რობერტ კიოსაკის „ორი მამის“ მეტაფორა

ცოდნა, რომელიც საგნის მიღმაა

კიოსაკიმ ჩემი ყურადღება მეტაფორებით მიიპყრო, რაკი ცხოვრების ამ ეტაპზე ყველაფერს მეტაფორების სათვალით ვხედავ. ერთი უტყუარი სემიოტიკური ნიშანი, რომელიც აღმოვაჩინე, ის არის, რომ ადამიანები, რომლებიც წერაში, მეტყველებაში და საუბარში მეტაფორებს არ მიმართავენ, არ არიან შემოქმედებითები და საინტერესოები, რადგან მათ ჰყოფნით სალექსიკონო სიტყვები აზრის გამოხატვისთვის… რაც სინამდვილეში, სტანდარტულ და სტერეოტიპებით მოაზროვნე ადამიანს შეიძლება ახასიათებდეს. შესაბამისად, ყველა ვინც აზრის გამოთქმისას ანალოგიის ამ შემოქმედებით ფორმას, მეტაფორას, მიმართავს, უკვე საინტერესოა. 

არა და, საუბარი ეხება ფულს… დიახ, დიახ, ფულს… ჩვენ ყოველთვის გვიყვარს საუბარი მაღალ მატერიებზე, სულზე, სულიერებაზე, პოეზიაზე, მხატვრობაზე, თეატრზე და არასდროს ვსაუბრობთ ფულზე… ფული ეს ის არის, რაც „ბინძურია”, რაც „ადამიანს აფუჭებს…”; უფრო მეტიც, ადამიანებს ფულის შიში აქვთ, როგორც რამ ეშმაკეულის… არა და, ფული, ისევე, როგორც ძალაუფლების სხვა ფორმები, მხოლოდ ადამიანთა ბუნების გამოვლენის საშუალებაა და, ასეთ შემთევევაში, შიში რასაც ნიშნავს, ალბათ გასაგებია მკითხველისთვისაც.

მე ვფიქრობ, რომ სამყაროში საგნები სულიერებად და მატერიალურებად არ განიყოფებიან… დედამიწაზე, მატერიალურ სამყაროში, ყველაფერი ფორმაა, იდეის ფორმა, მთავარია, როგორ და რა იდეას ვდებთ ამა თუ იმ ფორმაში, თორემ ყველაზე უფრო „სულიერი” საგანიც შეიძლება ყველაზე „მატერიალური” აღმოჩნდეს. ისევე, როგორც პოეზიაში ნებისმიერი საგანი ან მოვლენა შეიძლება გამოდგეს პოეზიის ფაქტად, მოვლენად… მთავარია, იმ კონკრეტულ კონტექსტს როგორ მოარგებ. არ შეიძლება ვთქვათ, რომ მთავრე და აყვავებული ალუბლები უფრო პოეტურია, ვიდრე კარტოფილის ამოღება. აქ თქვენ აუცილებლად გაგახსენდებათ ბესიკ ხარანაულის მშვენიერი ლექსი „კარტოფილის ამოღება”. იმის თქმა მინდა, რომ მოგვიწევს დავარღვიოთ სტერეოტიპი: „ფული აფუჭებს”, იმის მიუხედავად, რომ ის ძალიან ბევრს მართლაც „აფუჭებს”.

ამ შესავლის შემდეგ ისევ კიოსაკის და ფულს დავუბრუნდები. კიოსაკი ასწავლის, როგორ გამდიდრდნენ ადამიანები და ამ დროს მისი საუბარი და დიალოგები ბრძენთან საუბარს უფრო ჰგავს, ვიდრე ადამიანს, რომელიც ფულზე გელაპარაკება…  კიოსაკი ამბობს, რომ ფული ილუზიაა…  რომ ადამიანები უშვებენ ძალიან დიდ შეცდომას, როცა ისინი „ფულისთვის მუშაობენ”… სინამდვილეში კი უნდა იყოს პირიქით… როცა ამას ვკითხულობ კიოსაკის წიგნში ან ვუსმენ, ვატყობ, რომ „ფული” შეგიძლია ნებისმიერი სხვა რამით ჩაანაცვლო და ხელთ რაც შეგრჩება, ეს არის სიბრძნე… ღრმა ფიქრისა და ანალიზის შემდეგ ადამიანის გონებას აქვს თვისება, რომ გააღწიოს მის მიღმა… ილუზიაა ფული… დიახ… და სხვა რომელ საგანზე არ შეგვიძლია ვთქვათ იგივე…? 

