენ ახალ ცოდნას, იძენენ ახალ უნარებს.
ისეთი დავალებების შედგენა, რომლებიც მორგებული იქნება თითოეული ჯგუფის საჭიროებას, ბევრ დროს და დიდ ძალისხმევას მოითხოვს. ამ თვალსაზრისით არანაკლებ პროდუქტიული შეიძლება იყოს პედაგოგთა ურთიერთთანამშრომლობაც. ამდენად, თანამშრომლობითი მუშაობა განმტვირთველ ფუნქციასაც იძენს. პედაგოგიურ ლიტერატურაში ურთიერთთანამშრომლობა, კოოპერაცია, ერთი მხრივ, ნიშნავს მსგავსი დავალებებით მუშაობას ერთი კონკრეტული მიზნის მისაღწევად, მეორე მხრივ კი სამუშაოს შესრულების პროცესში თანამონაწილეობას.
ურთიერთთანამშრომლობა, კოოპერაცია მსგავსი დავალებებით მუშაობის პრინციპით გულისხმობს ერთი საგნობრივი ჯგუფის მასწავლებელთა რეგულარულ შეხვედრებს სასწავლო წლის განმავლობაში გაკვეთილის გეგმების შესადგენად და შეფასების რუბრიკის მიხედვით მოსწავლეთა შესაძლებლობების სწორად შესაფასებლად, რაც მოსწავლეებისთვის სათანადო დავალებების შედგენას ისახავს მიზნად. პედაგოგები ერთობლივად, წინასწარ შედგენილი შეფასების რუბრიკების მეშვეობით განიხილავენ სასწავლო გარემოში მოსწავლეთა ჩართულობას და გამოაქვთ დასკვნები. ამ დასკვნების საფუძველზე აგებენ გაკვეთლების გეგმას, რომლის თითოეული კომპონენტი მუშავდება ჯგუფში შემავალი პედაგოგების მიერ. დაზოგილი დრო ხმარდება სასწავლო რესურსებისა და დავალებების შედგენას, რომლებსაც მოსწავლეთა საჭიროებების გათვალისწინებით ადგენენ. შედეგებს პედაგოგები ერთმანეთს უზიარებენ და ცვლიან მსგავსი საჭიროების პირობებში. ამგვარად, ხდება წარმატებული მიდგომებისა და მეთოდების, აგრეთვე სასწავლო გეგმების ოპტიმიზება ურთიერთთანამშრომლობის პირობებში.
ურთიერთთანამშრომლობა, კოოპერაცია სამუშაოს შესრულებაში თანამონაწილეობით გულისხმობს კოლეგების გამოცდილების ურთიერთგაზიარებას გაწერილი გეგმის იმ კომპონენტის ინტერვენციით, რომელიც მას მთელი საგაკვეთილო გეგმიდან აქვს შერჩეული დახვეწის მიზნით. ვინაიდან ერთი საგნობრივი ჯგუფის პედაგოგები გაკვეთილის გეგმის სხვადასხვა ნაწილზე დამოუკიდებლად მუშაობენ, ამ მიმართულებით სოლიდური გამოცდილებაც გროვდება, რომელთაც ისინი შეხვედრებზე წარადგენენ თანამშრომელთა წინაშე. მსჯელობის პროცესში განსახილველ საკითხთან დაკავშირებული საინტერესო მოსაზრებები მიღებულია და მის სრულყოფას ემსახურება. გეგმის ცალკეული კომპონენტის დამუშავება თანამშრომლობითი პრინციპით ფართო მასშტაბით განიხილავს მოსწავლის შესაძლებლობებსა და ინტერესებს და სხვა კომპონენტებთან შეერთებით ქმნის საგაკვეთილო გეგმის მთლიანობას სათანადო რესურსებით. ამ შემთხვევაში გეგმა, ცოცხალი ორგანიზმის მსგავსად, მუდმივად ცვალებადია და აღსაზრდელის საჭიროებებს მორგებულ ნიუანსებს მოიცავს.
როცა პედაგოგები ურთიერთთანამშრომლობის პრინციპით უდგებიან სწავლების პროცესს, მოსწავლეებიც ურთიერთთანამშრომლობენ. კოლაბორაცია მოსწავლეებსა და კოლეგებს შორის მაშინ მიიღწევა, როცა ამ ცნობიერ პროცესში სკოლა კოოპერატიულ ორგანიზაციად ყალიბდება. ასეთი მუშაობის პირობებში ყველა საკუთარ თავზე იღებს თანამშრომლობისა და ურთიერთმხარდაჭერის ვალდებულებას და, ამდენად, სწავლება განვითარებადი პროცესი ხდება.
