პარასკევი, მარტი 29, 2024
29 მარტი, პარასკევი, 2024

ემოციური ინტელექტის გავლენები სკოლაში

ოდესმე განგიცდიათ იმედგაცრუება ნიჭიერ მოწაფესთან ან ოჯახის წევრთან მუშაობისას იმის გამო, რომ სხვებთან ვერ ახერხებდა საკუთარი შესაძლებლობების გამოვლენას? იქნებ თქვენს კლასშიც მჯდარა ლამაზი გოგონა დიდი, ცისფერი თვალებით და შიშნარევი მზერით, რომელიც მეხუთე კლასში შეჯახებისას ველოსიპედიდან გადმოვარდა, ძლიერ დაშავდა, სკოლა თითქმის მთელი წელი გაუცდა და მომდევნო წელს პროგრამას ვეღარ დაეწია; ამის გამო ის უკანა მერხზე გადასვეს და ასე გაატარა რამდენიმე წელი; ტრავმის შიში სხვა შიშად გადაექცა, თანაკლასელებს და მასწავლებლებს გაუუცხოვდა და მერვე კლასში დაფას თუ გააწმენდინებდნენ ან ტუალეტში გაიყოლებდა ვინმე, „სიკეთისთვის“ მადლობელი უნდა ყოფილიყო“. მერე რა, რომ კარგად ხატავდა, მშვენიერ ჩანახატებს და მოთხრობებს წერდა და ინტელექტის კოეფიციენტი თავის მედიდურ თანაკლასელებზე გაცილებით მაღალი ჰქონდა?!

საკუთარი გამოცდილებიდან იქნებ ისეთი შემთხვევებიც გახსენდებათ, როდესაც დასახული მიზნის მისაღწევად ყველა წინააღმდეგობა ლაღად და წარმატებით გადალახეთ თქვენ ან თქვენმა მოწაფემ, შვილმა, ნაცნობ-მეგობარმა?

ამ ორი განსხვავებული მოვლენის შესახებ საუბრისას მეცნიერება გვთავაზობს მხოლოდ ერთ ახსნას, რომლის თანახმად, ემოციურ და სოციალურ უნარებს მოსწავლის გრძელვადიანი წარმატების ხარისხზე მნიშვნელოვანი გავლენა აქვს. მაშასადამე, ზემოთ აღწერილ ორივე შემთხვევაში ემოციური ინტელექტის როლი განუზომელია.

ემოციური ინტელექტის შესწავლისას არაერთი მეცნიერული კვლევა ეხება ემოციური ინტელექტის გავლენის ემპირიულ დასაბუთებას ადამიანის ცხოვრების ხარისხზე, ნებისმიერი ტიპის წარმატებაზე, სტრესისადმი მედეგობაზე, ფსიქიკურ ჯანმრთელობასა თუ სოციალურ ურთიერთობებზე. მიჩნეულია, რომ მაღალი ემოციური ინტელექტი განაპირობებს კარგ ადაპტაციას; მაღალი ემოციური ინტელექტის მქონე ადამიანები სარგებლობენ ნდობით, პატივისცემით, თანატოლებსა თუ კოლეგებთან თბილი ურთიერთობებით, აქვთ მათთან თანხმობა და საკმაოდ ეფექტურნი არიან.

ემოციური ინტელექტის ცნება უმთავრესად მოიაზრებს ემოციურ თვითშეფასებას, სხვისი ემოციების შეფასებას, ემოციურ რეგულაციას და ემოციების გამოყენებას, ასევე – გუნდურობის ეფექტიანობას [Tonioni 2015].

