(ქართული დიალექტური კორპუსის ფერეიდნული ტექსტების მიხედვით)
შეხვედრებზე რა ვილაპარაკოთ ისეთი, რაც ჯერ არ თქმულა? რომელ პირველ თუ უკანასკნელ, შემთხვევით თუ დაგეგმილ, წამიერ თუ მარადიულ, ბედნიერ თუ მტკივნეულ შეხვედრაზე უნდა მოვყვეთ, რომ ამოვხაპოთ შთაბეჭდილებათა უძირო ტბიდან შეხვედრების ყოველი წვეთი?
განსაკუთრებით ძვირფასი, მნიშვნელოვანი და ბედის ჩარხის პირიქით დამტრიალებელია შეხვედრა ფერეიდნულ ტექსტებში. უფრო ზუსტად გითხრათ? ფერეიდნელისა და საქართველოში მცხოვრები ქართველის შეხვედრა, საუკუნეებით ნაგროვები დარდისა და იმედის გაზიარება.
ყველაფერი მისალმებით იწყება, ჰოდა, ჩვენც ასე დავიწყოთ:
„ერთსაყე რო ქართველები შეხდებიან შეხდომაჩი გამარჯობას იტყიან.“
ამბავი1
სიმღერა
საბჭოთა დრო იყო, როცა საქართველო სხვა რესპუბლიკებთან ერთად ვითომ მშვიდობიან და ბედნიერ ქვეყანაში ცხოვრობდა. თუ არ გეხსომებათ, წაკითხული მაინც გექნებათ, როგორი სიფრთხილე ახლდა საბჭოთა მოქალაქეების ყოველ გასვლას საზღვარგარეთ, ათასი ყური მიჰყვებოდა თან, ის კედელიც კი, რომელსაც გაფაციცებული ყური აქვს და ყველაფერი ესმის.
სწორედ მაშინ ირანში გასტროლზე იყო ჩასული ქართველ მომღერალთა და მოცეკვავეთა ანსამბლი. სამი თვით ადრე ყველა ბილეთი გაყიდული იყო, მინისტრები, ვეზირები და მათი ცოლ-შვილი, ყველა იმ კონცერტზე წასასვლელად ემზადებოდა.
ერთი სომეხი კაცის, ვაზგენას დამსახურება იყო, რომ ჰეიდარმა იმ დღეს თავისიანები – ქართველები გაიცნო. ქარხანაში უმუშავია მასთან ერთად და როცა ეს კონცერტი დაიგეგმა, ჰკითხა ფერეიდნელს, ქართველები ჩამოდიან, არ გინდა ნახოო? თეატრში მოდი, მე დავიბარებ, იქ ერთი ჭუჭრუტანაა და დაცვას უთხარი, ვაზგენასთან საქმე მაქვს და შემოგიშვებენო.
დიდის ამბით გაემზადა ჰეიდარ დარჩიაშვილი ამ განსაკუთრებული შეხვედრისთვის, “ერთ კირიას სუ აი, აბანოჩი დავიპარსე, პერანგი ვირეცხე და ან შალვარი რო ოთოო და ფეხსამოსი […] ვაპრიალე და. ვივარცხნე და.” მივიდა, კარიდან პოლიციამ არ შეუშვა, უბილეთო იყო, სხვა შესასვლელიდან შეუშვეს, გაჭრა მეგობრის ფანდმა. შევიდნენ გამოპრანჭული ჰეიდარი და მისი ძმა ქართული სიმღერის კონცერტზე.
დაიწყეს სიმღერა ქართველებმა, „განათლებულ იმაში და სუფთა, თეთრები, ქართველები. კაცები, დედაკაცები და გუხაროდა მე და ჩემ ძმა და ტაში უკრევდით იგრე, რო ყველამ დაამთავრის და მე და ჩემ ძმა ელა უკრევდით. იგრე გუხაროდა.“ ქართველებიც პირველად ნახეს და ქართული სიმღერაც პირველად მოისმინეს, ბავშვებივით გახარებულები იყვნენ, ბედნიერები, ამაყები, რომ, როგორც იქნა, თავისიანებს უყურებდნენ.
ანტრაქტიც დაიწყო. ჰეიდარმა გარს უარა ჯგუფად შეგროვილ ქართველებს, ვერ ბედავდა გამოლაპარაკებას, თან რა უნდა ეთქვა არ იცოდა, მერე გაახსენდა, ქართველები შეხვედრისას ერთმანეთს გამარჯობას ეუბნებიანო და ხმამაღლა შესძახა ან, როგორც თვითონ ამბობს, შეჰკივლა:
-გამარჯობა!
გაჩუმდნენ.
-გამარჯობა!
მცირე დუმილის შემდეგ, გაოცებულებმა ჰკითხეს, საიდან ხარო, ქართველი, ირანიდანო- ჰეიდარმა უთხრა, განა ირანში ქართველები არიანო? როგორ არ არიანო.
„მა, ერთი ერთ წიწილას, ვატირეყე, თქი: ერთი ერთ წიწილას დაჲკარგავს, შიდი ქუჩა კარს მოილის, ერთ წიწილა მონახოს და ქენ ეხლა ოთხასი წელია ქართველები ექ არიან და ეხლა იკითხავ, აბა, – ქართველი ექ არიან? “ – დიდი ხნის ნაგროვები გულისტკივილი ამოთქვა ფერეიდნელმა ქართველმა და საქართველოდან მოსული ქართველები აატირა.
