ისევ სასწავლო მიზნების შესახებ

მოსწავლეზე ორიენტირებულ კლასში მასწავლებელმა სწავლა-სწავლების
პროცესი იმგვარად უნდა წარმართოს, რომ მოსწავლე სწავლის სუბიექტად იქცეს და სასწავლო
ამოცანის გაანალიზება, მიზნების დასახვა, სამუშაოს გაგეგმვა და შეფასება თანდათანობით
მის ხელში გადავიდეს.

რა არის ამისთვის საჭირო?

უპირველესად, მიზნების ფორმულირება.

მიზანი, მოგეხსენებათ, წინასწარ დაგეგმილი შედეგია,
რომელსაც ერთობლივად უნდა მიაღწიონ მასწავლებელმა და მოსწავლემ კონკრეტული
საკითხისა თუ თემის დასასრულს.

მკაფიო და კონკრეტული მიზნების არსებობა საჭიროა
შემდეგი მიზეზების გამო:

● ამით განისაზღვრება, რა მიმართულებით უნდა დაამუშაოს
მასალა მოსწავლემ და რით შეუწყოს ამას ხელი მასწავლებელმა;

● მხოლოდ მკაფიოდ ფორმულირებული მიზნები გვაძლევს იმის
განსაზღვრის შესაძლებლობას, ისწავლეს, განივითარეს თუ არა ჩვენმა მოსწავლეებმა ის
უნარები, რასაც მათგან მოველოდით;

● მკაფიო მიზანი მოსწავლეს ეხმარება, გაკვეთილის
განმავლობაში ყურადღება ცნობიერად მიმართოს მნიშვნელოვანი საკითხისკენ;

● ბუნდოვანი მიზანი ხელს უშლის გაცნობიერებულ და
ეფექტიან სწავლას, შესაბამისად, კლავს სწავლისადმი ინტერესს.

მოსწავლეზე ორიენტირებული სწავლის დროს მიზანი ფორმულირებული
უნდა იყოს მოსწავლის პოზიციიდან.

მაგალითად, ავიღოთ საგანი ბუნებისმეტყველება

თემა: მცენარეები

მიზანი: მოსწავლე ჩამოთვლის მცენარეებს, მოახდენს მათ კლასიფიკაციას,
დაასაბუთებს საკუთარ მოსაზრებას, ჩამოთვლის კონკრეტული მცენარის მოვლისთვის საჭირო
ღონისძიებებს.

მიზნების ფორმულირებისას გაკვეთილზე დიდ დახმარებას
გაგვიწევს ბლუმის კოგნიტური მიზნების ტაქსონომია.

1. ცოდნაბლუმის ტაქსონომიაში ყველაზე დაბალი დონეა. ამ დონეზე მოსწავლეს მოეთხოვება
მასალის მხოლოდ ცნობა ან გახსენება. მაგ., ჩამოთვლის გაზაფხულისთვის
დამახასიათებელ ნიშნებს; დაითვლის 1-დან 20-მდე;

2. გაგება– ამ დროს მოსწავლემ უნდა გადმოსცეს მასალა საკუთარი სიტყვებით, მაგ., აღწეროს
შინაური ცხოველის ნირი ან განმარტოს, რას ნიშნავს ლუწი რიცხვი;

3. გამოყენების
დონეზე მოსწავლე იყენებს მანამდე მიღებულ ინფორმაციას
სტანდარტული/არასტანდარტული დავალების შესასრულებლად, მაგ., შეასრულებს მარტივ
არითმეტიკულ გამოთვლებს.

4. ანალიზის
დონეზე მოსწავლეები მასალას დაშლიან ცალკეულ ნაწილებად, დაინახავენ მათ შორის
კავშირს. მაგ., აღნიშნავენ, რომელია საკლები და რომელი – მაკლები, აღწერენ რომელიმე
ბიოლოგიური სახეობისთვის დამახასიათებელ საერთო ნიშანს.

5. შეფასების
დონეზე მოსწავლეები გამოხატავენ საკუთარ დამოკიდებულებას მიღებული ინფორმაციის
მიმართ, ოღონდ მათი მსჯელობა ეფუძნება ანალიზს, ადეკვატურ დასკვნებსა და მკაფიო
კრიტერიუმებს. მაგ., მოსწავლე არგუმენტირებულად ხსნის ამოცანის/პრობლემის გადაჭრის
გზის ეფექტურობას.