სხვა განმარტების თანახმად, ემოციური ინტელექტი არის ადამიანის უნარი, გაიგოს საკუთარი გრძნობები, გამოხატოს სხვის მიმართ ემპათია და მოახდინოს ემოციების ეფექტური რეგულირება/მართვა. ცნობილი ფაქტია, რომ ემოციური ინტელექტის დონე არ იზომება გონებრივი ინტელექტის საზომი ტესტებით. ემოციურ ინტელექტს IQ-სგან (გონებრივი, კოგნიტიური ინტელექტი) ისიც განასხვავებს, რომ ემოციური ინტელექტის გაზრდა შესაძლებელია. მაშასადამე, შესაძლებელია იმ საშუალებების ათვისება, რომლებითაც ემოციური ინტელექტის ამაღლება შესაძლებელი გახდება. ეს კი ძალიან მნიშვნელოვანია, აუცილებელიც კი, რადგან კვლევებით დადასტურდა, რომ ემოციური ინტელექტი განაპირობებს ადამიანის მოტივირებულობას. ემოციური ინტელექტი ამარაგებს ადამიანს ემოციური კომპეტენციებით, რომლებიც წარმატების სანდო პრედიქტორებია.

 

ემოციური ინტელექტის ამაღლების საშუალებები

 

ვინაიდან 3 წლის ბავშვებს უკვე შეუძლიათ ემოციების (სიხარულის, ბრაზის, ემპათიის) გამოხატვა, ბავშვის პოზიტიური განვითარებისთვის აუცილებელია ამა თუ იმ ემოციის შემჩნევა, აღნიშვნა, რომ კარგი/ცუდი ემოციაა. ასევე მნიშვნელოვანია დადებითი ემოციების განმტკიცების ხელშეწყობა. მიჩნეულია, რომ ემოციური ინტელექტის სწავლება უფრო ადვილია ადრეულ ასაკში, როცა ბავშვი გაცილებით დამყოლია.

უკვე ჩვენშიც მიუთითებენ, რომ სკოლაში ემოციური ინტელექტის უნარ-ჩვევების განვითარება მეტად მნიშვნელოვანია. სკოლას შეუძლია, დანერგოს „ემოციური განათლების” პროგრამები. სწორედ მათი საშუალებით გახდება შესაძლებელი დაბალი ემოციური ინტელექტის მქონე მოსწავლეებისთვის ბრაზით, იმედგაცრუებითა და მარტოობით გამოწვეული ემოციების მართვის სწავლება, იმის ახსნა და დასაბუთება, რომ დეპრესიით, ბრაზით ან თანატოლებთან კონფლიქტით წარმატებას ვერ მიაღწევენ.

კვლევებით დასტურდება, რომ სოციალ-ემოციური სწავლება არ არის მოსწავლის ძვირფასი დროის არააკადემიური მიმართულებით ამაო ხარჯვა, მით უფრო -როდესაც მოსწავლეების აკადემიური მოსწრება იზრდება, მათი სოციალური და ემოციური უნარები უმჯობესდება, ცუდი ქცევა და აგრესია მცირდება. მოსწავლეების მხრივ განა ცუდი საქციელი არ არის, მაღალი ინტელექტისა და საუკეთესო გარეგნობის მქონე თანაკლასელი მხოლოდ დაფის გასაწმენდად გამოიყენო? სკოლის მხრივ განა ასეთივე ცუდი საქციელი არ არის მოსწავლის უგულებელყოფა, კომპეტენტური დახმარების ნაცვლად ასეთი შემთხვევების მიჩქმალვა და არაფრად ჩაგდება?!

სასიხარულოა, რომ ზოგიერთმა ქართველმა კოლეგამ უკვე იცის კონფლიქტის კრეატიულად გადაჭრის პროექტის შესახებ (The Resolving Conflict Creatively Project). ეს ემოციურ ინტელექტზე დაფუძნებული კიდევ ერთი პროგრამაა, რომლის მიზანია, დაეხმაროს მოსწავლეებს კონფლიქტების გადაჭრის გზების ძიებაში, უვითარებს მათ ინტერპერსონალურ უნარებს, ამშვიდებს გაბრაზებისას, ეხმარება მეგობრების შეძენაში, ასწავლის სხვების აზრის გათვალისწინებით კონფლიქტების მოგვარებას, უყალიბებს ეთიკური და უსაფრთხო გადაწყვეტილებების მიღების უნარს[1].

