ამ სტატიის წერა რომ დავიწყე, თენგიზ ჩანტლაძის ცნობილი სკეტჩი გამახსენდა, პერსონაჟს ხახვისა და ლეღვის მყნობის საფუძველზე ექსპერიმენტული ჯიშის ხილი რომ გამოჰყავდა. რატომაც არა! არის ამაში რაღაც კრეატიული და შემოქმედებითი! (ეს ისე, ხუმრობით!)
მინდა, ჩემი მოსწავლეების ნაშრომები გაგაცნოთ და მერე აგიხსნათ, რატომ დავავალე მათ ამ თემაზე ესეების შექმნა.
- სამწერტილი
“სამწერტილი… ეს იქნება დღევანდელი ესეის სათაური, – თქვა მასწავლებელმა, მე კი თავზარი დამეცა:
– რა დავწერო?! როგორ დავწერო?! რა შეიძლება ვიგულისხმო?.!.. მეცინება ჩემთვის! ხან თითქოს მუზა მომივა, მაგრამ ვერაფერს ვწერ.
მოდი, მოკლედ ვიტყვი: სამწერტილი ზოგისთვის სამი წერტილია, ზოგისთვის კი – მთელი აზრი. ზოგიერთი ადამიანის ცხოვრება ჰგავს სამწერტილს, რადგან არის დაუსრულებელი, ზოგიერთის კი – დასრულებული, ანუ წერტილდასმული. წერტილი წარსულია, სამწერტილი კი მომავალი, ჩემი მომავალი…“.
- სამწერტილი
“მე ვინ ვარ?! სასვენი ნიშანი! ჩემზე ამბობენ, განსაკუთრებულიაო. დიდი არაფერი, როგორც ყველა სასვენი ნიშანი, ისეთივე ვარ მეც. დაუსრულებელ წინადადებასთან მსვამენ, მაგრამ მაინც დასრულებული აზრი გამოდის. მოსწავლე თემაში რომ გამომიყენებს, ასე აღმნიშნავს “…“ და ამის გამო მასწავლებელი აქებს. არ ვიცი, რატომ! ალბათ, იმიტომ, რომ განსხვავებულად ამბობს სათქმელს. ხანდახან, თუ წინადადების შინაარსი მოითხოვს, ჩემ წინ ძახილის ან კითხვით ნიშანსაც სვამენ. აი, მაშინ უნდა ნახოთ, როგორი გრძნობების გამოხატვა შემიძლია! “
- სამწერტილი
“ერთი, ორი, სამი! – დავსვი ეს შავი, პაწია ძმები და ამით დავასრულე წერა. მათ ხშირად ვიყენებ, არ გიცდიათ ამ ძმების საშუალებით, ამ პაწია წერტილებით შეწყვეტილი აზრის გაგრძელება? ეს სამი წერტილი სადაც არის, ისეა აზრი დამალული, ისე არის ჩაქსოვილი, რომ უნდა გაანგრიო, გაარღვიო და ამოიღო მნიშვნელოვანი ამბავი თუ აზრები. ეს სამი წერტილი ოჯახია, აი ისეთი, როგორიც ყველა ადამიანს აქვს: პირველი დედაა, მეორე – მამა, და მესამე – შვილი, ერთ ოჯახად შეკრული სამი წერტილი“. - რისხვითი სახელი
“- 1-ლი, მე-2, მე-3… – ითვლის ხალხი.
– და რა ხდება?!
– რა და, რაღაც კარგი ამბავია!
– მაინც რა?!
– ცნობილი მუსიკოსის კონცერტია. ზოგი ამბობს: თქვენი ადგილი 1-ლი რიგის მე-15 სკამია, თქვენი კი – 21-ე რიგის 25-ე და 26-ე. ყველა გაიძახის: აბა, როდის დაიწყება კონცერტი? უკვე ხომ 4 საათიაო!