6. სინთეზის
დონეზე მოსწავლე იყენებს საკუთარ შემოქმედებით პოტენციალს და მიღებულ ცოდნას
ახალი ფორმით წარმოაჩენს, მაგ., დამოუკიდებლად ადგენს ამოცანის პირობას, რომელიც
მოითხოვს მიმატებისა და გამოკლების გამოყენებას.

გთავაზობთ ბ. ბლუმის ტაქსონომიაზე დაყრდნობით
ფორმულირებული სასწავლო მიზნების ცხრილს:

ბლუმის ტაქსონომია პედაგოგს პროცესის დაგეგმვაში
ეხმარება. თუ გაკვეთილის მიზანია, მოსწავლეებმა დაიმახსოვრონ მასალა და შემდეგ
მისი რეპროდუქცია მოახდინონ, მაშ, ყველა სტრატეგია ამ ამოცანის შესრულებისკენ უნდა
იყოს მიმართული.

იმისთვის, რომ მოსწავლეები სასწავლო პროცესში
ჩავრთოთ, საჭიროა მათი საქმის კურსში ჩაყენება იმის თაობაზე, რა ეცოდინებათ და რის
გაკეთებას შეძლებენ ისინი გაკვეთილის ბოლოს, ამიტომ გაკვეთილის პირველი ნაბიჯი
სწორედ მოსწავლეებისთვის მიზნის გაცნობაა მათთვის გასაგებ ენაზე.

მიზნის გაცნობა პირველი ნაბიჯია სწავლის პროცესში
მოსწავლის ჩასართავად.

მიზნის გაცნობა
შეიძლება მოხდეს სხვადასხვა გზით.

მაგალითად, მასწავლებელი წერს
დაფაზე გაკვეთილის მიზანს: „მოსწავლეები გაიაზრებენ პერიმეტრის ცნებას, გამოთვლიან
გეომეტრიული ფიგურების პერიმეტრს ფორმულაზე დაყრდნობით”. ამის შემდეგ მასწავლებელი
მიმართავს კლასს: „ბავშვებო, დღეს ჩვენ ვისწავლით გეომეტრიული ფიგურების (მაგ.,
მართკუთხედის, კვადრატის) პერიმეტრის გამოთვლას”, – და უსვამს კლასს კითხვას: „რა
გვეცოდინება/რის გაკეთებას შევძლებთ დღეს გაკვეთილის ბოლოს?” მას შემდეგ, რაც
მასწავლებელი მოისმენს რამდენიმე მოსწავლის პასუხს, გადადის გაკვეთილის მომდევნო ეტაპზე.

ფრაგმენტის
ანალიზი

ზემოთ განხილული ტექსტის გაცნობის შემდეგ კიდევ
ერთხელ შევაჯამოთ: რატომ არის მნიშვნელოვანი, გავაცნოთ გაკვეთილის მიზანი ჩვენს
მოსწავლეებს?

მიზნის გაცნობა ემსახურება შემდეგს:

● მოსწავლემ იგრძნოს პასუხისმგებლობა საკუთარ სწავლის
პროცესზე;

● შეექმნას მოლოდინი იმის შესახებ, რა ეცოდინება
გაკვეთილის/თემის დასრულების შემდეგ;

● ამაღლდეს მისი მოტივაცია ახალი ცოდნის მისაღებად/ახალი
მასალის ასათვისებლად;

● მოსწავლის ცნობიერება მიმართულ იქნეს კონკრეტული
ინფორმაციის მიღების, ახალი უნარ-ჩვევების დაუფლებისკენ;

● ხელი შეეწყოს თვითრეგულირებად სწავლას, მოსწავლეს
განუვითარდეს საკუთარი ცოდნის დონის შემოწმების უნარი (გაკვეთილის ბოლოს შევძლებ მართკუთხედის
პერიმეტრის გამოთვლას; შევძელი თუ არა ამის გაკეთება?)

მაგალითი 2.

მასწავლებელი ხაზავს დაფაზე სამკუთხედს და ეკითხება
კლასს: „ბავშვებო, თქვენი აზრით, რას გავაკეთებთ დღეს?”

მოსწავლეთა პასუხები:

– დღეს დავხატავთ, აი, ამას (მოსწავლე ხელს იშვერს
დაფისკენ).

– დავხატავთ სამკუთხედს.

– ვისწავლით, როგორ დავხაზოთ სამკუთხედი.

