რატომ უჭირთ მოსწავლეებს ლიტერატურული ტექსტის გაგება-გააზრება?
მიზეზი მრავალია. ამას მოწმობს საერთაშორისო კვლევების შედეგები. ერთი შეხედვით, გაკვეთილის მიზანი ყველა მასწავლებლისთვის უცვლელია, მოსწავლეებმა შეძლონ წაკითხულის გაგება. თუმცა, მხოლოდ მიზანი არ კმარა მაშინ, როცა ვხედავთ, შედეგი არ უმჯობესდება.
ტექსტის გაგება-გააზრების სწავლების უამრავი სტრატეგია არსებობს.
მინდა შემოგთავაზოთ რამდენიმე კომპლექსური აქტივობა, რომელიც შეგვიძლია გამოვიყენოთ დაწყებითი საფეხურის III-VI კლასებში.
3 ,,რა’’
I ეტაპი. ტექსტის წაკითხვისა და პერსონაჟების ამოცნობის შემდეგ კლასს დავყოფთ იმდენ ჯგუფად, რამდენი პერსონაჟიც არის. დავურიგებთ თაბახის ფურცლებზე ამობეჭდილ გრაფიკულ სქემებს. მოსწავლეები პასუხობენ კითხვებს და ერთი სიტყვით ახასიათებენ პერსონაჟებს.
| პერსონაჟი _____________________
|
|
| რას აკეთებს?
|
როგორია?
|
| რას ამბობს?
|
როგორია? |
| რას ფიქრობს?
|
როგორია? |
შენიშვნა: უმჯობესია, დაწყებით საფეხურზე კითხვები ერთმანეთისგან სხვადასხვა ფერით განირჩეოდეს.
როდესაც ჯგუფები მუშაობას დაასრულებენ, ნამუშევრებს განვიხილავთ მცირე დისკუსიის ფორმატში. მოსწავლეები წარადგენენ პასუხებს, მსჯელობენ, მოჰყავთ არგუმენტები, თუ რატომ, რის საფუძველზე გამოიტანეს ესა თუ ის დასკვნა პერსონაჟის შესახებ. ასევე, აფასებენ სხვა ჯგუფების ნამუშევრებს იმის მიხედვით, თუ რამდენად ადეკვატურია მათ მიერ გამოტანილი დასკვნები, რას ეთანხმებიან, რას – არა და რატომ.
II ეტაპი – ინტერპრეტირება. ჯგუფების მიერ გაკეთებული დასკვნების საფუძველზე დაფაზე ვწერ პერსონაჟების მახასიათებელ ზედსართავ სახელებს ( მაგ: ბოროტია, ბრიყვია, სულსწრაფია და სხვა) და ვთხოვ მოსწავლეებს, მოიფიქრონ და დაასახელონ საპირისპირო მნიშვნელობის სიტყვები. (კეთილი, გონიერი, მომთმენი).
ამის შემდეგ კვლავ ვანაწილებ პერსონაჟებს ჯგუფებში, მოსწავლეებს ვურიგებ თაბახის ფურცლებზე ამობეჭდილ მეორე გრაფიკულ სქემას და იწყებენ შევსებას, რა უნდა გააკეთოს პერსონაჟმა იმისათვის, რომ გახდეს კეთილი, რა უნდა თქვას, რომ იყოს გონიერი და რა უნდა იფიქროს, რომ იყოს მომთმენი.
ტექსტის ინტერპრეტირების ხერხის გამოყენება მოსწავლეებს აძლევს დაფიქრების, გააზრებისა და დასკვნების გამოტანის საშუალებას.
შენიშვნა: შესაძლებელია, მეორე სქემა იმავე ჯგუფის მოსწავლეებს მივცეთ შესავსებად, თუმცა არაა გამორიცხული, ამჯერად სხვა ჯგუფს სხვა პერსონაჟი შეხვდეს.
| პერსონაჟი _____________
|
| რა უნდა გააკეთოს, რომ იყოს კეთილი?
|
| რა უნდა თქვას, რომ იყოს გონიერი?
|
| რა უნდა იფიქროს, რომ იყოს მომთმენი?
|
აქტივობის განხორციელების პროცესში, დაწყებიდან დასრულებამდე, პერიოდულად ვაკეთებ განმავითარებელ შეფასებას, თუ როგორ შეძლეს მოსწავლეებმა პერსონაჟის ქმედების აღწერა, დახასიათება (ერთი სიტყვით), ზედსართავი სახელების საპირისპირო სიტყვების შერჩევა, პერსონაჟის საქციელის შეფასება, საკუთარი მოსაზრების დასაბუთება არგუმენტებით (ტექსტზე დაყრდნობით), დასკვნის გამოტანა, თანამშრომლობა ჯგუფური მუშაობის დროს, ურთიერთშეფასება.