მერე თავისი ძმაც გააცნო, დიდხანს ილაპარაკებს, ბოლოს ქართველებმა, ჩვენ ისევ სცენაზე შევალ, ვიმღერებთ და უჩვენოდ არ წახვიდეო.
იმღერეს, ისევ ყველაზე მხურვალე ტაში დაიმსახურეს, სულ სხვაგვარად ჟღერდა მეორე განყოფილების დროს ქართული სიმღერა.
ბოლოს, ყველამ ჯიბიდან და ჩანთიდან ამოალაგა რაც კი რამ წვრილმანი ჰქონდა, ქართული სუვენირი, სამშვენისი, პაწაწინა, ქართულ წარწერებიანი დეტალი და თავიანთ ფერეიდნელ ძმებს აჩუქეს, გულაჩუყებულებმა, ბედნიერებმა, მათი გული გამოიყოლეს და თავიანთი იქ დაუტოვეს.
აი, თითქოს გუშინ იყო ეს ამბებიო, იხსენებს ჰეიდარ დარჩიაშვილი, თითქოს გუშინ, არადა, მას მერე 50 წელი გავიდაო.
ამბავი 2
შეხვედრა სირიაში
ხშირად შენიანს იქ წააწყდები, საერთოდ რომ არ ელი და იმ წუთში, როცა ყველაზე მეტად გჭირდება. როცა გულგატეხილი, ომგადატანილი, სიკვდილგამოცდილი, სასოგამოცლილი დადიხარ და საკუთარი ტკივილების მალამოს ეძებ.
კინოში შეხვალ – იქაც ომია, გულგახეთქილი გამოვარდები, ზუსტად ისეთი ომია, როგორშიც შვილები დაკარგე, ფილმი ჭრილობას გიღვიძებს, გული გტკივა, ისე, ისე, რომ შეიძლება უცებ გაგისკდეს კიდეც.
“ზუსტად შუღლს აჩენდებდაო, რო ტყივა ხვდებოდაო და ფუტკნიდაო. ფუტკნიდა ადამიანსაო. […] და ფუტკნიდაო ადამიანს. ზუსტად ემას რო მივხედეთო,– ცოლი იძახოდა, – აი, როგორც ჩონ შვილეფს უჭრეტდეთო, რო ომჩი დახოცილიები ესები. აი, გულის თქრიალი უგუვარდაო და ავდექით და გამოვარდით კინოსაყეო.”
ეს ერთი ფერეიდნელი წყვილიც ამბავია, რომლებიც სირიაში მოგზაურობდნენ, ახალი ომის ქარიშხალში საკუთარი ომის ტკივილების დავიწყებას ცდილობდნენ, მაგრამ ძნელია, როგორ უნდა მოახერხო?
კინოდან სწრაფად გამოვიდნენ და ფილმის ნახვით დათრგუნულები ფეხებს ძლივს მოათრევდნენ, რამდენიმე ნაბიჯი ძლივს გაიარეს, რამდენიმე მაღაზია უკან მოიტოვეს და ბედისწერის, განგების, დაღლილი გულის მინიშნების თუ უბრალოდ, შემთხვევითობის წყალობით ერთ მაღაზიაში შევიდნენ.
სხვებიც იყვნენ იქ, ახალგაზრდა ქალები, ლამაზები, კარგები…კაცი გარეთ ელოდებოდათ, ხოლო ისინი მაღაზიას ათვალიერებდნენ. უცებ ერთმა ქართულად დაილაპარაკა.
ქართველები ხართო? – შვილდაკარგულმა მშობელმა – ქართველები ხართო?
გაარკვიეს, რომ ქართველები არიან, საქართველოდან და ირანიდან.
„მიფრინდა ემ ქალმა ჩემ ქალსაო და შაიკრუტა, შაიკრუტაო და ჲკოცნის და ჴელს უსომს თავზე და პირზეგაო და იჭერს ეგრე და ათორიელეფს, ათორიელეფს და კიდემ შაჲკრუტავსო და აი, ეხლა ემამ გოოშოო და ამ სხო ქალმა მივარდაო და ემამ კოცნითა და ჴელის, სიხარულის ცრემლითაო და ემას ჴელს უსომ და კოცნისო და ეხლა ეს დაიღალების, ანსი და ეხლა მერე [გამაჲყე] და ვათორიალეფო და ესენი და ანს ეგრე, როგორც რო რაგდენ წელი, შვილი დეეკარგოსყეო და აი, ეხლა მეენახოსყეო, ემჯურად ემასაო, ემას კოცნიანო და ჴელზე თავს უსმენო და ცრემლები მაჲდისყე სიხარულითაო“.
მკვდარი შვილი დამავიწყესო – შვილმკვდარმა დედამ თქვა. რა დაავიწყებდა, გაყინული შვილის სხეული საცხედრეში რომ ნახა, ფეხიდან წინდა გახადა და სახსოვრად შეინახა. შვილს ვერაფერი დაავიწყებდა, მაგრამ ზოგჯერ უცხო მხარეში მოძმის ნახვა უდაბნოში წყლის მიწოდების ტოლფასი ხდება ხოლმე.
„მე ჩემთი ერთი შვილის ის, ის ახლო ვნახე. ვნახე და თქო, ემათ იგრე ესენი ჩონთი ანგელოზნი შაიქნესო. იფიცევდა, რო იგრე მუგუყვეს, იგრე, რო რაძღა რო ჩანთაჩი ჲქონდაყე, მაჩუქევდეს მეო. რო მე ის ჩემ შვილები დამამიწყესო და მე იმ დროს და იმ დღეს იმ ქართველეფს ვერ დაიმიწყებყეო“.