მთავარი სხვაა: იმას, რასაც აკეთებ, უნდა აკეთო ძალიან ღრმად… მხოლოდ ეს მოგცემს საშუალებას, გასცდე  ფორმას და მოიპოვო ის ცოდნა, რომელიც საგნის მიღმაა…

„ღარიბი მამა” და „მდიდარი მამა”

მაშა ასე: რობერტ კიოსაკის ორი მეტაფორა: „ღარიბი მამა” და „მდიდარი მამა”. კიოსაკის ამ სათაურით წიგნიც აქვს გამოცემული (რომელიც, სხვათაშორის, ქართულადაც უთარგნიათ). ეს მხოლოდ წიგნის სათაური არ არის, ეს არის კიოსაკის აზროვნების სტილი: კონტრასტების საშუალებით დაგანახოთ განსხვავება, რათა შეძლოთ არჩევანი, ქმედითი არჩევანი… რადგან უმოქმედო არჩევანი საერთოდ არ არის არჩევანი; დიახ და ამ შემთხვევაშიც რუსთაველი უცილობლად გამომადგება: „არა ვიქმ, ცოდნა რას მარგებს, ფილოსოფოსთა ბრძნობისა”. კიოსაკი კი იტყვის: „მოქმედება ყოველთვის ამარცხებს უმოქმედობას”.

როგორც კიოსაკი განმარტავს, ღარიბი და მდიდარი მამის მეტაფორებს რეალური პიროვნებებიც შეესაბამება. „ღარიბ მამაში” იგი საკუთარ მამას, ფილოსოფიის დოქტორს და პედაგოგს მოიაზრებს, რომელიც სახელმწიფო სამსახურშია (ეს სამსახური მაღალანაზღაურებადია და სიტყვა ღარიბს ასევე მეტაფორულად შეესაბამება), ხოლო „მდიდარ მამაში” თავისი მეგობრის მილიონერ მამას. ერთის შეხედულებები ტრადიციული და სტერეოტიპულია, ხოლო მეორის _ ყოველთვის განსხვავებული და საპირისპირო… მათი იდეების დაპირისპირებით საკუთარ თავს და მსმენელსაც კიოსაკი არჩევანს სთავაზობს…

რობერტი ერთსა და იმავე კითხვას უსვამს ღარიბ და მდიდარ მამას. მაგალითად: რა არის ყველაზე დიდი ინვესტიცია? ღარიბი მამა პასუხობს, რომ ყველაზე დიდი აქტივი _ ეს არის შენი სახლი; ხოლო მდიდარი მამის პასუხია: თუ შენი სახლი ყველაზე დიდი ინვესტიცია გგონია, მაშინ შენ სერიოზული პრობლემები გაქვს…

_მამა, მოდი რა, ეს ვიყიდოთ?

ღარიბი მამა: _ არ შემიძლია, ამის უფლება მივცე ჩემს თავს.

მდიდარი მამა: _ მოდი, ვიფიქროთ, ეს როგორ გავაკეთოთ…

_ მამა, მილიონერი მინდა გავხდე.

ღარიბი მამა:  _ შენ ვერასდროს გახდები მილიონერი.

მდიდარი მამა: _ არასდროს არ თქვა, რომ რაღაც არ შეგიძლია, შენს თავს ჰკითხე: როგორ შემიძლია, ეს გავაკეთო?

მე ორივე მამა მიყვარდა, _ ამბობს კიოსაკი, ორივეს ჩემთვის ბედნიერება სურდა, მაგრამ განსახვავებული გზებით… ამ გზებზე და გზის არჩევაზე კიოსაკი ძალიან ბევრს ფიქრობდა და ამასვე ურჩევს იგი სხვებს. 