დამეთანხმებით, სიტყვების წაკითხვასა და ტექსტის გაგება-გააზრებას შორის უდიდესი განსხვავებაა. ,, მაშინაც კი, როცა თქვენ ცნობთ ყოველ სიტყვას (ავტომატურად შიფრავთ ორთოგრაფიულ ხატს) და თითოეულ მათგანს მყისიერად ანიჭებთ შესაბამის მნიშვნელობას, გამთლიანებული, კონკრეტული აზრის ჩამოყალიბებას მაინც ვერ ახერხებთ. წარმოიდგინეთ, ამგვარი წინადადებებით აწყობილი რამდენიმე გვერდი რომ გქონოდათ წასაკითხი. თანაც, ყოველ მეორე წინადადებაში თითო ან ორ-ორ უცხო სიტყვასაც შეხვედროდით. ალბათ ყველაფერს იღონებდით, რომ ასეთი მტანჯველი საქმისთვის თავი აგერიდებინათ“. (კითხვისა და წერის სწავლება დაწყებით საფეხურზე. G-Pried -2015 )
იმისათვის, რომ მოსწავლეებმა ტექსტი კარგად გაიგონ და გაიაზრონ, მათთვის გასაგები უნდა იყოს ნაწარმოებში მოცემული ყველა სიტყვის მნიშვნელობა.
გთავაზობთ აქტივობას ,,სიტყვების გამომძიებელი“.
ნაწარმოების წაკითხვამდე მოსწავლეებს ვაძლევ ფერად ბარათებზე ამობეჭდილ სიტყვებს, რომლებიც ტექსტს ახლავს. ისინი, საკუთარი ვარაუდით, წყვილებში მოიფიქრებენ და წერენ ამ სიტყვების განმარტებას. შემდეგ კედელზე ვათავსებ ფლიპჩარტის ან ფორმატის ქაღალდზე მომზადებულ ცხრილს. ტექსტის წაკითხვის შემდეგ მოსწავლეები ავსებენ ცხრილის მესამე და მეოთხე სვეტს.
| სიტყვა | მე ვფიქრობ | ლექსიკონი ამბობს | ტექსტში წერია |
ცხრილის მეოთხე სვეტის შევსება, ფაქტობრივად, მინიკვლევის აქტივობაა, სადაც მოსწავლეები იკვლევენ და აზუსტებენ, კონკრეტულად, ესა თუ ის სიტყვა, როგორი ფორმით არის გამოყენებული წინადადებაში.
შენიშვნა: იმ შემთხვევაში, თუ არ გვაქვს ფლიპჩარტის ან ფორმატის ქაღალდი, შეგვიძლია ცხრილი დაფაზე წინასწარ დავწეროთ ცარცით.
კომპლექსური აქტივობების გამოყენება ხელს უწყობს კითხვის, წერისა და ზეპირმეტყველების, კრიტიკული აზროვნების, თანამშრომლობის უნარების განვითარებას, მოსწავლეთა ლექსიკური მარაგის გამდიდრებას, რომლის გარეშე წარმოუდგენელია ტექსტის გაგება-გააზრების პროცესი.
დანართი 1.
| პერსონაჟი _____________________
|
|
| რას აკეთებს?
|
როგორია?
|
| რას ამბობს?
|
როგორია? |
| რას ფიქრობს?
|
როგორია? |
დანართი 2.
| პერსონაჟი _____________
|
| რა უნდა გააკეთოს, რომ იყოს კეთილი?
|
| რა უნდა თქვას, რომ იყოს მართალი?
|
| რა უნდა იფიქროს, რომ იყოს მომთმენი?
|
გამოყენებული ლიტერატურა:
ეროვნული სასწავლო გეგმა. https://ncp.ge/ge/home
კითხვის ეფექტური მეთოდები – მასწავლებელთა პროფესიული განვითარების ეროვნული ცენტრი – 2013
სასწავლო-მეთოდოლოგიური რესურსების კრებული – კითხვისა და წერის სწავლება დაწყებით საფეხურზე. G-Pried -2015
https://kargiskola.ge/teachers/resource_books/kitxva/resursi_kitxva.pdf