გარდა ამისა, საზღვარგარეთ სკოლებისთვის შექმნილია არაერთი სასწავლო პროგრამა (მაგალითად: Gostrength[2]; SEL (Social-emotional learning[3] და სხვა), რომლებიც მოწაფეებს სხვადასხვა ემოციურ და სოციალურ უნარს უვითარებს. ესენია ემოციური ინტელექტის, თავდაჯერების, პრობლემის მოგვარების, მოქნლობის, ოპტიმისტურად ფიქრის, შინაგანი მახასიათებელი ძალის განვითარების და სხვა უნარები.

აღნიშნული პროგრამები დაახლოებით შემდეგ კითხვებზეა მორგებული:

  1. რას ნიშნავს კარგად ყოფნა და ამაზე რატომ უნდა ვიზრუნოთ?
  2. რატომ აკეთებ რამეს? როგორ გავიგოთ, რატომ გვაქვს ესა თუ ის ემოციური რეაქცია სხვადასხვა ტიპის გამოწვევებისა და რთული ცხოვრებისეული სიტუაციების მიმართ?
  3. თვალი გადაავლე შენს ფიქრებს! აღმოაჩინე ფიქრში 8 ზოგადი შეცდომა და აღწერე, რით ავნეს მათ შენს მოქნილობას, მოიფიქრე, რით შეგიძლია მათი აღკვეთა.
  4. ხუთი -ინი: შეიპყარი, შეამოწმე, შეაგროვე, შეეწინააღმდეგე და შეცვალე. ამ მეთოდის მეშვეობით შესაძლებელია შეიპყრო ახალი ცოდნა, დააზუსტო ის სხვადასხვა მონაცემებით, შეავსო ცოდნის ბანკი, იაზროვნო კრიტიკულად და ძველი, არასწორი წარმოდგენა უკეთესით შეცვალო.
  5. პრობლემის სუპერგმირულად მოგვარება. გამოიგონე 6 ნაბიჯი, რომლებითაც სუპერგმირი ამ პრობლემას აუცილებლად პოზიტიურად მოაგვარებდა.
  6. რაა მართებული სურათზე? აჩვენე შენი უდიდესი ძალა და გააანალიზე, რა რატომ ხდება.
  7. დაწინაურდი პროცესში! დაფიქრდი და აღმოაჩინე, წარმატებასთან დაკავშირებით ყველაზე მეტად რისი გჯერა, იფიქრე, გადაამუშავე, მეტი იაზროვნე!
  8. გამოიგონე ბედნიერების სავარჯიშოები! ივარჯიშე, რათა გახდე იმედიანი და ბედნიერი!
  9. შექმენი მჭიდრო კავშირები! ძლიერი სოციალური კავშირი სასიცოცხლოდ აუცილებელია ადამიანური კეთილდღეობისთვის! ისწავლე გზები მეგობრობის განსამტკიცებლად!
  10. ადამიანობის წარმატება – ისწავლე, როგორ დაისახო მოკლე- და გრძელვადიანი მიზნები!

 

ხოლო ვიდრე ჩვენში ემოციური ინტელექტის ზრდის ხელშეწყობის პროგრამული უზრუნველყოფისთვის დაფინანსების ხარჯებს უშურველად გაიღებს ვინმე, ამ და ასეთ კითხვებზე მორგებული სავრჯიშოებით შეიძლება ჩვენც შევქმნათ სასარგებლო სასწავლო რესურსები და ერთმანეთს სიამოვნებით გავუზიაროთ ჩვენს საარსებო სივრცეში ნაკლები ძალადობისთვის, მეტი ღიმილის, უკეთესი თვითშეფასებისა და აკადემიური შედეგებისთვის.

 

[1] https://mastsavlebeli.ge/?p=1693

[2] https://www.gostrengths.com/course-details/

[3] https://www.rahulkapoor.in/goal-setting-program.html

კომენტარები

მსგავსი სიახლეები

ბოლო სიახლეები

ვიდეობლოგი

ბიბლიოთეკა

ჟურნალი „მასწავლებელი“

შრიფტის ზომა
კონტრასტი