კოოპერაციულ, მაშასადამე, ურთიერთთანამშრომლობით სწავლებას დამახასიათებელი ორგანიზაციული სტრუქტურა აქვს, რაც ითვალისწინებს ამა თუ იმ საგნობრივ სფეროში ეფექტური შედეგების მქონე სასწავლო რესურსების კატალოგიზაციას და თითოეული პედაგოგისთვის ხელმისაწვდომობას, რაც პედკოლექტივს ხელს შეუწყობს მომდევნო სასწავლო წელს საგაკვეთილო პროცესის ეფექტურ წარმართვაში. სასწავლო პროცესში ამ პრინციპთა აქტიური დანერგვის შედეგად პრაქტიკაში გამოიკვეთა მათი ინტენსიური გამოყენების აუცილებლობა. მიდგომის ეფექტურობის ხარისხი მიღებული შედეგის პირდაპირპროპორციულია.
საინტერესოა კოოპერაციული, თანამშრომლობითი ეთიკა, რომელიც მონაწილეთაგან სათანადო შეხედულებებსა და ქცევებს მოითხოვს. კერძოდ, პედაგოგებს უნდა ჰქონდეთ ურთიერთდახმარების სურვილი და მზად იყვნენ კომპრომისისთვის. მასწავლებელი, რომელიც დამოუკიდებლად ცდილობს გაკვეთილის თითოეული ეტაპის სწორად გათვლას და მოსწავლეებისთვის ინდივიდუალიზებული რესურსებისა და დავალებების შექმნას, ბევრი დრო ეხარჯება. კოოპერაციას მისთვის უდიდესი დახმარების გაწევა შეუძლია არა მხოლოდ დროის გამოთავისუფლების, არამედ სხვისი გამოცდილების გაზიარების თვალსაზრისითაც. ამდენად, ეთიკური კოოპერაცია და თანამშრომლობა ნიშნავს სხვადასხვა უნარებისა და პროფესიული ხედვის მქონე მონაწილეთა შრომის შედეგების გაზიარება-გამოყენებას.
სკოლაში კოოპერაციული, თანამშრომლობითი კულტურის დამკვიდრების მიზნით საგაკვეთილო ჯგუფის წარმატებული მოწყობის შესახებ საინტერესო მოსაზრება აქვს შვეიცარიელ განათლების ექსპერტს მარტინ რიზენს. ის წერს: „ურთიერთთანამშრომლობა პედაგოგებს შორის მაშინ არის ნაყოფიერი, როცა განსხვავებული მოსაზრებები აღიარებულია რესურსად. როცა სასკოლო სივრცეში აუცილებელია კოოპერაცია, „ავტონომიურ-პარიტეტული სწავლა-სწავლების ნიმუშზე“ უარი უნდა ითქვას. როცა ამა თუ იმ პედაგოგის მიერ დაწერილი გეგმა ცვლილებებს არ განიცდის, ინოვაციურობის ყოველგვარი საფუძველი ქრება, ვინაიდან ის განსხვავებული მოსაზრებებით ვეღარ საზრდოობს“.
განსხვავებული შეხედულებების მიღების გარეშე პედაგოგებს ძალიან გაუჭირდებათ თანამშრომლობა, ვინაიდან საკითხი, რომელზეც ერთი პედაგოგი მუშაობს, ვერ იქნება ისეთი, როგორიც რამდენიმე პედაგოგის ერთობლივი მუშაობის პირობებში. როცა პედაგოგები ამ პრინციპებით მუშაობენ, ისინი ერთმანეთისგან სწავლობენ და მიიჩნევენ, რომ 30-მოსწავლიან ჯგუფში ისეთივე ადვილია სასწავლო მიზნის მიღწევა, როგორც მცირერიცხოვანში. მოცემული შედეგების პრაქტიკულ პედაგოგიკაში გადასინჯვის შედეგად ურთიერთთანამშრომლობითი მიდგომები საგრძნობლად ამაღლებს სასწავლო შედეგებს და პედაგოგიკური მიდგომები იხვეწება.
ამდენად, თუ სასკოლო გარემოში მოხდა ურთიერთთანამშრომლობითი მიდგომების გაუმჯობესება, ხელი შეეწყობა ინდივიდუალიზებული სწავლებისთვის პედაგოგთა დახელოვნებასა და პროფესიონალიზებას.
გამოყენებული ლიტერატურა:
- ცვატა ბერძენიშვილი, კოლაბორაცია, ჯგუფური მუშაობა და კოოპერატიული სწავლება. გაზეთი „განათლება“, 2015
- მასწავლებელთა პროფესიული განვითარების ეროვნული ცენტრი, განვითარებისა და სწავლების თეორიები, 2008
- Helmke, Andreas. Unterrichtsqualität und Lehrerprofessionalität – Diagnose, Evaluation und Verbesserung des Unterrichts. Verlag Klett Kallmeyer, Seelze Velber, 2009
- Riesen Martin A.: Kooperatives Lernen im Unterrichtsteams. In: Profi-L 3/09. Schulverlag plus AG.Schweiz, S. 23-24. Einzusehen Unter: https://profi-l.
- www .lo-net 2.de
- www.moodle.de