გვეყო ახლა ამაზე საუბარი. ალბათ მიხვდით, რამდენად საჭირო მეტყველების ნაწილი ვარ მე, რიცხვითი სახელი! როდესაც ადამიანები მახსენებენ, ზოგს სწყინს, ზოგს – უხარია. მაგალითად, სწყინთ, როდესაც იგებენ, რომ ორი ადამიანი გარდაიცვალა ავტოკატასტროფაში. უხარიათ მაშინ, როდესაც ამბობენ: 1000 ლარი ავიღე. მაგრამ მაინც ვწუხვართ, რადგანაც ამ ფულის უმეტესობას ვიხდით სხვადასხვა ვალებში და გვრჩება მხოლოდ 10 ლარი, ზოგჯერ ისიც არა. მე რომ არ ვყოფილიყავი, იქნებოდა ქაოსი. ადამიანები ერთმანეთს ვერ შეატყობინებდნენ, რომელი საათია. ვერ გავაგებინებდით ხალხს საქართველოს ისტორიას, იმას, თუ რომელი მოვლენა რომელ წელს მოხდა. აღარც წლები არ იარსებებდა, აღარც – საუკუნეები, არც – დრო და არც ჩვენ ვიქნებოდით მე-6 კლასში. ასეთია ჩემი ცხოვრება და კარგია, რომ ვარსებობ“. - წერტილი
“გათენდა. მზე ამოვიდა. თითქოს ზღვის პირას იჯდა ვიღაცა. თითქოს კი არა, ეს მე ვიყავი. ვიღაც ფანჯრიდან მიცქერდა, როგორ ვიჯექი და ვწერდი. დიდი დრო გავიდა. იმ ქალმა ისევ გადმოიხედა, მე თითქოს რაღაც ვიგრძენი და უკან მივიხედე შეშფოთებულმა. ის ქალი ისევ იყურებოდა. ვიფიქრე, ალბათ ცნობისმოყვარობამ სძლია–მეთქი. მივბუნდი. ჩავრგე თავი რვეულში და განვაგრძე წერა. ისევ დიდი დრო გავიდა. მე მაინც იქ ვიჯექი. ეს ზღვის ტალღები მაძლევდნენ მუზას წერისთვის. ხმა მომესმა: “წამოდი, წამომყევი! ჰე, მიდი!” ავდექი და გავყევი ამ ხმას. შევედი წყალში, წყალმა უფრო და უფრო შემიტყუა. ჩავყვინთე, ვერ ვმოძრაობდი. კინაღამ დავიხრჩვე. უცებ გამოჩნდა რაღაც შავი ბურთი, მე წერტილი მქვიაო. ჩავჭიდე ხელი და გადამარჩინა. ისევ ზღვის ნაპირას დავჯექი და წერა განვაგრძე. გავიფიქრე: არა, კარგ დროს მოვიდა ეს წერტილი–მეთქი. სანაპიროს გავუყევი. გამოვბრუნდი უკან. ახლა იმ ქალის ნაცვლად წერტილი მიყურებდა. ღიმილით მომაძახა: კარგია, თუ მიხვდი ჩემს გამოყენებასო!“ - წერტილ-მძიმე
“- გამარჯობა, რა გქვია?
– მძიმე.
– მძიმე?! რატომ? მძიმე ტვირთს ატარებ? (სიცილი)
– და შენ რა გქვია ?
– ძახილის ნიშანი.
– ო, რა კარგი სახელია! ალბათ კარგი მნიშვნელობა აქვს?
– კი. ხან მხიარული ვარ, ხან – მოწყენილი,ზოგჯერ კი – ბოროტი.
–აუ, არ მჯერა!
ამ სიტყვების გაგონებაზე მძიმე ძახილის ნიშანზე უნდა გაბრაზებულიყო, მაგრამ რატომღაც შეეშინდა მისი სიმაღლის და ჯავრი პატარა წერტილზე იყარა:
– ოხ, შენ, შავო წერტილო, პატარა ხარ. შენ უჩემოდ ვერც კი იარსებებ, სულ ჩემს შემდეგ ხარ. მე ვარ პირველი! აბა, გადახედე, სად ხარ შენ და სად – მე.
წერტილმა ამოყო თავი ფურცლიდან, დახედა და თქვა: ის მართალია! გულდაწყვეტილი წავიდა, მაგრამ მძიმე მივიდა მასთან და ჩაეხუტა, სიცილით უთხრა:
– გეხუმრე, ბოდიშს გიხდი!
………….
ჯერ იყო მძიმე, შემდეგ – წერტილი. ხოლო ჩახუტების შედეგად გაჩნდა წერტილ–მძიმე“.
- წერტილი “წკაპ! – დაისვა წერტილი.
წკაპ! – გაფუჭდა კალამი და ჩემნაირი ლამაზი დედოფალი დააბინძურა. წერტილს კი არა, უკვე რაღაც გველს ვგავარ.
ფხრიწ! – დაიხა ფურცელი.
დაიწყო წერა თავიდან ბავშვმა.
წკაპ! – დასვა წერტილი.
უკვე ძალიან ლამაზი ვარ. წერტილი გამოუსადეგარი არაა. ხომ საჭირო ვარ? სხვებივით ხომ არ ვარ? მე ყოველთვის ვარსებობდი და ვარსებობ, არ გადავშენებულვარ დინოზავრებივით. ერთხელ მშვენიერი ბიჭი დავინახე, მწერალი იყო. ვუყურებდი, რა კარგ ნაწარმოებებს წერდა. ამ ადამიანის სახელს არ ვიტყვი, რადგან სხვებს ეწყინებათ (ყველა არსებამ უნდა იზრუნოს სხვაზე.). ერთი საუკეთესო მეგობარი მყავს, კითხვითი ნიშანი, მას ისეთი კილო აქვს!.. ძახილის ნიშანიც ჩემი მეგობარია, კითხვით–ძახილისაც, წერტილ–მძიმეც, ორწერტილიცა და სამწერტილიც. ცოტა ტირე დგას განცალკევებით.