მასწავლებელი მადლობას უხდის მოსწავლეებს და
აჯამებს მათ მოსაზრებებს: „მართალია, დღეს ჩვენ მართლაც დავხაზავთ სამკუთხედს და
შევადარებთ მას სხვა გეომეტრიულ ფიგურებს”. შემდეგ მოსწავლეებს მორიგ შეკითხვას
უსვამს: „როგორ ფიქრობთ, რაში გვჭირდება სამკუთხედის დახაზვის სწავლა?” მოსწავლეები
გამოთქვამენ მოსაზრებებს. მასწავლებელი აჯამებს მათ და აზუსტებს, რომ სამკუთხედის
დახაზვას ვსწავლობთ იმისთვის, რათა სწორად განვსაზღვროთ სამკუთხედის გვერდები, წვეროები. ამის
შემდეგ მასწავლებელი აგრძელებს გაკვეთილს.

ფრაგმენტის
ანალიზი

აღნიშნული მაგალითი ცხადყოფს, როგორ ახდენს
მასწავლებელი მოსწავლეთა მოტივირებას იმისთვის, რომ მათ თავად ჩამოაყალიბონ
გაკვეთილის თემა და მიზანი. ამ გზით მასწავლებელი უბიძგებს მოსწავლეებს საკითხის ეტაპობრივი
შესწავლისკენ, იმავდროულად, გაკვეთილის ბოლოს მათთან ერთად აჯამებს მიღწეულ შედეგს,
აცნობიერებინებს მოსწავლეებს ამ სამუშაოს მნიშვნელობას მათი განვითარების/ცოდნის
შევსებისთვის.

მაგალითი 3.

მასწავლებელი ბუნებისმეტყველებაში ხსნის თემას „ჩემი
გარემო”. ის კითხვით მიმართავს მოსწავლეებს: „რატომ უნდა გავუფრთხილდეთ ბუნებას?” „შეუძლიათ
ბავშვებს ბუნებაზე ზრუნვა?” მასწავლებელი მოისმენს 3-5 მოსწავლის მოსაზრებებს და აგრძელებს:
„თუ გვეცოდინება, როგორ/რა ხერხებით შეგვიძლია მოვუაროთ ფლორასა და ფაუნას, უკეთ
ვიზრუნებთ ბუნებაზე და ჩვენს გარემოს კიდევ უფრო გავაჯანსაღებთ/გავალამაზებთ”.

ფრაგმენტის ანალიზი: მასწავლებელი მიზნის გასაცნობად
სვამს პრობლემურ კითხვას, რათა მოსწავლეებმა გააცნობიერონ როგორც გაკვეთილის
მიზანი, ისე საკითხის ცოდნის მნიშვნელობა.

1. საკითხის შესაჯამებლად საჭიროა აღვნიშნოთ, რომ მიზანი
მკაფიოდ და ბავშვებისთვის გასაგები ენით უნდა იყოს ფორმულირებული. მაგ., მოსწავლეები
შეასრულებენ მაგალითებს 20-ის ფარგლებში მიმატება-გამოკლებაზე.

2. სასურველია, გავაცნოთ ერთი, კონკრეტული და
არსებითი მიზანი, ვინაიდან რამდენიმე მიზანმა შესაძლოა ისინი საბოლოო შედეგს
დააშოროს. მაგ., მოსწავლეები მზის მაკეტის გამოყენებით ახსნიან დღისა და ღამის
მონაცვლეობის მიზეზს.

3. მიზანი იმგვარად უნდა იყოს ფორმულირებული, რომ
მოსწავლე მიხვდეს, რის შეფასება მოხდება გაკვეთილის ბოლოს. მაგ., მოსწავლეები შეთხზავენ
პატარა ამბავს საკუთარი უბნის/სოფლის შესახებ, აღწერენ საყვარელ ადგილს, მის
დანიშნულებას, გაიხსენებენ საკუთარ ისტორიას, რომელიც ამ ადგილს უკავშირდება.

4.
მიზანში ხაზგასმული უნდა იყოს არა მხოლოდ ის, რა ეცოდინებათ მოსწავლეებს, არამედ ისიც,
როგორ არის შესაძლებელი მიღებული ცოდნის პრაქტიკაში გამოყენება. მაგ., მოსწავლეები
სწორად შეასრულებენ მიმატებისა და გამოკლების ოპერაციებს 20-ის ფარგლებში ფულის
კუპიურების გამოყენებით.