არასდროს არ თქვათ სიტყვა” „არ შემიძლია” _ ეს უბრალო სიტყვა არ არის, ეს აზრია, რომელიც ურთიერთქმედებაში შედის რეალობასთან და თქვენს ტვინს აიძულებს, რომ გაჩერდეს და არ ეძებოს გამოსავალი…

გამოსავლის ძიებაში კიოსაკი ბევრს ფიქრობდა, ეძიებდა… წიგნში ცალკე ნაწილად აქვს გამოყოფილი პატარა თავი: გაკვეთილი რობერტ ფროსტისგან. ფროსტი მისი საყვარელი ავტორია და მის ლექსში გამოხატული აზრი სრულიად შეესაბამებოდა მის ძიებებს:

Robert Frost

The Road Not Taken

TWO roads diverged in a yellow wood, 

And sorry I could not travel both 

And be one traveler, long I stood 

And looked down one as far as I could 

To where it bent in the undergrowth;       

  

Then took the other, as just as fair, 

And having perhaps the better claim, 

Because it was grassy and wanted wear; 

Though as for that the passing there 

Had worn them really about the same,        

And both that morning equally lay 

In leaves no step had trodden black. 

Oh, I kept the first for another day! 

Yet knowing how way leads on to way, 

I doubted if I should ever come back.      

I shall be telling this with a sigh 

Somewhere ages and ages hence: 

Two roads diverged in a wood, and I— 

I took the one less traveled by, 

And that has made all the difference.

ქართულად ეს თარგმანი მოვიძიე, რომელიც ალბათ საუკეთესო არ არის, მაგრამ ძირითად აზრს მაინც ინარჩუნებს:

რობერტ ფროსტი

 

გზა რომელიც არ ამოირჩიეს

ყვითელი ტყეა და გზა გზას ასცდა,

თანაც ორივე თავისკენ მიწვევს,

რადგან ვარ მარტო, მჭირდება დაცდა,

რომ კარგად ვნახო, თვალიც თუ გამწვდა.

სავალად რომლის არჩევა მიწევს

და ვირჩევ ერთ-ერთს, რომელმაც თითქოს

მომთხოვა მეტად წაყოლა მისი,

სიმწვანეც თავის გაკვალვას ითხოვს,

თუმცა მეორეც, კაცმა რომ მკითხოს,

არ უნდა იყოს ნავალი სხვისი.

და გზაც ორივე სერავენ რა ტყეს,

ჩანან მწვანეში ფრიად უვნებლად,

ოხ, ამ გზას რასაც წავყევი ამ დღეს,

არ ვიხმარ უკან დასაბრუნებლად.

და ვიმეორებ, დღეა თუ ღამე,

რომ სანამ მოსვლას სიკვდილის ველი,

ორი გზა გადის ამ ტყეში და მე

მივდევ მას, რაზეც არ მოსჩანს რამე

და ეს აღმოჩნდა სხვაობა მთელი.

თარგმნა კოტე ყუბანეიშვილმა

რობერტ კიოსაკი და კენ რობინსონი თანამედროვე განათლების სისტემის შესახებ

კიოსაკი თანამედროვე განათლების შესახებ იმავეს ამბობს, რასაც კენ რობინსონი. იმის მიუხედავად, რომ ისინი სრულიად განსხვავებულ სფეროებს ეკუთვნიან, ორივე პროგრესულია და კარგად ხედავს, რომ ასეთი განათლებით თაობები შორს ვერ წავლენ. „სისულელეა იმის დაშვება, რომ თანამედროვე განათლების სისტემა თქვენს შვილებს რეალური ცხოვრებისათვის მოამზადებს. თითოეულ ბავშვს ესაჭიროება კიდევ უფრო მეტი და განსხვავებული განათლება. დღეს ყველაზე საშიში რჩევა, რომელსაც თქვენს შვილებს მისცემთ, არის: „წადი სკოლაში, მიიღე კარგი განათლება, მოძებნე მაღალანაზღაურებადი სამსახური” _ ეს მოძველებული რჩევაა (რობერტ კიოსაკი). ეს რჩევა იმიტომ არ გამოდგება, რომ, კიოსაკის აზრით, სკოლები ზრდიან მომსახურეებს და არა სამსახურების შემქმნელებს. სკოლებში არ არსწავლიან ბავშვებს, რა არის ფული და როგორ შეიძლება მისი მოპოვება. ეს თემა ტაბუირებულია; 