მე დავიბადე დედამიწაზე, გავიზარდე ფურცლებზე. თავიდან, I კლასში, რომ იცოდეთ, უფრო დიდი ვიყავი, რადგანაც პატარა ბავშვებს არ შეეძლოთ, გაეკეთბინათ პატარა წერტილი. შემდეგ და შემდეგ ხანებში კი… თქვენც მიხვდებით.
წარმოვიდგინოთ, არ არის წერტილი, ანუ ხალხი არ იქნებოდა განათლებული, რადგანაც არ დამთავრდებოდა აზრები წიგნებში და ვერაფერს გაიგებდნენ.
დავასრულოთ ახლა და დავსვათ წერტილი“.
- კითხვით-ძახილის ნიშანი
„ძველ დროში, როცა ხალხმა სასვენი ნიშნების წერა არ იცოდა, იყო ერთი გამომგონებელი, სახელად ბაინშტაინი. სწორედ მან შექმნა სასვენი ნიშნები და აუხსნა ყველას, სად და როგორ გამოეყენებინათ. ხალხს მოეწონა. აზრს უფრო გასაგებად გადმოსცემდნენ.
სასვენ ნიშნებსაც მოსწონდათ თავიანთი საქმე, ოღონდ მეცნიერმა კითხვითი და ძახილის ნიშნები ცალკ–ცალკე რომ დაწერა, ისინი ახმაურდნენ, გაბრაზდნენ, რატომ ერთად არ დაგვსვესო. მაგრამ ეს ნიშანი ხომ ჯერ არ გამოუგონიათ?! რას ბრაზობ?! (აი, სწორედ ასეთ წინადადებაშია საჭირო ორივე ნიშანი ერთად).
– შენ ჩემ გვერდით გადმოხტი! – დაუძახა კითხვითმა ძახილის ნიშანს. ისიც ახტა და მის გვერდით დახტა. მიხვდა ბაინშტაინი, რომ კითხვითი და ძახილის ნიშნების მერე კითხვით–ძახილის ნიშანიც უნდა მოეგონებინა“.
- კითხვითი ნიშანი
“ეჰ, მასწავლებელმა უკვე მოგვაწყინა თავი სასვენი ნიშნებით! ნეტა ახლა რას მოგვცემს? კითხვითი ნიშანიოო? ეს რაღაც საინტერესოა! გააჩნია, რას დავწერთ, რომელ სტილს ავირჩევთ და, რაც მთავარია, როგორ მოვაწონებთ თავს მასწავლებელს .
– თემის წერა უკვე დაიწყეთ? – გვკითხა მასწავლებელმა.
(ნეტა ის კითხვითი ინტონაცია რატომ გამოხატა? )
– დავიწყეთ, აბა რა! ჩემთვის მალევე გასაგები გახდა, რა უნდა დამეწერა.
დღეს, როცა სახლიდან გამოვედი, დედას ვკითხე:
– გარეთ როგორი ამინდია?
– კარგიო! – მიპასუხა.
გზაში შემხვდნენ ბავშვები.
– დღეს ნეტა რუსულში რთული წერა იქნება?
უი, დღევანდელ თემაში ბევრი კითხვითი ნიშანი გამოვიყენე. ალბათ, იმიტომ რომ ზუსტად დღევანდელი თემა ამ ნიშანს ეხება“.
მიზეზების კვლევამ შემდეგ საკითხებზე დამაფიქრა:
- რამდენად სწორად მაქვს შერჩეული მეთოდები წერის სწავლებისთვის?
- რამდენად ვითვალისწინებ მოსწავლეთა მზაობასა და მათ შესაძლებლობებს წერის უნარ-ჩვევების განვითარებისათვის?
- რამდენად ვითვალისწინებ მოსწავლეთა აზრს სასწავლო პროცესის დაგეგმვისას?
ვფიქრობ, ეფექტურ სასწავლო საშუალებათა გამოყენებამ, მოსწავლე-მასწავლებელს შორის კონსტრუქციული ურთიერთობის ჩამოყალიბებამ, უკუკავშირის ხარისხის ამაღლებამ, გართობით სწავლებამ შედეგი გამოიღო:
მოსწავლეებს გაუღვივდათ შემეცნებითი ინტერესი, აუმაღლდათ მოტივაცია, შეძლეს გრამატიკული მოვლენების ახსნა, გრამატიკული ცნებების გააზრება, რამაც ხელი შეუწყო და დააჩქარა მართლწერის უნარების შეძენა-განვითარება; განუვითარდათ ინდივიდუალური შემოქმედებითი უნარები, დაეუფლნენ აზრებისა და დამოკიდებულებების გამოხატვის ენობრივ-სტილისტურ საშუალებებს, “შავი” ხელნაწერის გასწორება-რედაქტირების, აზრის წერილობით ჩამოყალიბების უნარ-ჩვევებს, მართლწერისა და პუნქტუაციის სავალდებულო ნორმებს.