ხშირად მეკითხებიან, ამბობს კიოსაკი, _ : “თუ არ არის საჭირო ფული, რომ ფული ვაკეთოთ, და სკოლაში არ გვასწავლიან, როგორ გავხდეთ ფინანსურად და მატერიალურად თავისუფალი, მაშინ, აბა, რა მოგვეთხოვება?”

ჩემი პასუხი ასეთია: მოგეთხოვებათ ოცნება და დიდი გამბედაობა. სწრაფად მოქმედებებისა და სწავლის მზადყოფნა. და უნარი სწორად გამოიყენოთ ღვთის მიერ ბოძებული შესაძლებლობები და პიროვნული აქტივები. (წიგნიდან “ფულის ნაკადის კვადრანტი”).

კენ რობინსონი ერთ-ერთი ლექციის დროს (როგორ დავაღწიოთ თავი განათლების სიკვდილის ხეობას) ასეთ არაჩვეულებრივ ამბავს ჰყვება და საინტერესო მეტაფორას ქმნის: 

ჩემი საცხოვრებლიდან არც ისე შორს, არის ადგილი, სახელად „სიკვდილის ხეობა”, ეს ყველაზე ცხელი და მშრალი ადგილია ამერიკაში. იქ არაფერი იზრდება, არაფერი იზრდება, რადგან არასდროს წვიმს. 2004 წლის ზამთარში მოულოდნელად იწვიმა ხეობაში, მსხვილი წვეთები ცვიოდა მცირე ხნით. 2005 წლის გაზაფხულზე სასწაული მოხდა: სიკვდილის ხეობის მთელი მიდამო დაიფარა ყვავილებით. რას ამტკიცებს ეს? ეს ამტკიცებს, რომ „სიკვდილის ხეობა” არ არის მკვდარი, უბრალოდ, თვლემს. ზუსტად ზედაპირის ქვეშ არის შესაძლებლობების მარცვლები, რომლებიც ელოდებიან შესაბამის პირობებს, რომ გამოჩნდნენ და ორგანული სისტემით თუ პირობები ზუსტია, სიცოცხლე გარადაუვალია, ის ყოველთვის მიმდინარეობს… იღებ ერთ ადგილს: სკოლას, უბანს… ცვლი პირობებს, აძლევ განსხვავებულ საშუალებებს და განსხვავებულ მოლოდინს, სთავაზობ მოქმედების თავისუფლებას, ეხმარები, იყვნენ ინოვაციურები იმაში, რასაც აკეთებენ და სკოლები, რომლებსაც აკლდა ეს, ივსებიან სიცოცხლის წყურვილით. 

კენ რობინსონის მიხედვით, ჭეშმარიტი როლი განათლების ლიდერობაში არ არის და არც უნდა იყოს ბრძანება და კონტროლი. ლიდერობის მთავარი როლი არის კლიმატის კონტროლი, შესაძლებლობების კლიმატის შექმნა.

საუბრის ბოლოს იგი ბენჟამენ ფრანკლინის გამონათქვამს იმოწმებს და მეც ამით დავასრულებ: 

მსოფლიოში არსებობს სამი სახის ადამიანი: ის, ვინც უძრაობაშია _ ადამიანი, რომელიც ვერ იგებს და არც უნდა გაიგოს; ის ვინც მოძრაობაშია _ ვინც ხედავს ცვლილებების საჭიროებას და ის, ვინც ამოძრავებს…

თუ შევძლებთ მეტი ადამიანის წახალისებას მოძრაობისკენ, ისინი შექმნიან ერთ დიდ მოძრაობას და თუ ეს მოძრაობა საკმარისად ძლიერი იქნება, ეს იქნენა სიტყვა „რევოლუციის” საუკეთესო აღქმა _ ეს არის ის, რაც გვჭირდება!